RThavN6atvuc2
Zdjęcie przedstawia pomnik kobiety w drucianych, okrągłych okularach, z gładko zaczesanymi do tyłu włosami. Prawą ręką podpiera sie pod brodą.

Bohaterowie Solidarności

Pomnik Anny Walentynowicz w Gdańsku-Wrzeszczu.
Źródło: Artur Andrzej, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Kogo z Solidarności nazywamy bohaterem?

bg‑gold

Ludzie SolidarnościNiezależny Samodzielny Związek Zawodowy  SolidarnośćSolidarności pochodzili z różnych środowisk. Wielu z nich już wcześniej miało związki z opozycją. Sercem opozycji był początkowo Gdańsk i związani z nim ludzie, głównie robotnicy zatrudnieni w stoczni, którzy zainicjowali strajkistrajki sierpniowestrajki w sierpniu 1980 r.

Nauczysz się
  • opowiadać o ludziach, którzy tworzyli Solidarność;

  • wyjaśniać dlaczego ludzi związanych z Solidarnością określamy mianem bohaterów.

Rq7Xq9Rfounrp1
Oś czasu - Powstanie NSZZ "Solidarność"
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Lech Wałęsa

bg‑gold

Naczelną postacią był Lech Wałęsa, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący Solidarności. W latach 70. pracował jako elektryk w Stoczni Gdańskiej, a w 1980 r. stanął na czele strajku. W imieniu Solidarności podpisał porozumienia sierpnioweporozumienia sierpnioweporozumienia sierpniowe.

R1ZfLHVps8yS9
Lech Wałęsa w czasie strajku w sierpniu 1980 r. w Stoczni Gdańskiej.
Źródło: Giedymin Jabłoński, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑gold

Wałęsa jest za granicą jedną z najbardziej rozpoznawalnych osób związanych z Polską, człowiekiem utożsamianym z Solidarnością. W 1983 r. za swoją działalność otrzymał Pokojową Nagrodę NoblaPokojowa Nagroda NoblaPokojową Nagrodę Nobla. W 1990r. został wybrany Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej.

Rr1ETnpoMVkDP
Plakat zapowiadający premierę filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei z 2013 r.
Źródło: Happa, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑gold

Według opracowań Instytutu Pamięci Narodowej przez pewien okres był tajnym współpracownikiem Służb BezpieczeństwaSłużba Bezpieczeństwa (SB)Służb Bezpieczeństwa, teoria ta jednak nie znalazła pełnego uznania w środowisku naukowym.

1
Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że twoja szkoła organizuje obchody rocznicy związanej z podpisaniem porozumień sierpniowych. Przybędzie na nie lider Solidarności w tamtym okresie – Lech Wałęsa, a ty masz możliwość przeprowadzenia z nim wywiadu o wydarzeniach Sierpnia ’80. Ułóż pięć pytań, które byś zadał/zadała. Wyjaśnij, dlaczego zdecydowałbyś/zdecydowałabyś się zadać właśnie te pytania.

R16j6VVxf2Nrw
Pytanie 1: (Uzupełnij). Pytanie 2: (Uzupełnij). Pytanie 3: (Uzupełnij). Pytanie 4: (Uzupełnij). Pytanie 5: (Uzupełnij).

Anna Walentynowicz

bg‑gold

Drugą osobą, która urosła do rangi symbolu strajków sierpniowychstrajki sierpniowestrajków sierpniowych, była Anna Walentynowicz. To jej dyscyplinarne zwolnienie z pracy pięć miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego stało się bezpośrednią przyczyną strajku stoczniowców.

RcnMe0gbfPLFp
Anna Walentynowicz
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
bg‑gold

Nazywano ją „Anną Solidarność”, a jej znajomi podkreślali, że swoimi działaniami i słowami umiała łączyć ludzi, w pełni wyrażając ideę solidarnego działania. Stała się ikoną i wielką legendą ruchu społecznego lat 80.

R1ZvieH0HDhK3
Pomnik Anny Walentynowicz w Gdańsku‑Wrzeszczu.
Źródło: Artur Andrzej, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑gold

W sierpniu 2015 r., w 86. rocznicę urodzin legendarnej działaczki Solidarności Anny Walentynowicz w Gdańsku‑Wrzeszczu (gdzie mieszkała przez większą część życia), odsłonięto jej pomnik. Niewielkich rozmiarów kamienna postać z ręką podpierającą podbródek zdaje się w zamyśleniu spoglądać na przejeżdżające samochody i przechodzących ludzi. „Nie ma wolności bez solidarności” – brzmi napis na cokole pomnika.

Andrzej Gwiazda

R1UAN5llOkroQ
Andrzej Gwiazda – współzałożyciel NSZZ „Solidarność”
Źródło: S. Składanowski/IPN, tylko do użytku edukacyjnego.
RuWKcpa557Bjd
Nagranie poniższego tekstu dotyczącego Andrzeja Gwiazdy.

Andrzej Gwiazda wieloletni działacz opozycyjny, współzałożyciel NSZZ Solidarność i jeden z pierwszych wiceprzewodniczących związku przy Lechu Wałęsie, internowany w czasie stanu wojennego, potem kilkukrotnie aresztowany i osądzony za działalność polityczną. Następnie był jednym z głównych członków Solidarności 80. Związku założonego przez działaczy Solidarności, nie akceptujących porozumień Okrągłego Stołu.

Lech Kaczyński

RG3bXHNTxeYpK
Lech Kaczyński
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
RGQvUkxqFzMy6
Nagranie poniższego tekstu dotyczącego Lecha Kaczyńskiego.

Lech Kaczyński działacz NSZZ Solidarność, członek między innymi Komisji Programowej i współpracownik Lecha Wałęsy w okresie PRL. W czasie stanu wojennego internowany. Po odzyskaniu wolności kontynuował działalność opozycyjną. Pełnił kolejno funkcje między innymi Prezesa NIK, ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego, prezydenta miasta stołecznego Warszawy, senatora pierwszej i czwartej kadencji. Prezydent Polski w latach 2005‑2010.

Władysław Frasyniuk

bg‑gold

Wraz z przyłączaniem się do strajku kolejnych zakładów w szeregi Solidarności wstępowali ludzie reprezentujący inne regiony kraju. Wśród nich ważną pozycję zajmował Władysław Frasyniuk, jeden z liderów Solidarności na Dolnym Śląsku i współtwórca struktur związkowych w tym regionie.

RYly3y6hU3JAZ
Władysław Frasyniuk
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
RjQt2ob1vCB58
Nagranie poniższego tekstu dotyczącego Władysława Frasyniuka.

Władysław Frasyniuk, działacz opozycji w PRL, uczestnik strajku w 1980 roku. Wstąpił do NSZZ Solidarność, należał do Krajowej Komisji Porozumiewawczej, następnie do Komisji Krajowej, a wkrótce został przewodniczącym zarządu regionu Dolny Śląsk. Po wprowadzeniu stanu wojennego zaangażował się w tworzenie podziemnej Solidarności. Wielokrotnie aresztowany i więziony przez władze PRL uczestnik rozmów Okrągłego Stołu, w latach 1991 -2001 przez trzy kadencje poseł na Sejm.

Zbigniew Bujak

bg‑gold

Na Mazowszu podobną rolę odegrał Zbigniew Bujak, którego uznaje się za jednego z najważniejszych działaczy podziemia solidarnościowego w latach 80.

RbTD6tY22LdMg
Zbigniew Bujak
Źródło: dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl, domena publiczna.
bg‑gold

Zbigniew Bujak był pracownikiem Zakładów Mechanicznych Ursus. W czasie stanu wojennegostan wojennystanu wojennego uniknął internowaniainternowanieinternowania i ukrywał się aż do 1986 r., prowadząc aktywną działalność opozycyjną. Uważa się go za najdłużej ukrywającego się członka Solidarności. W 2011 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia PolskiOrder Odrodzenia PolskiKrzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

ks. Jerzy Popiełuszko

bg‑gold

Kapłan był znaną postacią ze względu na odprawiane przez niego co miesiąc msze za ojczyznę. Był też jednym z kapelanów Solidarności. Służba Bezpieczeństwa śledziła księdza Popiełuszkę. Samochód, którym jechał, został zatrzymany przez milicjanta. Księdza najpierw uprowadzono, a następnie został utopiony w Zalewie Włocławskim. W zabójstwo zamieszani byli funkcjonariusze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

RGz8zOSi1o15a
ks. Jerzy Popiełuszko
Źródło: a. nn., domena publiczna.
R1Anqf9RLFesB
Nagranie poniższego tekstu dotyczącego ks. Jerzego Popiełuszko.

Ksiądz Jerzy Popiełuszko, duchowny zaangażowany w działalność opozycyjną, kapelan warszawskiej Solidarności. Wspierał przywódców opozycji. Przyjaźnił się między innymi z Jackiem Kuroniem. Pomagał prześladowanym. Jego homilie o wydźwięku patriotycznym wygłaszane podczas mszy za ojczyznę przyciągały tłumy wiernych. Inwigilowany i prześladowany przez funkcjonariuszy SB został przez nich porwany i zamordowany w 1984 roku. Jego pogrzeb przekształcił się w wielką narodową manifestację.

Ćwiczenie 2

Dopasuj imiona i nazwiska postaci związanych z Solidarnością do odpowiednich charakterystyk.

R1RZVwioQTZwi
Wieloletni działacz opozycyjny, współzałożyciel NSZZ „Solidarność” i jeden z pierwszych wiceprzewodniczących. Następnie był jednym z głównych członków „Solidarności 80” – związku założonego przez działaczy Solidarności nieakceptujących porozumień Okrągłego Stołu. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko, Nazywany kapelanem Solidarności. Swoją posługę duchowną pełnił na warszawskim Żoliborzu. Brutalnie zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko, Uczestnik strajków w 1980 r., współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”. W 1983 r. za swoją działalność otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko, Lider dolnośląskiej Solidarności. Jako jeden z nielicznych czołowych działaczy związku uniknął internowania. Współtworzył Tymczasową Komisję Koordynacyjną. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko, Współzałożycielka Wolnych Związków Zawodowych, działaczka NSZZ „Solidarność”. Decyzja o dyscyplinarnym zwolnieniu jej z pracy na pięć miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego była jedną z przyczyn strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko Działacz NSZZ „Solidarność”. W III RP pełnił m.in. funkcje prezesa NIK, ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego, prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Prezydenta Polski w latach 2005–2010 Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko Współzałożyciel NSZZ „Solidarność” w warszawskim Ursusie. W czasie stanu wojennego uniknął internowania i ukrywał się aż do 1986 r., prowadząc aktywną działalność opozycyjną. Możliwe odpowiedzi: 1. Andrzej Gwiazda, 2. Władysław Frasyniuk, 3. Lech Wałęsa, 4. Zbigniew Bujak, 5. Anna Walentynowicz, 6. Lech Kaczyński, 7. Jerzy Popiełuszko
Ćwiczenie 3

Poniższe zdjęcie przedstawia bramę nr 4 Stoczni Gdańskiej podczas strajków sierpniowych. Ze względu na bliskość budynków administracji oraz dogodne połączenie komunikacyjne uważana była ona za główne wejście do stoczni. Odegrała ważną rolę podczas strajków w latach 1970–1980: w 1970 r. stoczniowców opuszczających tędy zakład pracy ostrzelało wojsko, w tym miejscu Lech Wałęsa ogłosił podpisanie porozumień sierpniowych z władzą. W 1999 r. brama nr 4 została wpisana do rejestru zabytków. Przeanalizuj poniższe zdjęcie i wybierz właściwe stwierdzenia.

Poniższe zdjęcie przedstawia bramę nr 4 Stoczni Gdańskiej podczas strajków sierpniowych. Ze względu na bliskość budynków administracji oraz dogodne połączenie komunikacyjne uważana była ona za główne wejście do stoczni. Odegrała ważną rolę podczas strajków w latach 1970–1980: w 1970 r. stoczniowców opuszczających tędy zakład pracy ostrzelało wojsko, w tym miejscu Lech Wałęsa ogłosił podpisanie porozumień sierpniowych z władzą. W 1999 r. brama nr 4 została wpisana do rejestru zabytków. Zapoznaj się z opisem zdjęcia i wybierz właściwe stwierdzenia.

R1MRevzSPf76p
Brama nr 4 Stoczni Gdańskiej.
Źródło: Zygmunt Błażek, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
RQs52N96ixQNH
Możliwe odpowiedzi: 1. Kościół katolicki w początkowym okresie dystansował się od działań podejmowanych przez pracowników stoczni., 2. Zdjęcie przedstawia osoby strajkujące., 3. Atmosfera ukazana na zdjęciu jest uroczysta., 4. Na zdjęciu zostali ukazani solidaryzujący się ze strajkującymi.

Podsumowanie

bg‑gold

Działalność ludzi Solidarności skupiała się głównie na stawianiu oporu władzy na różne sposoby, czy to przez bojkot zarządzeń, czy przez organizowanie strajków i demonstracji.  Wśród działaczy Solidarności spotykało się zarówno kierowców autobusów, spawaczy, jak i pracowników naukowych, inżynierów, pielęgniarki, artystów itd.  Działalność opozycyjna wiązała się jednak z ogromnym zagrożeniem, ponieważ władza dążyła do stłumienia oporu przy użyciu siły. Na niebezpieczeństwo narażeni byli nie tylko sami działacze, ale również członkowie ich rodzin.

1
Ćwiczenie 4

Rozmawiasz ze swoim znajomym, który pochodzi spoza Europy i ma słabe wyobrażenie o dziejach Solidarności i historii Polski. Wyjaśnij mu w dwóch, trzech zdaniach, dlaczego ludzie związani z Solidarnością w latach 80. zasługują na miano bohaterów.

R1RqAnLilTEQQ
(Uzupełnij).

Słownik

internowanie
internowanie

(z łac. internus – wewnętrzny) przymusowe przetrzymywanie danych osób w wyznaczonych miejscach, często miejscach odosobnienia

Niezależny Samodzielny Związek Zawodowy  Solidarność
Niezależny Samodzielny Związek Zawodowy  Solidarność

związek zawodowy niezależny od władzy ludowej, powstały w wyniku strajków sierpniowych 1980 r., w latach 80. główne centrum opozycji wobec władzy komunistycznej w Polsce

Order Odrodzenia Polski
Order Odrodzenia Polski

drugie pod względem starszeństwa i wagi odznaczenie w Rzeczypospolitej, nadawane za szczególne zasługi, dzieli się na klasy, m.in. Krzyż Wielki i Krzyż Oficerski

Pokojowa Nagroda Nobla
Pokojowa Nagroda Nobla

najwyższe odznaczenie przyznawane przez Norweski Komitet Noblowski osobom i instytucjom, których działalność przyczyniła się w znaczący sposób do utrzymania pokoju na świecie; jedynym polskim laureatem jest Lech Wałęsa

porozumienia sierpniowe
porozumienia sierpniowe

cztery porozumienia podpisane przez przedstawicieli władzy ludowej i komitety strajkowe w Gdańsku, Szczecinie, Jastrzębiu‑Zdroju i Hucie Katowice, ich podpisanie zakończyło strajki i doprowadziło do zalegalizowania NSZZ „Solidarność”

Służba Bezpieczeństwa (SB)
Służba Bezpieczeństwa (SB)

organ powołany w 1956 r. i istniejący do 1989 r., jego celem było zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, podległy Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, odpowiedzialny za indywidualne akty terroru, brutalne przesłuchania itp.

stan wojenny
stan wojenny

stan nadzwyczajny wprowadzony 13 grudnia 1981 r., zawieszony rok później, a ostatecznie odwołany w 1983 r., w którym obowiązywały ograniczenia praw obywatelskich i odrębne regulacje prawne

strajki sierpniowe
strajki sierpniowe

wystąpienia robotników w sierpniu 1980 r., początkowo w Stoczni Gdańskiej, później na terenie całego kraju, zakończone podpisaniem porozumień sierpniowych

R1M04nt8RaEQa
(Uzupełnij).