Temat: Terapia genowa

Adresat

Uczniowie liceum ogólnokształcącego i technikum

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

V. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych. Uczeń:

1. interpretuje informacje i wyjaśnia związki przyczynowo‑skutkowe między procesami i zjawiskami, formułuje wnioski.

Wymagania szczegółowe

XV. Biotechnologia. Podstawy inżynierii genetycznej. Uczeń:

12. wyjaśnia istotę terapii genowej.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie wyjaśniają, na czym polega terapia genowa.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• oceniać przydatność stosowania terapii genowej w medycynie;

• przedstawiać przykłady zastosowania terapii genowej;

• określać zagrożenia wynikające ze stosowania terapii genowej;

• przedstawiać wady i zalety stosowania terapii genowej u ludzi.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel podaje temat, cele lekcji i kryteria sukcesu sformułowane w języku zrozumiałym dla ucznia.

• Prowadzący prosi jednego ucznia, o krótkie omówienie czym są geny, następnie pyta klasę, z czym kojarzy im się słowo „terapia”..

Faza realizacyjna

• Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią przedstawioną na ilustracji interaktywnej „Terapia genowa” Następnie nauczyciel omawia z uczniami poznane zagadnienia. Prowadzący lekcję przybliża ideę terapii genowej oraz omawia techniki jej stosowania.

• Nauczyciel dzieli klasę na zwolenników i przeciwników terapii genowej oraz osoby mające neutralny stosunek do tej metody leczenia. Uczniowie pracują w grupach: zwolennicy wyszukują w abstrakcie oraz w innych dostępnych źródłach (np. www.yourgenome.org ) informacje na temat przypadków terapii genowej zakończonych sukcesem, przeciwnicy – informacje na temat porażek tej metody leczenia, a osoby mające neutralne zdanie – fakty dotyczące technik wprowadzania genów terapeutycznych do organizmu przy pomocy odpowiednio dobranych wektorów.

• Zwolennicy oraz przeciwnicy terapii genowej podają kolejno argumenty na poparcie swojego stanowiska, opisując przypadki terapii genowej zakończonej sukcesem lub porażką. Następnie osoby o neutralnym zdaniu próbują wyjaśnić przyczyny niepowodzeń leczenia w oparciu o przeanalizowane przez nie informacje dotyczące technik wprowadzania genów terapeutycznych do organizmu. Klasa, prowadząc dyskusję, stara się wypracować kompromis i wskazać te zagrożenia, do których usunięcia powinni dążyć naukowcy zajmujący się terapią genową.

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wskazane ćwiczenie interaktywne.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel krótko przedstawia najważniejsze zagadnienia omówione na zajęciach. Odpowiada na dodatkowe pytania podopiecznych i wyjaśnia wszelkie ich wątpliwości. Uczniowie uzupełniają notatki.

Praca domowa

• Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

• Przedstaw cechy wirusów, które stanowią o ich wykorzystaniu jako wektory w terapii genowej.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Gene therapy

The term „gene therapy” was introduced in 1962 by Wacław Szybalski. He was one of the first scientists who genetically modified eukaryotic cells. He managed to insert a piece of normal human DNA instead of mutant genes in bone marrow cells. The wrong DNA strand was repaired for the first time this way, laying foundations for other treatments and methods of the gene therapy.

The gene therapy is a method of treating genetic diseases by introducing a correct copy of a gene, whose defect causes a disease, into cells. The purpose of the therapy may also be to turn on or off the function of a specific gene or to introduce an additional therapeutic gene.

Vectors, i.e. gene carriers, are used to introduce genetic material into cells of a body undergoing the therapy. The most popular ones are viral vectors. Modified viral particles, which can introduce DNA encoding, for example, therapeutic proteins, are used for therapeutic purposes. These viruses cannot infect the body, because they have been deprived of genes dangerous to humans as a result of genetic transformations.

Non‑viral vectors may also be used in the gene therapy. A liposome is a spherical vesicle that contains nucleic acid fragments or otherwise DNA. Viral proteins or other substances, which allow for cell penetration, are often added to them. When such a complex enters cytoplasm, DNA separates from a liposome. Introduced this way, nucleic acid enables the production of desired substances.

The gene therapy may involve reproductive cells, from which a new organism is to be formed, or embryo‑forming cells. If applied to the embryo, it enables an introduced change to be inherited. If applied to somatic cells, which build up the body, no changes are inherited. This treatment is conservative, as only symptoms, not the cause of the disease, are treated. At present, the somatic therapy in the only one used in patients. The reproductive cell therapy is prohibited due to ethical aspects.

So far, the gene therapy was attempted to be used to treat:

• cancers;

• diseases caused by monogenic dominant mutations, such as Huntington's chorea;

• diseases caused by monogenic recessive mutations, such as sickle cell anemia, cystic fibrosis, haemophilia;

• congenital blindness, i.e. an autosomal recessive disease, caused by a mutation in a gene encoding protein necessary for vision.

One disease, which can be treated with the gene therapy, is a severe immunodeficiency caused by a gene mutation (SCID syndrome). In this case, a patient's body lacks an enzyme necessary for the proper functioning of lymphocytes. The disease is manifested by low weight gain, low growth, frequent and recurrent infections, e.g. pneumonia, sepsis. If untreated, it leads to death which usually occurs before the age of 2.

There is also ongoing research on the treatment of diabetes.

The introduction of foreign DNA molecules to the human body raises many fears. Despite numerous attempts of treatment (cancers, phenylketonuria, dwarfism, insulin‑dependent diabetes) and very promising results, the use of gene therapy is in some cases risky and even dangerous due to its side effects. The gene therapy is an experimental therapy at present, thus it cannot be used widely. So far, it has led to two deaths – a boy with immunity disorders and a teenager suffering from a rare liver disease. The latter died probably due to a violent immune response.

The use of viruses in the human gene therapy carries some risk, although genes dangerous to humans are removed. First of all, viral DNA is short, so it cannot contain many genes. It should be remembered that viral genetic material easily mutates, therefore any modified virus can become dangerous again. There is also no way of controlling where therapeutic genes are embedded which in turn makes the therapy less efficient. A badly embedded gene can also create an incorrect sequence – a new genetic defect.

• The gene therapy is an experimental field of science.

• The gene therapy can be used to treat genetic diseases, cancers and infectious diseases.