Temat: Determinacja płci u człowieka , dziedziczenie płci

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

I. Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń:

2. wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Wymagania szczegółowe

V. Genetyka. Uczeń:

7. przedstawia dziedziczenie płci u człowieka.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie omawiają sposób determinacji płci u człowieka.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• rozróżnisz chromosomy płci i autosomy;

• wyjaśnisz, posługując się symbolami X i Y, sposób dziedziczenia płci u człowieka;

• wyjaśnisz, dlaczego niektóre cechy są sprzężone z płcią.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • pokaz.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel podaje temat, cele lekcji i kryteria sukcesu sformułowane w języku zrozumiałym dla ucznia.

• Nauczyciel prosi uczniów, by krótko wyjaśnili różnice między chromosomem X i Y. Pyta uczniów, co wiedzą o dziedziczeniu płci..

Faza realizacyjna

• Prowadzący wprowadza pojęcie kariotypu oraz omawia różnice pomiędzy kariotypem kobiety a kariotypem mężczyzny. Jako ciekawostkę podaje również informację na temat sposobów determinacji płci odbiegających od sposobu spotykanego wśród ssaków (np. ptaki, owady).

• Nauczyciel prezentuje uczniom ilustrację chromosomów płci, a następnie omawia różnice pomiędzy chromosomem X a chromosomem Y pod względem cech warunkowanych przez geny znajdujące się na tych chromosomach.

• Uczniowie samodzielnie wykonują zamieszczone w abstrakcie ćwiczenia interaktywne sprawdzające stopień opanowania wiadomości poznanych w czasie lekcji. Nauczyciel inicjuje dyskusję, w trakcie której omówione zostają prawidłowe rozwiązania wszystkich ćwiczeń samodzielnie wykonanych przez uczniów.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel krótko przedstawia najważniejsze zagadnienia omówione na zajęciach. Odpowiada na dodatkowe pytania podopiecznych i wyjaśnia wszelkie ich wątpliwości. Uczniowie uzupełniają notatki.

Praca domowa

• Wyobraź sobie, że masz okazję przeprowadzić wywiad z naukowcem - specjalistą w dziedzinie, której dotyczyła dzisiejsza lekcja. Jakie pytania chciałbyś mu zadać? Zapisz je.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Human sex determination, sex inheritance

The set of chromosomes present in human somatic cells is called karyotype. The human karyotype consists of 22 pairs of autosomes and one pair of sex chromosomes. The sex chromosomes, called X and Y, differ in their structure and the presence of different genes.

In addition to autosomes A (44 chromosomes = 22 pairs), women have two X chromosomes in their somatic cells, therefore their karyotype is recorded as 44AXX, and men – in addition to autosomes, have one X chromosome and one Y, which means that their karyotype is 44AXY.

There are few genes in the Y chromosome, mainly conditioning the formation of male sex characteristics. In the X chromosome present in the karyotype of both sexes there are genes conditioning the development of female sexual features (until it is revealed which two X chromosomes are needed) and nearly 1200 other genes, significant for the health of both women and men. These include genes responsible for correct colour perception, blood coagulation, muscle function.

The genetic sex of a human is shaped at the time of fertilization. It depends on the sex chromosome that is contained in the sperm that fertilizes the egg cell. Sperms have either the X chromosome or the Y chromosome. In the egg cell there is an X chromosome. If the egg cell is fertilized with the sperm with the Y chromosome, the 44AXY karyotype will be created, i.e. a boy will be born. If the sperm containing the X chromosome penetrates the egg cell, a 44AXX karyotype will be created and a girl will be born. The theoretical probability of a given child's birth is 50%.

• The human karyotype consists of 46 chromosomes: 44 autosomes and two sex chromosomes.

• Human sex is determined by the presence of sex chromosomes: in women - two X chromosomes, in men - one X chromosome and one Y chromosome.