Temat: Miejsce występowania i budowa grzybów, czynności życiowe grzybów , znaczenie grzybów

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

6. Grzyby – organizmy cudzożywne. Uczeń:

1) przedstawia środowiska życia grzybów (w tym grzybów porostowych);

2) wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów;

3) wykazuje różnorodność budowy grzybów (jednokomórkowe, wielokomórkowe);

4) przedstawia wybrane czynności życiowe grzybów (odżywianie, oddychanie);

5) przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie opisują budowę i znaczenie grzybów saprobiotycznych.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wskazywać, gdzie i w jakich warunkach żyją grzyby;

• rozróżniać grzyby: drożdże, grzyby pleśniowe i tworzące owocniki, a wśród nich jadalne i trujące;

• przedstawiać znaczenie grzybów.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • pokaz.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• podpisane grzyby na wystawę: drożdże, pieczarka, huba, pleśń zamknięta szczelnie w słoiku oraz inne dostępne okazy;

• młode i dojrzałe owocniki pieczarek oraz przedmioty potrzebne do przeprowadzenia „Obserwacji 1”: papierowa tacka i lupa;

• drożdże prasowane używane do wypieku ciasta oraz przedmioty i substancje potrzebne do przeprowadzenia „Obserwacji 2”: woda, glukoza, zlewka lub słoik, folia spożywcza, płyn Lugola, przyrządy do mikroskopowania, mikroskop .

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Nauczyciel przygotowuje wystawę grzybów. Powinny znaleźć się na niej: drożdże, pieczarki, huba, pleśń zamknięta szczelnie w słoiku oraz inne dostępne okazy. Wszystkie grzyby należy podpisać.

Faza wstępna

• Prowadzący lekcję określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

• Prowadzący lekcję prosi podopiecznych, żeby przyjrzeli się wyeksponowanym na wystawie grzybom, a następnie podali skojarzenia związane z królestwem grzybów.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel poleca uczniom, żeby zapoznali się z treścią abstraktu i opisali warunki sprzyjające rozwojowi grzybów. Wskazany uczeń udziela odpowiedzi.

• Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią przedstawioną na ilustracji interaktywnej „Hodowla grzybów pleśniowych”. Następnie nauczyciel omawia z uczniami poznane zagadnienia.

• Prowadzący lekcję pokazuje podopiecznym drożdże prasowane i pyta, jak przekonać się, że są one żywymi organizmami. Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi. Następnie nauczyciel przeprowadza „Obserwację 2”. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami.

• Prowadzący lekcję pyta, dlaczego zaliczamy grzyby do organizmów cudzożywnych. Prosi uczniów, żeby na podstawie abstraktu zdefiniowali termin „saprobionty” oraz wyjaśnili, dlaczego strzępki grzyba wrastają w chleb.

• Uczniowie wykonują Obeserwację 1, zapisują w zeszytach spostrzeżenia i wnioski.

Faza podsumowująca

• Prowadzący lekcję poleca uczniom, żeby omówili budowę i znaczenie grzybów.

• Nauczyciel krótko przedstawia najważniejsze zagadnienia omówione na zajęciach. Odpowiada na dodatkowe pytania podopiecznych i wyjaśnia wszelkie ich wątpliwości. Uczniowie uzupełniają notatki.

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wskazane ćwiczenie interaktywne.

Zadanie domowe

Opisz na przykładzie pieczarki przystosowania grzybów do pobierania pokarmu i rozsiewania zarodników.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Place of occurrence and structure of fungi, life functions of fungi, the importance of fungi

Lesson link

Fungi inhabit many environments on the Earth. They are most common on land, in moist and warm places, anywhere where organic matter can be found. In forests they are components of duff, they grow on fallen tree trunks and on the roots of living trees. Sometimes they cover the leaves of plants with white or brown stains. We can also come across them on rocks, walls and sometimes on the walls of buildings with excess moisture. Some infect other organisms and parasitize them, causing diseases. Others adapted to living in water.

The spores of fungi are suspended in the air, the make up dust and settle on all surfaces. Moisture, presence of nutrients (dead or living organic matter) and appropriate temperature (5‑40°C) are the conditions in which spores germinate.

The unicellular yeast are the fungi of the simplest structure. However mostly they are multicellular organisms with bodies built of thin, thread‑like hyphae making up the mycelium. Loosely arranged, branching hyphae grow through the substrate forming a thick web, which in the case of honey fungus can cover even up to a few square km and weigh up to a few tons. The cell walls of fungi contain chitin - the substance also present in the exoskeleton of insects.

Mushrooms, such as e.g. the common mushroom, king bolete, fly agaric toadstool form sporocarps made up of tightly weaved and densely packed hyphae. Sporocarps are most frequently composed of a stem and a cap topping it. They may take different shapes and colours. It is where the spores are formed, which enable the reproduction of fungi. Molds: mucor, penicillum and aspergillus are characterized by a loose mycelium which does not produce sporocarps.

Thanks to the gills the bottom part of the cap has a large surface and produces significant amount of spores.

Fungi are heterotrophic organisms. Most of them are saprobionts feeding on dead organic matter which comes from rotten tree trunks, fallen leaves, remains of animals or food products. Fungi break down their food by secreting digestive enzymes into the environment. They absorb the thus created simple organic substances into their cells. The method of obtaining nutritious substances present in fungi is called extracellular digestion.

Parasitic fungi develop at the cost of other organisms. The parasitic hyphae grow into the carrier's body and draw nutrients directly from their cells. Fungi use the nutrients absorbed to produce energy in the process of cellular respiration. Most fungi use aerobic respiration, only some, e.g. yeast, use the process of alcoholic fermentation.

Fungi use sexual and asexual reproduction. In single cell yeast during budding a protrusion appears on the cell wall of the mother cell, which gradually grows in size to create a new cell. It does not usually separate from the mother cell, thus creating colonies which can break down into single cells. Multicellular fungi (be it mold or the sticky bun) reproduce using the fragmentation of the mycelium. Hyphae torn away from the mother mycelium and transferred by people or animals become the beginning of a new mycelium. Most fungi produce thousands of spores which are caught up by the wind and reach distant places enabling the population of new regions.

Fungi play a very important role as a component of multiple environments. As saprobionts, like bacteria, they decompose dead organic matter, purify the environment of animal refuse and remains of other organisms. Thanks to that they enrich the soil with the elements obtained from the decomposing organisms, which are later absorbed by plants and built into their organs. That way fungi contribute to the formation of soil and ensure the circulation of matter in nature.

Yeasts conduct the process of fermentation, therefore they are found in numerous household applications and food industry. They are used for baking cakes and bread as well as in the production of wine and beer. Moldy cheese in turn is made using specially selected molds.

In pharmaceutical industry fungi are used for producing antibiotics - substances with bactericidal properties. The first antibiotic – penicillin – was obtained from the mycelium of penicillum. It was discovered by a Scottish doctor, Alexander Fleming.

Parasitic fungi cause nuisance diseases of plants. They contribute to lowered crops and the weakening of stand. Animal (also human) parasitic fungi cause diseases called mycosis. You can contract foot mycosis e.g. in a swimming pool or public bathrooms which are not properly sanitized. Therefore it is recommended to use protective footwear in such places. One should not use the same towels and nail care products as persons infected with mycosis, either.

Molds are the frequent cause of rotting of leather, wool or cotton, as well as books, if they are not stored in appropriate conditions, as well as food spoilage. Molds secrete poisonous substances, the so‑called alpha‑toxins.

Sporocarps of fungi have been used in cuisine for centuries. Chitin contained in the fungus cell walls makes them hard to digest, however their flavor and nutritious value (amino acids, vitamin A, B1, B2, PP) decide that they are a popular ingredient of dishes. Edible mushrooms are collected in forests (king bolete, sticky bun, birch bolete, chanterelle) or mass grown (common mushroom, oyster mushroom). Poland supplies 25% of common mushroom and forest mushrooms for the EU market. Some forest mushrooms cause food poisoning. Their toxins irreversibly damage liver cells, frequently leading to death. One of the most dangerous mushrooms is the death cap (Ammanita phalloides), mistaken for a common mushroom or parasol mushroom.

Particular species of mushrooms coexist with specific species of plants. Therefore king boletes can be found under oak trees, sticky buns under larch trees, birch boletes among birch trees and false saffron milkcap under spruce. These species live in symbiosis with the roots of specific trees and therefore are called mycorrhizaed fungi. Their hyphae entwine the roods and use the organic substances secreted by plants. The fungi are the sources of mineral salts, some vitamins and water for the trees.

• Fungi are organisms whose bodies, called mycelium are made of thread‑like hyphae.

• All fungi are heterotrophic.

• Fungi multiply by sexual and asexual reproduction through the fragmentation of the mycelium and spores.

• While picking mushrooms it is recommended not to pick mushrooms with gills, as those include lethally poisonous species.