Na podstawie obserwacji i pomiarów składników pogody oraz zdjęć satelitarnych meteorolodzy przewidują pogodę na kolejne dni. Składnikami pogody są m.in. temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, kierunek i prędkość wiatru, zachmurzenie nieba, opady. Z prognozy pogody korzystają w szczególności piloci, marynarze, kierowcy i rolnicy. Wiedząc, jaka pogoda będzie w ciągu następnych dni, możemy na przykład zaplanować, jak spędzimy swój wolny czas. Pogoda ma także wpływ na nasze samopoczucie.
R22W6Lcq0vX8x
iV6gFKGuAu_d5e369
1. Woda – zadziwiająca ciecz
Woda występuje w przyrodzie w trzech stanach skupienia: gazowym (para wodna), ciekłym (woda), stałym (lód). Ważną cechą wody jest jej zachowanie podczas krzepnięcia. Lód ma większą objętość niż woda o tej samej masie.
Rh5F4QxvULU3n1
iV6gFKGuAu_d5e408
2. Ciśnienie atmosferyczne
Ciśnienie atmosferyczne to jeden ze składników pogody. Informuje nas ono o nacisku warstwy powietrza na jednostkę powierzchni Ziemi. Im wyżej znajdujemy się nad poziomem morza, tym nacisk warstwy powietrza jest mniejszy i ciśnienie jest niższe. Do pomiaru ciśnienia atmosferycznego służy barometr.
R2voCq9GBGkVF1
iV6gFKGuAu_d5e448
3. Skąd się bierze wiatr?
Wiatr to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza z obszaru wysokiego ciśnienia do obszaru niskiego ciśnienia. Do pomiaru kierunku i siły wiatru służy wiatromierz. Kierunek wiatru oznacza, skąd wieje wiatr. Prędkość wiatru podaje się w metrach na sekundę (m/s) lub kilometrach na godzinę (km/h).
Ro92A5dEYE5Wi1
iV6gFKGuAu_d5e487
4. Jak działa termometr?
Termometr to przyrząd do pomiaru temperatury. W konstrukcji termometru cieczowego wykorzystano zjawisko rozszerzalności cieplnej substancji. W termometrach cieczowych używa się zabarwionego alkoholu lub rtęci. Przy wzroście temperatury ciecz rozszerza się i podnosi się jej poziom w rurce. Gdy temperatura się obniża, ciecz kurczy się i jej poziom w rurce opada. Jednostką pomiaru temperatury jest stopień Celsjusza (°C).
R1P34sGjymUCH1
iV6gFKGuAu_d5e526
5. Dlaczego latem nie pada śnieg?
Opady atmosferyczne tworzą się w chmurach. Chmura składa się z drobnych, unoszących się w powietrzu kropelek wody lub kryształków lodu. Gdy kropelki wody lub kryształki połączą się, stają się większe i cięższe. Nie mogą wówczas utrzymać się w powietrzu i spadają. Osady atmosferyczne tworzą się w wyniku przemian pary wodnej, która osadza się na wychłodzonej powierzchni ziemi i obiektach.
R140cyDn3zcfa1
R16fYZz3bK1Tf1
iV6gFKGuAu_d5e570
6. Chmury
Chmura powstaje w wyniku skraplania się pary wodnej w powietrzu. Składa się z drobnych, unoszących się w powietrzu kropelek wody lub kryształków lodu. Niektóre chmury zbudowane są zarówno z kropelek wody, jak i kryształków lodu. Pokrycie nieba chmurami określa się stopniem zachmurzenia nieba. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje chmur: pierzaste, kłębiaste i warstwowe.
Różne rodzaje chmur
R1OoyFBU5yr2R1
R18njIgsJ71BE1
R10Ye1uEcXxvR1
RvXJGKrgqmgrL1
R2qAJIrHc11mz1
R4JgzVYPyNA9P1
R1e0plT0FRyCF1
R1QldegjFw3MD1
R1LOHiK5kk67B1
Rnv5vuWnKJSgW1
iV6gFKGuAu_d5e606
7. Krążenie wody przyrodzie
Krążenie wody to przemiany wody i jej przemieszczanie się w atmosferze i po powierzchni ziemi. Woda paruje z gleby, mórz, oceanów oraz roślin i innych organizmów żywych. Para wodna unosi się do góry i tworzy chmury. Pod wpływem niskiej temperatury para wodna w chmurach skrapla się i spada na ziemię w postaci deszczu lub śniegu. Woda opadowa zasila rzeki i zbiorniki wodne, dociera do niżej położonych warstw gleby, część jest pobrana przez organizmy żywe.
RYFXTeuEzejyh1
iV6gFKGuAu_d5e645
8. Jak powstaje burza?
Burza to zjawisko pogodowe, któremu towarzyszą pioruny. Piorun to wyładowanie elektryczne zachodzące pomiędzy chmurą a powierzchnią ziemi lub wewnątrz chmury. Wyładowania te powstają na skutek gromadzenia ładunków elektrycznych przez krople wody i kryształki lodu. Pioruny, które docierają do ziemi, uderzają w najwyższe obiekty, np. maszty, wieże, wysokie budynki, drzewa. Przed piorunami chroni piorunochron. Jest to zakładane na budynek metalowe urządzenie, które odprowadza wyładowanie elektryczne do ziemi.
R3XWdnChxxx6s1
iV6gFKGuAu_d5e687
9. Jak mierzymy składniki pogody?
Składniki pogody i sposób ich pomiaru
Składnik pogody
Przyrząd służący do jego pomiaru
Jednostki pomiaru
Ciśnienie atmosferyczne
barometr
hektopaskale (hPa), milimetry słupa rtęci (mmHg)
Temperatura powietrza
termometr
stopnie w skali Celsjusza (°C)
Opady atmosferyczne
deszczomierz
milimetry opadu (mm)
Wiatr
wiatromierz
prędkość – metry na sekundę (m/s); siłę wiatru określa się umownie w skali Beauforta
Zachmurzenie nieba
obserwacja
0 – oznacza brak zachmurzenia, 10 – oznacza pełne zachmurzenie
Wilgotność powietrza
higrometr
procenty (%)
Na podstawie pomiarów składników pogody ustala się prognozę pogody, którą przedstawia się graficznie w postaci mapy pogody.
RUKCrhX2Qzkl51
iV6gFKGuAu_d5e728
10. Zmiany pogody
W Polsce występują cztery kalendarzowe pory roku. Są konsekwencją zmian nasłonecznienia Ziemi. Latem, gdy Słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad widnokręgiem, ogrzewa nas silnie, a dni są długie. Odwrotnie jest zimą, kiedy Słońce świeci krócej, a w czasie górowania znajduje się nisko nad widnokręgiem.
Pory roku w Polsce
Wiosna
Lato
Jesień
Zima
Początek kalendarzowej pory roku
21 marca
22 czerwca
23 września
22 grudnia
Nazwa pierwszego dnia pory roku
równonoc wiosenna
przesilenie letnie
równonoc jesienna
przesilenie zimowe
Długość dnia i nocy
w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia rośnie
w dniu przesilenia dzień jest najdłuższy; potem długość dnia maleje
w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia maleje
w dniu przesilenia dzień jest najkrótszy, potem długość dnia rośnie
Wschód Słońca
dokładnie na wschodzie
na północnym wschodzie
dokładnie na wschodzie
na południowym wschodzie
Zachód Słońca
dokładnie na zachodzie
na północnym zachodzie
dokładnie na zachodzie
na południowym zachodzie
Temperatury powietrza
coraz wyższe; początkowo nocami zdarzają się przymrozki
wysokie
coraz niższe, pod koniec nocami pojawiają się przymrozki
niskie, często ujemne
Termiczne pory roku wyróżnia się na podstawie średnich dobowych temperatur powietrza.
Termiczne pory roku
Średnia dobowa temperatura powietrza
0–5°C
5–15°C
Powyżej 15°C
5–15°C
0–5°C
Poniżej 0°C
przedwiośnie
wiosna
lato
jesień
przedzimie
zima
RpPwCXOjNoJIy1
iV6gFKGuAu_d5e775
Zadania
Ćwiczenie 1
RcvXSRo0lpQOO1
Ćwiczenie 2
RH253ZnNs8y581
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz nazwę procesu zmiany stanu skupienia z odpowiednim opisem.
topnienie, parowanie, skraplanie, zamarznie
zamiana pary wodnej w wodę
zamiana wody w parę wodną
zamiana wody w lód
zamiana lodu w wodę
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1EPJlrePEJrk1
Ćwiczenie 4
Rvu9oLH0i6gig1
Ćwiczenie 5
RNn6iXYcw1xZQ1
Ćwiczenie 6
R14RHU3kImS9r1
Ćwiczenie 7
RznauK5rnPaId1
Ćwiczenie 8
RkJn7SgiKAPHk1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz nazwę stanu skupienia wody z nazwą jego postaci w przyrodzie.
śnieg, sople lodu, para wodna w powietrzu, kra na rzece, rosa, kałuża, deszcz
stan stały wody
stan ciekły wody
stan gazowy wody
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R6tyKcZMhRrLy1
Ćwiczenie 10
R1Nz95rcEq0HB1
Ćwiczenie 11
RIREtV8uytFdL1
Ćwiczenie 12
RJL7OahiwVhxf1
Ćwiczenie 13
RK1MTgouTwqIx1
Ćwiczenie 14
RCkkHJfDHVBJi1
Ćwiczenie 15
RKR5VrTSxlFaL1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz nazwę przyrządu z nazwą składnika pogody, jaki ten przyrząd mierzy.
higrometr, wiatromierz, termometr, barometr
ciśnienie atmosferyczne
kierunek i prędkość wiatru
temperatura powietrza
wilgotność
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 16
RDjaD0ch0ymIu1
Ćwiczenie 17
R14sDlQgo1bUY1
Ćwiczenie 18
R1DRnjAAPPks61
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
Prawda
Fałsz
Podczas przesilenia letniego dzień jest najdłuższy w ciągu roku.
□
□
Po pierwszym dniu lata dzień staje się coraz dłuższy, a noc się skraca.
□
□
Pierwszy dzień wiosny przypada 21.04.
□
□
Podczas równonocy wiosennej dzień i noc trwają tyle samo godzin.
□
□
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 19
R17EjddpjOIu01
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz nazwę składnika pogody z jednostką pomiaru.
opad, ciśnienie atmosferyczne, prędkość wiatru, temperatura powietrza
°C
hPa lub mmHg
m/s lub km/h
mm
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.