Przeczytaj
Recepcja
Wpływ Kanta na późniejszą filozofię jest ogromny. Nie ma liczących się filozofów w XIX i XX w., którzy w ten czy inny sposób by się do niego nie odnosili. Oddziaływanie jego myśli sięga także poza filozofię: uwidacznia się głównie w obszarze nauk społecznych, językoznawstwa, psychologii oraz fizyki teoretycznej. Kantyzm wpłynął przede wszystkim na:
W literaturze wpływ Kanta ze względu na specjalistyczny charakter jego filozofii, podobnie jak w przypadku empirystów brytyjskich, nie był zbyt duży. Najważniejsze kantowskie motywy, które pojawiają się w literaturze, to: ograniczenia rozumu (do tego wątku nawiązują romantycy, np. Adam Asnyk, Bolesław Leśmian czy Wisława Szymborska), poszukiwanie pewności poznania (Zbigniew Herbert i Czesław Miłosz), rygoryzm moralny (bardzo często jako przedmiot krytyki), ujęcie Boga jako gwaranta moralności (Fiodor Dostojewski). Dla pisarzy inspiracją był także charakter Kanta, jego niezłomność i heroizm w realizacji wytyczonego sobie intelektualnego zadania pomimo słabego zdrowia (Bolesław Miciński, Thomas Bernhard czy Lew Szestow). Thomas Bernhard napisał sztukę pt. Immanuel Kant.
Dyskusja
Mimo wielkiego uznania Kant spotkał się również z krytyką. Zarzucano mu poważną niekonsekwencję: skoro o rzeczach samych w sobie nie można mówić, to dlaczego Kant o nich mówi − powinien nie czynić kategorii noumenunoumenu kluczowym elementem w swoim systemie. Kantowi zarzucano też, iż jego przezwyciężenie sceptycyzmu Hume’a jest pozorne − twierdzono, że umysł sam siebie nie jest w stanie poddać analizie, musiałby bowiem wyjść poza siebie, a tego zrobić nie może; Kantowskie kategorie intelektu są więc arbitralne. Empiryści dowodzili z kolei, że analiza transcendentalnatranscendentalna Kanta to tylko chytra sztuczka mająca przywrócić metafizyce status nauki.
Obiektem krytyki była także teoria moralna Kanta – uznano, iż odrzucając uczucia i skłonności jako rzeczy wrogie, sprowadza ona człowieka wyłącznie do rozumu. Teologowie zarzucali z kolei Kantowi, że o ile Kartezjusz uczynił z Boga jedynie gwaranta realności świata, o tyle Kant traktuje Boga jedynie jako gwaranta moralności.
Dramatyczny finał sporu o Kanta miał miejsce w Rostowie nad Donem. Dwóch Rosjan kłóciło się o Krytykę czystego rozumu. Stojąc w kolejce po piwo, mężczyźni pobili się, a potem jeden z nich sięgnął po broń.
Słownik
(gr. episteme — wiedza, logos — nauka) dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością
(gr. ta meta ta physika — to, co po fizyce, ponad fizyką) podstawowa dyscyplina filozoficzna, badająca powszechne własności bytu
(gr. nooúmenon) rzecz sama w sobie, byt rzeczywisty, ale niepoznawalny
(łac. transcendere — przekraczać) wykraczający poza namacalną, możliwą do poznania rzeczywistość