Podstawowe zadania ortez to wspomaganie funkcji organizmu w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych, szczególnie w zakresie dysfunkcji narządu ruchu. W nazewnictwie we wcześniejszym okresie wyroby z tworzywa sztucznego nazywano łuskami. Dla pozostałych używano terminu aparat ortopedyczny, głównie dla przedmiotów do stałego użytkowania przez pacjentów. Ortezami natomiast określano zaopatrzenie ortopedyczne stosowane tymczasowo. Obecnie ustawodawca ujednolicił tę grupę przedmiotów ortopedycznych, określając je jednoznacznie jako ortezy. Praktycy stosują wszystkie nazwy zamiennie, traktując je jako synonimy.

Ortezy wykorzystywane są m.in. w:

• leczeniu zachowawczym w zakresie schorzeń narządu ruchu,

• leczeniu w trakcie choroby, a także po wyleczeniu,

• wspomaganiu przewlekle chorych,

• wspomaganiu leczenia po urazach,

• przygotowywaniu do zabiegu operacyjnego oraz doleczaniu po przeprowadzonych interwencjach chirurgicznych.

Ortotyka, jako jeden z działów zaopatrzenia ortopedycznego, jest tematem bardzo rozległym i różnorodnym. Obecnie rynek oferuje ogromny wybór ortez - wyrobów gotowych, produkowanych seryjnie (Rys. 3).

R1KzEgKl148f0

Plansza pod tytułem: Efekt pobrania miary na pacjencie. Plansza zawiera trzy zdjęcia z podpisami. Zdjęcie opisane jako orteza podudzia przedstawia kończynę dolną pacjenta w ortezie stabilizującej kostkę. Orteza ma dwa rzepy i sięga od kości piętowej do kości strzałkowej. Drugie zdjęcie, tak samo opisane, przedstawia kończynę dolną pacjenta w bucie pneumatycznym, który stabilizuje nogę od palców stopy do stawu kolanowego. But ma rzepy, pas obwodowy wypadający pod stawem kolanowym użytkownika, profilowaną podeszwę i odkryte palce. Zdjęcie opisane jako orteza na goleń i udo przedstawia kończynę dolną pacjenta w ortezie sięgającej od połowy łydki do górnej części uda. Orteza ma cztery rzepy oraz mechanizm pozwalający na stabilizację kolana pod wybranym kątem.

Jednak wiele przypadków wymaga zaopatrzenia w ortezy wykonywane na zamówienie dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Ortezy, ze względu na czas stosowania, można podzielić na dwie grupy: ortezy wykorzystywane jako zaopatrzenie na określony okres czasu, np. do doleczania po zabiegu operacyjnym oraz ortezy do użytkowania stałego, np. w przypadkach porażenia kończyn.
Można też podzielić ortezy ze względu na funkcje, do jakich są przeznaczone (Tabela 1).

Mimo, iż wskazano podział na w/w grupy, nie ogranicza to możliwości łączenia różnych funkcji w jednej ortezie, w zależności od przypadku chorobowego i zaleceń lekarza.

Innym elementem różniącym ortezy są rozwiązania konstrukcyjne. Pod względem budowy ortezy możemy podzielić na następujące rodzaje.

1. Konstrukcja pełna (rys. 4).

RCcJS940LC3gR

Zdjęcie przedstawia przeznaczone na kończyny dolne ortezy w formie tuby profilowanej do kształtu nogi. Ortezy mają wiązanie na całej długości.

2. Konstrukcja szkieletowa (rys. 5).

Ryk7AAjhtuLEM

Zdjęcie przedstawia szkieletowe ortezy na obie kończyny dolne. Ortezy mają szyny biegnące wzdłuż całej nogi użytkownika. Połączone są z obuwiem. Ortezy są zaopatrzone w cztery opaski wypadające na wysokości kostki, pod stawem kolanowym, nad stawem kolanowym i w górnej części uda pacjenta. Aparaty ortopedyczne są zakończone pasem wypadającym na wysokości bioder i szyną wspomagającą stabilizację na całej długości tyłu kończyn. W miejscu, w którym wypada przód kolan użytkownika, znajdują się dodatkowe elementy stabilizujące zgięcie.

3. Konstrukcja mieszana (rys. 6).

RRzhzTX6mV2sk

Zdjęcie przedstawia ortezę stabilizującą, którą okala się nogę pacjenta pod stawem kolanowym i nad stawem kolanowym. Orteza jest mocowana na rzepy. Oba elementy połączone są po dwóch stronach od boku metalową szyną.

4. Konstrukcja w formie łuski (rys. 7).

R1B44IFUIBEiE

Zdjęcie przedstawia ortezę mającą formę płaskiej podeszwy i przedłużenie wzdłuż kości piszczelowej do połowy łydki użytkownika. Orteza poszerza się od kości piętowej, okalając tył nogi.

W zakresie materiałów do ortez stosowano różnorodne rozwiązania. W przypadku konstrukcji szynowo‑opaskowych wykorzystywano stal nierdzewną, aluminium, skóry naturalne (juchtowe, bukaty bydlęce, zamszowe, podszewkowe), filce, włókniny. W ortezach pełnych – skórę ortopedyczną, żywice i tworzywa termoplastyczne. Obecnie wiele konstrukcji zastąpiono tworzywami sztucznymi, głównie termoplastycznymi, takimi jak polietylen i polipropylen, żywicami akrylowymi oraz włóknem węglowym. Jako materiały wyściełające stosuje się całą gamę tworzyw termoplastycznych miękkich w formie pianek oraz tkaniny. Materiały te stanowią warstwę dystansową między skórą pacjenta a tworzywem, z którego wykonano ortezę. Częściowy lub całkowity element wyścielenia może być wtopiony na stałe w twarde tworzywo już w momencie formowania ortezy albo stanowić element całkowicie odrębny, używany tylko w miarę potrzeby. Natomiast poprzez miejscowe wyklejanie pianką ochrania się wrażliwe miejsca. Przy doborze ortez wybór materiałów jest bardzo istotny. Nie tylko pod względem wytrzymałościowym, ale przede wszystkim przydatności funkcjonalnej ortezy, a także wygody w użytkowaniu, higieny oraz aspektów kosmetycznych.

Proces produkcyjny ortez z tworzyw termoplastycznych również ewoluuje. Obok metody klasycznej stosuje się wspomagane komputerowo programy do projektowania i wytwarzania ortez typu CAD/CAM. Podstawa, jaką jest zwymiarowanie pacjenta, odbywa się poprzez pomiar gipsowy albo skanowanie (rys. 8).

R1AkU8jO52KcK

Plansza pod tytułem: Efekt pobrania miary na pacjencie. Na planszy znajdują się dwa zdjęcia z podpisami. Zdjęcie opisane jako metoda gipsowa przedstawia utwardzone opaski gipsowe z zaznaczonymi miejscami, w których dokonano pomiaru, kierując się od palców stopy do stawu kolanowego. Zdjęcie opisane jako skanowanie przedstawia model komputerowy 3D nogi od stopy po staw kolanowy.

Pozytyw kończyny, w zależności od przyjętej metody, zostaje pozyskany poprzez modelowanie w gipsie lub poprzez wytwarzanie w obrabiarce cyfrowej. Natomiast formy ortez powstają w wyniku formowania tworzyw termoplastycznych na modelach wykonanych wspomnianymi sposobami. Obecnie wykorzystywana jest również metoda druku, gdzie w całym procesie wytwórczym korzysta się z technologii 3D.

Powrót do spisu treściDrcy8fPovPowrót do spisu treści