Temat: Cywilizacja Mezopotamii

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:

1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej;

2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnego Wschodu (…);

3. (…) wyjaśnia różnicę między politeizmem a monoteizmem.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają, jakie cywilizacje zamieszkiwały Mezopotamię i jakie wynalazki im zawdzięczamy.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wyjaśniać kto zamieszkiwał starożytny Bliski Wschód;

• umiejscawiać w czasie epokę starożytności;

• charakteryzować zasady Kodeksu Hammurabiego;

• opisywać najważniejsze wynalazki ludów starożytnej Mezopotamii;

• wyjaśniać dlaczego starożytne cywilizacje rozwinęły się w dorzeczu Tygrysu i Eufratu.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie poznają, jakie cywilizacje zamieszkiwały Mezopotamię i jakie wynalazki im zawdzięczamy.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nawiązując do zadania domowego, prosi, by uczniowie przypomnieli, czym była rewolucja neolityczna i dlaczego jest wydarzeniem przełomowym.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, pytając uczniów, jak myślą, dlaczego pierwsze ludzkie osady powstały na terenie Mezopotamii? Jak jeszcze nazywa się te tereny? (Żyzny Półksiężyc). Uczniowie powinni wymienić dogodne warunki do uprawy roli, hodowli zwierząt: dorzecze wielkich rzek, żyzna gleba itp. Nawiązując do odpowiedzi uczniów, nauczyciel pyta, w jaki sposób rzeki były wykorzystywane i dlaczego były tak ważne? Dla ułatwienia nauczyciel może wyświetlić mapę Mezopotamii w III‑II tys. p.n.e. z e‑podręcznika. Uczniowie uzupełniają swoją wiedzę na ten temat, czytając tekst z **Ćwiczenia 1** i wykonując polecenie.

2. Następnie nauczyciel pyta, czym według uczniów jest cywilizacja, tak że mówimy o ich powstaniu? Co je charakteryzuje (ogólnie) i co charakteryzowało pierwsze cywilizacje Mezopotamii? Zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

3. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że starożytne cywilizacje Bliskiego Wschodu nie były wielkimi państwami z dziesiątkami miast i wsi, ale ich istnienie skupione było wokół miast‑państw. Następnie wyjaśnia sposób ich funkcjonowania, wygląd oraz rolę, jaką odgrywały. Pyta również uczniów, jak myślą, jakie elementy, budowle znajdowały się w takim mieście. Uczniowie zapoznają się z ilustracją przedstawiającą ziggurat i wykonują **Polecenie 1**.

4. Następnie nauczyciel prezentuje piramidę społeczną Mezopotamii i prosi, aby uczniowie nazwali każdy z jej elementów – **Polecenie 2** (władca/ kapłani, urzędnicy i dostojnicy wojskowi/ rzemieślnicy i handlarze/ rolnicy i rybacy/ niewolnicy). Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

5. Nauczyciel prosi, by uczniowie znaleźli w Internecie informacje o wynalazkach starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu. Przypomina, że o jednym już powiedzieliśmy – systemie irygacyjnym. Czy korzystamy z nich jeszcze dzisiaj? Uczniowie powinni wymienić m.in. koło, pismo, prawo, kalendarz, szkło, matematykę, architekturę, system miar i wag, zegar słoneczny, koło garncarskie, rydwany bojowe itp. Następnie nauczyciel pyta o ich zastosowanie oraz uzupełnia informacje i wiedzę uczniów, np. przy wynalazku architektura/budownictwo/ziggurat może jako przykład podać jeden z cudów świata: wiszące ogrody Semiramidy.

6. Nauczyciel zatrzymuje się przy wynalazku prawa i pisma. Omawia Kodeks Hammurabiego. Zaznacza, że nie był to pierwszy kodeks prawa na świecie, ale jest najstarszym zachowanym w całości do dzisiaj. Uczniowie zapoznają się z informacjami zawartymi na interaktywnej ilustracji w **Poleceniu 3**. Następnie zwraca uwagę na wynalazek pisma – jako przełomowy w dziejach ludzkości, oznaczający koniec prehistorii i początek starożytności. Pyta uczniów, rozpoczynając burzę mózgów, dlaczego jest on tak przełomowy, że doprowadził do „zmiany epoki” i rozpoczęcia nowej? Następnie nauczyciel wspomina o Eposie o Gilgameszu jako przykładzie literatury Sumeru (może przeczytać np. fragment o potopie). Uczniowie rozwiązują zadania dotyczące pisma klinowego, wykonując **Polecenie 4** i **Ćwiczenie 2**. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

7. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję, nauczyciel pyta uczniów, co charakteryzowało cywilizację Mezopotamii oraz co wniosła ona do historii ludzkości.

2. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 3**, łącząc osiągnięcia cywilizacji z ich opisami.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza):Cywilizacje starożytnego Bliskiego Wschodu miały rozbudowany system wierzeń. Społeczności te wyznawały wiarę w wiele bóstw i mitycznych postaci. Poszukaj przykładów i sfer, za jakie te bóstwa były odpowiedzialne? Czy współcześnie ich imiona również są używane? Jeśli tak, to przez kogo i dlaczego?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Mesopotamian civilization

In the 4th millennium BCE, in Mesopotamia (from Greek mesos ‘middle’ + potamos ‘river’), a land located between the great rivers Euphrates and Tigris (in the territory of today’s Iraq), the Sumerians appeared. They came up with many inventions, the most important of which were writing and bronze. The Mesopotamians also developed a system of canals that brought water from rivers to fields, which led to the development of agriculture. They lived in numerous city‑states, in which they built huge ziggurats – buildings resembling pyramids, on top of which there were temples dedicated to various gods. Later, Mesopotamia came under the rule of the kings of the city of Babylon. The most famous of them was Hammurabi, who ordered that a code, i.e., a set of laws, be written down. This is one of the oldest known codes. In the 8th century BCE, Mesopotamia was conquered by Assyrians who, thanks to a well‑trained army, formed the first great empire of antiquity with its capital in the city of Nineveh.