Temat: Jak prezentować wysokość względną i bezwzględną oraz rzeźbę terenu na mapach?

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

I. Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy.

Uczeń:

1) stosuje legendę mapy do odczytania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami;

3) czyta treść mapy Polski;

Cel lekcji

Uczniowie poznają metody przedstawiania rzeźby powierzchni Ziemi na mapach.

Kryteria sukcesu

• Wyjaśnisz do czego służą poziomice na mapach;

• Omówisz na czym polega metoda hipsometryczna;

• Wskażesz różnice między wysokością względna i bezwzględną;

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• kompetencje informatyczne.

Metody/formy pracy

• Wykorzystanie narzędzi ICT

• Praca z materiałami edukacyjnymi oraz multimediami na platformie epodreczniki.pl

• Pogadanka, dyskusja

• Praca indywidualna, w parach i całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• e‑podręcznik do nauczania geografii;

• tablica interaktywna;

• mapa fizyczna Świata;

• atlasy geograficzne;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Faza Wstępna

1. Nauczyciel przedstawia temat, cel lekcji i kryteria sukcesu.

2. Na tablicy interaktywnej wyświetla mapę topograficzną. Wskazany uczeń podchodzi do tablicy i podaje informacje, które znajdują się na mapie. Prosi ucznia o wyjaśnienie jak nazywają się widoczne na mapie linie oraz co one oznaczają? Na podstawie wypowiedzi prowadzona jest pogadanka na forum klasy.

3. Nauczyciel zwraca uwagę na linie widoczne na mapie. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że łączą punkty o tej samej wysokości - powyżej lub poniżej poziomu morza - i że są one nazywane liniami konturowymi lub izohipsami.

Faza Realizacyjna

1. Nauczyciel Umieszcza na tablicy interaktywnej rysunek poziomicowy wzgórza. Prosi o wskazanie miejsc łagodnych i stromych. Podkreśla, że im bliżej siebie narysowane są poziomice, tym stok jest bardziej stromy, natomiast im dalej od siebie – tym łagodniejszy. Uczniowie wskazują co ile metrów są opracowane poziomice na rysunku.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie 1.

3. Ćwiczenie interaktywne. Szkicownik. Narysuj rysunek poziomicowy biorąc pod uwagę poziomice umieszczone co 20 metrów. Wysokość najwyższego punktu wynosi 620 m.n.p.m a podnóże góry położone jest na wysokości 380 m.n.p.m.

4. Nauczyciel przedstawia ilustrację względnych i bezwzględnych wysokości, uczniowie definiują oba terminy.

5. Nauczyciel ponownie wyświetla mapę linii konturowej wzgórza. Uczniowie odczytują bezwzględną wysokość punktów A i B i obliczają wysokość względną punktu A w odniesieniu do punktu B.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenia jednokrotnego wyboru, doskonaląc umiejętność czytania względnych i bezwzględnych wysokości z rysunków linii konturu.

7. Nauczyciel przedstawia fizyczną mapę Polski. Nauczyciel proponuje uczniom uważne przyjrzenie się mapie i zwrócenie uwagi na kolory. Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie wszystkich kolorów i określenie, który z nich jest uważany za ciepły, a który za chłodny. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że kolory te tworzą hipsometryczną skalę kolorów, w której ciepłe kolory odpowiadają wypukłym formom, a zimne - wklęsłym. Skala kolorów hipsometrycznych sprawia, że mapa jest bardziej wyrazista - sprawia, że informacje o relifie danego obszaru są bardziej wyraziste.

8. Uczniowie zapoznają się z fragmentem streszczenia omawiającego metodę hipsometryczną i sporządzają notatkę. Chętni uczniowie mogą go przeczytać na forum klasy.

9. Nauczyciel daje studentom atlasy geograficzne. Pracując parami, studenci analizują kolory fizycznej mapy Europy i interpretują je w odniesieniu do skali hipsometrycznej.

Faza Podsumowująca

1. Uczniowie samodzielnie wykonują interaktywne ćwiczenie: przygotowują krzyżówkę, której głównym hasłem jest „wysokość”, a pytania i odpowiedzi dotyczą tematu zajęć. Po czasie wyznaczonym przez nauczyciela wolontariusze przedstawiają wyniki swojej pracy.

2. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów, dokonuje oceny, biorąc pod uwagę wkład i możliwości uczniów.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

How to present absolute and relative altitude and land sculpture

Creators of historic maps did not manage presentation of land morphology and its altitude above sea level with ease. They would draw little mounds, hatched and shadowed mountains slopes which aimed to show variation of land sculpture.

Finally, invention of contour line method turned out to be a breakthrough. Contour lines (also called isohypses) are lines on a map, connecting points with identical altitude, above or below sea level. The closer two contour lines are, the steeper is the slope. The farther they are, the milder the slope.

This method evolved into the hypsometric method, consisting in combination of contour lines, showing land morphology, with appropriate colouration. In this method, spaces between contour lines are coloured according to the hypsometric colour scale, using cold and warm colours. The hypsometric method employs properties of human vision. Warm colours, e.g. yellow, orange, red, seem to be closer to the observer, and cold colours, e.g. green, blue, seem to be more distant. Therefore, convex forms, such as mountains and highlands, are marked with warm colours, and concave forms or forms lying at lower altitude, are marked with cold colours.

With application of contour line map or hypsometric map, it is possible to determine altitude differences between adjacent objects on a map with quite good accuracy. Altitude difference between two objects (e.g. between a mountain peak and a valley lying at its base) is called relative altitude. It is also possible to read altitude difference between a selected point and the sea level – this difference is called absolute altitude