Temat lekcji: Świat przed wielkimi odkryciami geograficznymi

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń klasy VI szkoły podstawowej

Podstawa programowa

VIII. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:

1) wyjaśnia przyczyny i ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno‑gospodarcze i kulturowe Europy (...).

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie dowiedzą się, dlaczego doszło do wielkich odkryć geograficznych i co ludzie wiedzieli o świecie zanim nastąpiły.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje, co ludzie sądzili o podróżowaniu w średniowieczu;

• wyjaśnia, jaka była wiedza o świecie na przełomie średniowiecza i nowożytności;

• charakteryzuje postać Marco Polo;

• opisuje, w jaki sposób i dlaczego podróżowali ludzie w dawnych czasach;

• podaje wynalazki i osiągnięcia pozaeuropejskich cywilizacji.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem; praca z ilustracją.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery:

• zeszyt i kredki/pisaki.

Przed lekcją

Uczniowie powinni przypomnieć sobie wiedzę o towarach sprowadzanych do Europy z Dalekiego Wschodu i Afryki oraz jaką wiedzę o świecie posiadali ludzie w starożytności i średniowieczu.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów, gdzie w ciągu ostatniego roku byli. Jakie odwiedzili kraje, miasta, a może i kontynenty. Może zapytać się również o podróże rodziców lub najbliższych osób. Następnie pyta, dlaczego wybrali się w podróż poza własne miejsce zamieszkania (miasto lub wieś).

3. Na tablicy wypisuje powody, które kierowały uczniami lub ich bliskimi, by odbyć podróż – powinny pojawić się odpowiedzi: wakacje/odpoczynek, odwiedziny bliskich, zakupy, turystyka/poznawanie nowych miejsc, praca itp.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel opowiada o podróżowaniu w średniowiecznych czasach i problemach z tym związanych. Następnie wyjaśnia, że ludzie podróżowali tylko wtedy, kiedy musieli, nikt nie podróżował, by „odpocząć nad morzem” lub „zwiedzić ciekawe miejsce”. Podróżowali również na bliskie odległości oraz do miejsc, które znali, a o dalekich krainach mieli najdziwniejsze wyobrażenia. Uczniowie wykonują Polecenie 1, opisując niezwykłe postacie na ilustracjach.

2. Opowiada uczniom o sposobach podróżowania i związanych z tym niebezpieczeństwach oraz niewygodach. Dodaje, że podróże najczęściej wiązały się z wielomiesięczną nieobecnością, trudami i licznymi przeszkodami. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1 i Ćwiczenie 2, uzupełniając właściwie tekst oraz wskazując prawdziwe i fałszywe zdania. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).

3. Następnie nauczyciel opowiada uczniom o wyobrażeniach świata w średniowieczu. Panowało przekonanie, że ziemia jest płaska, gdyż ludzie m.in. bezpośrednio interpretowali Biblię, w której mowa jest o „krańcach ziemi”. Jednak osoby wykształcone i ówcześni badacze, mimo że znali tylko tereny Europy, Afryki i Azji, wiedzieli, że Ziemia jest okrągła. Mówi uczniom, że wiele zdobyczy i odkryć starożytności zostało zapomnianych, m.in. powszechna wiedza o kształcie ziemi czy obliczenia Eratostenesa o obwodzie Ziemi. Uczniowie zapoznają się z mapą i wykonują Ćwiczenie 3. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

4. Nauczyciel przedstawia uczniom postać włoskiego kupca Marco Polo, najsłynniejszego średniowiecznego podróżnika. Opowiada o jego niezwykłej 24‑letniej podróży, podczas której odwiedził Chiny, Indie i wiele azjatyckich krain. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 4. W razie potrzeby nauczyciel udziela wsparcia i służy pomocą.

5. W ramach ciekawostki nauczyciel opowiada uczniom o polskich podróżnikach, przede wszystkim Benedykcie Polaku i niezwykłej podróży na dwór Wielkiego Chana. Uczniowie zapoznają się z ilustracją przedstawiającą podróżnika klęczącego przed Gujuk chanem (Polecenie 2).

6. Nawiązując do podróży Benedykta Polaka i Marco Polo, nauczyciel wspomina o świecie znanym średniowiecznym podróżnikom, przede wszystkim o cywilizacjach Azji i ich wynalazkach – papierze, prochu, jedwabiu oraz poszukiwanych w Europie orientalnych przyprawach.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie nauczyciel pyta uczniów, jakie są różnice między podróżnikami dzisiaj i w średniowieczu. Wyjaśnia, że „głód wiedzy” i „szukanie przygód” to pojęcia wtedy praktycznie nieznane, a ich początek nastąpił dopiero w okresie wielkich odkryć geograficznych. Następnie z pomocą uczniów rozmawia o przyczynach średniowiecznych podróży, budując podstawy pod temat – dlaczego dochodzi do wielkich odkryć geograficznych.

2. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 5 – zaznaczają prawdziwe stwierdzenia – oraz uzupełniają zdania w Ćwiczeniu 6. Podczas wykonywania ćwiczeń uczniowie powinni mieć możliwość uzyskania pomocy oraz otrzymania informacji zwrotnej dotyczącej ich pracy na lekcji.

3. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Jakie produkty sprowadzano do Europy z dalekich krajów przed epoką wielkich odkryć? Dlaczego były one pożądane i bardzo drogie – co było tego przyczyną? W jaki sposób trafiały do Europy?

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The world before the great geographical discoveries

In antiquity and the Middle Ages, Europeans knew only three continents: Europe, Africa and Asia. Navigation devices had not been invented yet, so sailors were afraid to go to high sea for fear of falling into the abyss. The dominant opinion was that the Earth was flat. Only a few merchants went to the Far East. One of them was the Italian Marco Polo (he lived in the 13th century). He visited and described India, China and Japan, where old and wonderful civilizations developed independently. In the 15th century, the first exploratory sea expeditions were organized by the rulers of Portugal. Thanks to the expeditions of travelers, the geographical horizon of Europeans begun to widen.