Temat: Powstanie kościuszkowskie

Adresat

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XVII. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku. Uczeń:

2. przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego;

3. rozróżnia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Rzeczypospolitej.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie dowiedzą się, kim był Tadeusz Kościuszko i jakie były losy powstania, na czele którego stanął.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• kto i dlaczego uważa Tadeusza Kościuszkę za bohatera narodowego;

• kim byli kosynierzy;

• dlaczego Tadeusz Kościuszko ogłosił Uniwersał połaniecki;

• jak Polacy bronili zasad Konstytucji 3 maja i resztek niepodległości.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni znać sytuację chłopów polskich w XVIII wieku oraz konsekwencje ogłoszenia Konstytucji 3 maja.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Ochotnicy referują treści, z którymi zapoznali się w domu. Pozostali uczniowie uzupełniają ich wypowiedzi.

3. Nauczyciel pyta, jaki wpływ na losy państwa mieli chłopi. Czy coś od nich zależało? Uczniowie powinni wiedzieć, że rozwój pańszczyzny i przywilejów szlacheckich doprowadził do upadku pozycji miast i chłopstwa.

4. Nauczyciel odtwarza nagranie abstraktu. Co jakiś czas zatrzymuje je, prosząc uczniów, by opowiedzieli własnymi słowami to, co przed chwilą usłyszeli. W ten sposób uczniowie ćwiczą słuchanie ze zrozumieniem.

Faza realizacyjna

1. Burza mózgów. Nauczyciel pyta uczniów, co wiedzą o Tadeuszu Kościuszce, jakie narody uważają go za swojego bohatera. Następnie opowiada o młodości Kościuszki i jego wszechstronnym wykształceniu i świetnej wiedzy inżynierskiej oraz wyjeździe do Ameryki. Wspomina o jego zasługach w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jakie przełomowe wydarzenie miało miejsce w 1791 roku i jakie były jego konsekwencje. Uczniowie z minionej lekcji powinni wiedzieć, że mowa o Sejmie Wielkim i uchwaleniu Konstytucji 3 maja. Nauczyciel wspomina o konfederacji targowickiej i o wybuchu wojny z Rosją. Mówi o udziale Kościuszki w bitwie pod Zieleńcami i tłumaczy uczniom decyzję króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o przystąpieniu do targowiczan.

3. Nauczyciel tłumaczy uczniom, dlaczego doszło do wybuchu insurekcji kościuszkowskiej, która była ostatnią próbią odzyskania niezależności i pokonania wroga.

4. Uczniowie wykonują kolejne ćwiczenia i polecenia. Nauczyciel uzupełnia je o kontekst historyczny, przedstawiając uczniom niezbędne informacje. Sprawdza, czy zadania zostały prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Nauczyciel odtwarza nagranie słuchowiska. Co jakiś czas zatrzymuje je, prosząc uczniów, by opowiedzieli własnymi słowami to, co przed chwilą usłyszeli. W ten sposób uczniowie ćwiczą słuchanie ze zrozumieniem. Następnie uczniowie odpowiadają na pytania postawione w poleceniu.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel pyta uczniów o najważniejsze wydarzenia ostatnich lat istnienia Rzeczypospolitej. Zadaje pytania – dlaczego nie udało się obronić jej przed kolejnymi zaborami? Dlaczego najpierw wojna polsko‑rosyjska, a następnie insurekcja kościuszkowska zakończyły się klęską?.

2. Nauczyciel pyta: Gdyby z przedstawionego na lekcji materiału miała się odbyć kartkówka, jakie pytania waszym zdaniem powinny zostać zadane? Gdyby uczniowie nie wyczerpali najistotniejszych zagadnień, nauczyciel może uzupełnić ich propozycje.

Praca domowa

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia, których nie zrealizowano w toku lekcji.

2. Powstanie kościuszkowskie, mimo że Polska jeszcze istniała, można nazwać pierwszym zrywem narodowowyzwoleńczym. Czy mogło się ono udać? Czy w ogóle miało ono sens? Zastanów się, czy możliwa była pomoc z zagranicy dla walczących Polaków.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The Kościuszko Uprising

In the wake of the Second Partition of Poland in 1794, an uprising insurrection began. The leader of the Polish military, joined by scythe‑wielding peasants (kosynierzy), was Tadeusz Kościuszko, a hero of the American War of Independence. At first, the insurgents achieved a degree of success – for example in the Battle of Racławice, where they defeated the Russian army while suffering relatively small losses. Soon after those victories, though, defeats followed. On 10 October 1794, in the Battle of Maciejowice, the Polish army lost, and Kościuszko, wounded, was taken prisoner. Soon after, the Russians captured Warsaw. The uprising collapsed.