1. Dlaczego obserwujemy cztery pory roku?

Przyjrzyj się  schematowi, który przedstawia ruch Ziemi wokół Słońca  – jedno okrążenie zajmuje jej cały rok (ok. 365 dni). Jednocześnie Ziemia kręci się wokół własnej osi. Oś ta jest pochylona w stosunku do orbity, czyli toru, po którym Ziemia porusza się wokół Słońca. Powoduje to, że Słońce oświetla ziemskie półkule nierównomiernie.

Rn3f4oY476N18

Grafika przedstawia obieg Ziemi wokół Słońca. Zaznaczone są cztery sytuacje: równonoc jesienna dwudziesty trzeci września. Dzień trwa tyle samo godzin co noc. Następne jest przesilenie letnie dwudziesty drugi czerwca. Tego dnia jest najdłuższy dzień w roku. Kolejna jest równonoc wiosenna dwudziesty pierwszy marca. Dzień trwa tyle samo co noc. Kolejne jest przesilenie zimowe. Tego dnia jest najdłuższa noc w roku.

Ruch Ziemi wokół Słońca w połączeniu ze stałym nachyleniem osi ziemskiej sprawia, że w ciągu roku zachodzą regularne zmiany oświetlenia różnych części naszej planety. Wiąże się to z cyklicznymi zmianami temperatury i tym samym – pogody. To dlatego możemy zaobserwować następujące po sobie pory roku, które różnią się nasłonecznieniem i warunkami pogodowymi. Na obszarze klimatu umiarkowanego występują cztery pory roku: wiosna, lato, jesień i zima. Niekiedy oprócz nich wyróżnia się pory przejściowe: przedwiośnie, polecie oraz przedzimie.

• Przez 6 miesięcy bardziej oświetlona jest półkula północna. Dni są wtedy dłuższe, a Słońce znajduje się wysoko na niebie. Dzięki temu powierzchnia planety bardziej się nagrzewa. Na półkuli północnej trwają wówczas wiosna i lato.

• Przez kolejne 6 miesięcy bardziej oświetlona jest półkula południowa. W tym czasie na półkuli północnej dni są krótkie, a powierzchnia planety słabo się nagrzewa. Trwają tam wówczas jesień i zima.

Sprawdź w symulacji cechy pogody charakterystyczne dla każdej pory roku!

R1THi5kAX8D8F

Pogoda przez cztery pory roku. Dwudziestego pierwszego marca, w dniu równonocy wiosennej, która jest początkiem wiosny, Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie, a zachodzi dokładnie na zachodzie. Dzień i noc trwają więc tyle samo: po dwanaście godzin. Następnie dni stają się coraz dłuższe, ponieważ Słońce zatacza coraz większe łuki pod widnokręgiem. Dwudziestego drugiego czerwca, w dniu przesilenia letniego, które jest początkiem lata, Słońce wschodzi na północnym wschodzie, a zachodzi na północnym wschodzie. Jest to najdłuższy dzień w roku, ponieważ Słońce zatacza wówczas na niebie największy łuk i tym samym „wznosi się” najwyżej nad horyzont. Następnie noce stopniowo się wydłużają, a dni stają się coraz krótsze. Zbliża się jesień. Dwudziestego trzeciego września, w dniu równonocy jesiennej, która jest początkiem jesieni, Słońce znów wschodzi dokładnie na wschodzie i zachodzi na zachodzie, a dzień i noc trwają po dwanaście godzin. Słońce zatacza coraz mniejsze łuki na niebie, dni stają się coraz krótsze. Słabo nasłoneczniona powierzchnia Ziemi jest coraz bardziej wychłodzona. Dwudziestego drugiego grudnia, w dniu przesilenia zimowego, które jest początkiem zimy, Słońce zatacza nad Ziemią najmniejszy łuk w roku. Wschodzi na południowym wschodzie i zachodzi na południowym zachodzie. Jest to tym samym najkrótszy dzień w roku i kolejne dni stają się coraz dłuższe: Słońce stopniowo się wznosi i zatacza coraz szersze łuki. Gdy łuk znajdzie się dokładnie na wschodzie i zachodzie, rozpocznie się znów wiosna.

Pogoda przez cztery pory roku. Dwudziestego pierwszego marca, w dniu równonocy wiosennej, która jest początkiem wiosny, Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie, a zachodzi dokładnie na zachodzie. Dzień i noc trwają więc tyle samo: po dwanaście godzin. Następnie dni stają się coraz dłuższe, ponieważ Słońce zatacza coraz większe łuki pod widnokręgiem. Dwudziestego drugiego czerwca, w dniu przesilenia letniego, które jest początkiem lata, Słońce wschodzi na północnym wschodzie, a zachodzi na północnym wschodzie. Jest to najdłuższy dzień w roku, ponieważ Słońce zatacza wówczas na niebie największy łuk i tym samym „wznosi się” najwyżej nad horyzont. Następnie noce stopniowo się wydłużają, a dni stają się coraz krótsze. Zbliża się jesień. Dwudziestego trzeciego września, w dniu równonocy jesiennej, która jest początkiem jesieni, Słońce znów wschodzi dokładnie na wschodzie i zachodzi na zachodzie, a dzień i noc trwają po dwanaście godzin. Słońce zatacza coraz mniejsze łuki na niebie, dni stają się coraz krótsze. Słabo nasłoneczniona powierzchnia Ziemi jest coraz bardziej wychłodzona. Dwudziestego drugiego grudnia, w dniu przesilenia zimowego, które jest początkiem zimy, Słońce zatacza nad Ziemią najmniejszy łuk w roku. Wschodzi na południowym wschodzie i zachodzi na południowym zachodzie. Jest to tym samym najkrótszy dzień w roku i kolejne dni stają się coraz dłuższe: Słońce stopniowo się wznosi i zatacza coraz szersze łuki. Gdy łuk znajdzie się dokładnie na wschodzie i zachodzie, rozpocznie się znów wiosna.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DgaQ22o5s

Pogoda przez cztery pory roku.

Dwudziestego pierwszego marca, w dniu równonocy wiosennej, która jest początkiem wiosny, Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie, a zachodzi dokładnie na zachodzie. Dzień i noc trwają więc tyle samo: po dwanaście godzin. Następnie dni stają się coraz dłuższe, ponieważ Słońce zatacza coraz większe łuki pod widnokręgiem.

Dwudziestego drugiego czerwca, w dniu przesilenia letniego, które jest początkiem lata, Słońce wschodzi na północnym wschodzie, a zachodzi na północnym wschodzie. Jest to najdłuższy dzień w roku, ponieważ Słońce zatacza wówczas na niebie największy łuk i tym samym „wznosi się” najwyżej nad horyzont. Następnie noce stopniowo się wydłużają, a dni stają się coraz krótsze. Zbliża się jesień.

Dwudziestego trzeciego września, w dniu równonocy jesiennej, która jest początkiem jesieni, Słońce znów wschodzi dokładnie na wschodzie i zachodzi na zachodzie, a dzień i noc trwają po dwanaście godzin. Słońce zatacza coraz mniejsze łuki na niebie, dni stają się coraz krótsze. Słabo nasłoneczniona powierzchnia Ziemi jest coraz bardziej wychłodzona.

Dwudziestego drugiego grudnia, w dniu przesilenia zimowego, które jest początkiem zimy, Słońce zatacza nad Ziemią najmniejszy łuk w roku. Wschodzi na południowym wschodzie i zachodzi na południowym zachodzie. Jest to tym samym najkrótszy dzień w roku i kolejne dni stają się coraz dłuższe: Słońce stopniowo się wznosi i zatacza coraz szersze łuki. Gdy łuk znajdzie się dokładnie na wschodzie i zachodzie, rozpocznie się znów wiosna.

2. Opisujemy pogodę pór roku

Ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi określana jest jako nasłonecznienie. Nasłonecznienie jest ściśle związane z temperaturą powietrza, natomiast zmiany temperatury wpływają na ciśnienie atmosferyczne. Pociąga to za sobą występowanie różnych zjawisk pogodowych, które są charakterystyczne dla danej pory roku. Obejmują one takie składniki pogody jak zachmurzenie, opady atmosferyczne i wiatr.

Jaskółka i pszczółka lata, znakiem to wiosny dla świata

Wiosna to pora roku zaczynająca się z dniem równonocy wiosennej i trwająca do przesilenia letniego – na północnej półkuli Ziemi trwa od ok. 21 marca do ok. 22 czerwca (na półkuli południowej w tym czasie jest jesień). W meteorologii wiosna obejmuje miesiące: marzec, kwiecień i maj.

Na pewno znasz przysłowia „W marcu jak w garncu” oraz „Kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy, trochę lata”. Są one wyrazem tego, że wiosna to czas, gdy temperatura rośnie, średnio od 5 °C do 15 °C. Dzięki temu śnieg się topi, jednak wciąż mogą też występować przymrozki. Słońce świeci mocniej i dłużej, a jednocześnie często pada deszcz lub deszcz ze śniegiem. Pogoda jest więc bardzo zmienna. Od pierwszego dnia wiosny (gdy dzień trwa tyle samo co noc) dni stają się coraz dłuższe, a noce coraz krótsze.

Slajd 1 z 4

RkvvK0ZIgKVhA

Zdjęcie przedstawia kwitnące krokusy. Są to niskie rośliny o fioletowych kwiatach.

RKznMsEq3hdLJ

Zdjęcie przedstawia teren łąki pomiędzy drzewami. Widać roztapiający się śnieg. W pewnych miejscach stoi woda.

RJe9h9qf9hypO

Zdjęcie przedstawia fioletowe kwiaty, wyrastające spod śniegu.

Rm48K71lxIsXw

Zdjęcie przedstawia alejkę w parku. Rosną wzdłuż niej drzewa z różowymi kwiatami. Drzewa nie mają jeszcze liści. Wśród drzew przechadza się mężczyzna z czerwonym parasolem.

Na początku lata ranne grzmoty są zapowiedzią rychłej słoty

Lato to pora roku zaczynająca się z dniem przesilenia letniego i trwająca do dnia równonocy jesiennej. Na półkuli północnej Ziemi trwa od ok. 22 czerwca do ok. 23 września (na półkuli południowej w tym czasie jest zima). W meteorologii obejmuje miesiące: czerwiec, lipiec i sierpień.

Ta pora roku charakteryzuje się najwyższymi temperaturami powietrza. Jest ciepło, powyżej 15°C, choć zdarzają się również upalne dni (powyżej 27°C). Słońce góruje wysoko, dni są dłuższe niż noce, ale stają się coraz krótsze. Upały są nierzadko związane z występowaniem gwałtownych burz i ulew bądź przelotnych deszczów, również z gradem. Mogą im towarzyszyć silne porywy wiatru. Gdy jednocześnie pada deszcz i świeci słońce, można zaobserwować tęczę.

Slajd 1 z 4

RQH0jv5zpRHsJ

Zdjęcie przedstawia wąską płytką rzekę. Brzegi są porośnięte trawą. Widać też rosnące drzewa. W wodzie widać trzech chłopców.

RDU0hvR5HT8uF

Zdjęcie przedstawia chłopca opierającego głowę o parapet i wyglądającego przez okno pokryte kroplami deszczu.

R1WdjTnyLYbIB

Zdjęcie przedstawia pole uprawne, w oddali widać gospodarstwo. W tle widać ciemne chmury i błyskawicę sięgającą ziemi.

R1RsE88gr3eSZ

Zdjęcie przedstawia dwie złożone dłonie na tle trawy. W dłoniach widać białe kulki gradu.

Jaki pierwszy wrzesień, taka będzie jesień

Jesień to pora roku zaczynająca się z dniem równonocy jesiennej i trwająca do dnia przesilenia zimowego. Na półkuli północnej Ziemi trwa od ok. 23 września do ok. 22 grudnia (na półkuli południowej w tym czasie jest wiosna). W meteorologii jesień obejmuje miesiące: wrzesień, październik i listopad.

Jesienią temperatura jest łagodna i wynosi od 5°C do 15°C. Często występują deszcze. Jeśli przy ziemi panują już przymrozki, opad przyczynia się do powstania gołoledzi. Charakterystycznym zjawiskiem dla jesieni są również mgły. Od pierwszego dnia jesieni (gdy dzień trwa tyle samo co noc) dni stają się coraz krótsze i trwają krócej niż noce.

Slajd 1 z 4

R1Iw0k13ecENq

Zdjęcie przedstawia brzozy o żółtych liściach. Zdjęcie zrobione jest od dołu. Za liśćmi widać błękitne niebo.

R1cb7qWucXujM

Zdjęcie przedstawia dwóch chłopców siedzących na ławce. Mają na sobie kurtki przeciwdeszczowej, jeden z nich trzyma parasol. Za nimi widać rośliny, których liście są pożółkłe.

R1PUa3AOtj67N

Zdjęcie przedstawia drogę na skraju lasu i pola. W powietrzu widać mgłę.

R1ceS9WcvYIKM

Zdjęcie przedstawia drzewo i ogrodzone pole. Liście drzewa są czerwone. Na ziemi leży cienka warstwa śniegu.

Jak niedźwiedź budę buduje, to zima się szykuje

Zima to pora roku zaczynająca się z dniem przesilenia zimowego i trwająca do dnia równonocy wiosennej. Na półkuli północnej Ziemi trwa od ok. 22 grudnia do ok. 21 marca (na półkuli południowej w tym czasie jest lato). W meteorologii zima obejmuje miesiące: grudzień, styczeń i luty.

Ta pora roku charakteryzuje się najniższymi temperaturami powietrza (średnio od 5°C do 0°C). Jednak często panują ujemne temperatury (poniżej °C), a nawet silne mrozy. Opady atmosferyczne, zazwyczaj w postaci śniegu, są umiarkowane. Gdy opadom śniegu towarzyszy silny wiatr, występuje zawieja. Dzień jest krótszy od nocy, jednak stopniowo się wydłuża.

Slajd 1 z 4

R10s5fSMync8e

Zdjęcie przedstawia mężczyznę i kobietę z dwójką dzieci. Dzieci siedzą na sankach, są ciągnięte przez rodziców. Wokół widać śnieg.

R1Il2mG5LT3tJ

Zdjęcie przedstawia zawieję śnieżną. Widać drzewa bez liści. Na ziemi leży śnieg. Widać też śnieg podrywany przez wiatr.

R1Kd1NNRSx2qZ

Zdjęcie przedstawia szadź. Na bezlistnych drzewach widać biały śniegowy nalot.

R1cLeCPoHYeG7

Zdjęcie przedstawia miasto po zmroku. Na alejce widać wodę, obok płynie rzeka.

Podsumowanie

• Nachylenie osi obrotu w połączeniu z ruchem obiegowym sprawia, że na Ziemi występują pory roku.

• Wiosna na półkuli północnej zaczyna się 21 marca, lato 22 czerwca, jesień 23 września, natomiast zima 22 grudnia.

• Wiosną i jesienią panuje umiarkowana temperatura (zbliżona długość dnia i nocy), latem wysoka (długie dni), a zimą niska (krótkie dni).

• Opadami charakterystycznymi dla wiosny i jesieni są deszcz, śnieg oraz deszcz ze śniegiem.

• Opadem dominującym zimą jest śnieg.

• Latem pada deszcz, czasem grad, występują również burze.

Słownik

Sprawdź, jak rozumiesz!

Notatnik