1946 ‒ Mazurek e‑moll – pierwsza zachowana kompozycja
1957 – Oda Béla Bartók in memoriam
1962 – Riff 62
1963 – Générique
1964 – Diphtongos
1970 – muzyka do filmu Rejs, reż. Marek Piwowski
1974 – muzyka do filmu Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda
1974 – Krzesany
1979‑1980 – Exodus
1986 – Orawa
1992 – muzyka do filmu Dracula, reż. Francis Ford Coppola
1999 – muzyka do filmu Pan Tadeusz, reż. Andrzej Wajda
1999‑2000 – Missa pro pace
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
RRZEpNlryurtS
1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz, Witold Lutosławski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Baird, Kazimierz Serocki, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki, Eugeniusz Knapik, Aleksander Lasoń, Andrzej Krzanowski, Paweł Szymański, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn, Agata Zubel i in.;
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
Nauczysz się
przedstawiać sylwetkę Wojciecha Kilara oraz najważniejsze jego kompozycje;
przedstawiać podział twórczości na najważniejsze okresy;
wykazywać zmiany zachodzące w twórczości Kilara;
Wojciech Kilar
R1Mc2KCi4XpiZ
Rhe7pQIGgIitG
RVlnZczLbm8rf
Twórczość kompozytorska Wojciecha Kilara obejmuje ponad 60 utworów, które powstawały w okresie ponad sześćdziesięciu lat. Pierwszymi kompozycjami są Trzy preludia na fortepian oraz Sonatina na flet i fortepian z 1951 roku, ostatnią natomiast jest Modlitwa do Małej Tereski na chór mieszany a cappella z 2013. Styl i język muzyczny kompozytora ulegały zmianom pod wpływem dojrzewającego gustu oraz aktualnych tendencji w muzyce XX i XXI wieku. Dorobek Kilara podzielić można na trzy zasadnicze okresy:
1947‑1957 – Okres neoklasyczny
1960‑1971 – Okres konstruktywizmu sonorystycznego
od 1972 – Okres narodowo‑religijny
Neoklasyczny okres twórczości
Pierwszy okres twórczości to lata poszukiwań stylistycznych, kiedy to kompozytor pozostawał pod wpływem twórczości Igora Strawińskiego oraz Béli Bartóka. Owe inspiracje szczególnie wyraźnie zaznaczają się w Odzie Béla Bartók in memoriam, zamykającej okres neoklasyczny.
W czasie tym Kilar reinterpretowałReinterpretacjareinterpretował klasyczne modele formalne (allegro sonatowe, rondo, cykl sonatowy), dostosowując je do współczesnego języka muzycznego. Twórczość Kilara odznacza się tu klarownością — zarówno formalną, jak i dźwiękową — a charakterystyczne ostinatoweOstinatoostinatowe figury melodyczno- rytmiczne nadają kompozycjom motoryczny, żywiołowy charakter. Kompozytor wprowadzał także elementy muzyki ludowej (Kwintet na instrumenty dęte cz. III, Mała uwertura, symfonie). Opierając utwory na klasycznych schematach nawiązywał do typowego kontrastu materiału muzycznego poprzez zestawianie motorycznych, opartych na repetycjiRepetycjarepetycji motywów inicjalnych z kantylenowymi, spokojnymi liniami tematu drugiego. Widać wyraźnie, że młody Kilar poszukiwał indywidualnego stylu muzycznego, wychodząc od bardzo prostych, krótkich utworów i zmierzając stopniowo w stronę większych form i aparatów wykonawczych, jak w Małej uwerturze i Odzie Béla Bartók in memoriam.
Aby obrazować stopniowy rozwój techniki kompozytora proponuję wysłuchać jednego z pierwszych utworów kompozytora oraz utwór zamykający okres neoklasycznyNeoklasycyzmneoklasyczny w twórczości Kilara.
W 1957 roku Kilar przebywał w Darmstadt, a od 1959 w Paryżu, gdzie był stypendystą rządu francuskiego. W tym okresie zapoznawał się z nowymi partyturami i obserwował muzyczną awangardę, pod wpływem której podejmował próby określenia swojej dalszej drogi kompozytorskiej. Właśnie wtedy powstały plany skomponowania utworu Herbsttag, bardziej radykalnego brzmieniowo.
Okres konstruktywizmu sonorystycznego
W okresie konstruktywizmu sonorystycznegoSonorystykasonorystycznego kompozytor bazował na prostych pomysłach, wprowadzając jednocześnie jaskrawość brzmienia instrumentalnego. W pierwszych utworach wykorzystywał elementy muzyki jazzowej, łącząc je z fakturą punktualistycznąPunktualizmpunktualistyczną. W tym czasie Kilar stopniowo poszerzał materiał brzmieniowy, wykorzystując np. zbiornik po benzynie (Générique), nietypową artykulację (np. gra za podstawkiem, frullato, czy uderzanie strun metalowymi puszkami lub pięścią), oraz bogate możliwości głosu ludzkiego (mowa, krzyki, szept itp.).
Dźwiękowe eksperymenty kompozytor rozwijał także w utworach: Riff 62, Diphtongos i Springfield Sonnet. Jednym z ostatnich utworów okresu sonorystycznego jest Upstairs‑Downstairs, który – jak podkreślał sam kompozytor – zapowiadał zwrot ku nowym tendencjom, a zamyka go definitywnie Przygrywka i kolęda na 4 oboje i orkiestrę smyczkową, gdzie obsada została wyselekcjonowana na zasadzie opozycji dwóch jakości brzmieniowych. W drugim okresie twórczości Wojciech Kilar stopniowo odchodził od sonorystycznego radykalizmu, zmierzając w stronę uspokojenia i pewnej klarowności.
Wysłuchajmy fragmentu utworu:
Okres narodowo‑religijny
R1Z97l7Uv7UoC
W tym okresie kompozytor odszedł od ironicznej zabawy minionymi stylami, świadomie przejmując i kontynuując tradycję, wobec której przyjmuje postawę na serio. Kilar chciał, aby jego muzyka budziła nadzieję, wzruszała i uspokajała.
W okresie tym wyróżnić można dwa zróżnicowane nurty twórczości Kilara. Krzesany otwiera nurt tatrzańskich poematów symfonicznych i symfoniczno‑choreicznych. Należą do niego również Kościelec 1909, Siwa mgła, Orawa.
Drugą linią tego etapu twórczości Kilara jest natomiast nurt wokalno‑symfonicznych poematów, w których Kilar w sposób szczególny zwrócił się ku twórczości sakralnej. Wyrazem jego głębokiej religijności stały się takie dzieła Bogurodzica, Victoria, Exodus, Angelus.
Muzyka filmowa
Rp8XuR3S1qIXx
RFMFhyul7i4FH1
W 1999 r. kompozytor otrzymał propozycję od reżysera Petera Jacksona na napisanie muzyki do filmu Władca Pierścieni. Choć kompozytor początkowo się zgodził, ostatecznie do współpracy nie doszło.
Na zakończenie wysłuchajmy jeden z najbardziej znanych fragmentów muzyki stworzonej przez Kilara do filmu.
Gwiazda Wojciecha Kilara w Alei Gwiazd w Łodzi
R19mkstZNM8s51
Zadania
RK3cUqrZuSfJE
Ćwiczenie 1
R1Lj97nHjB6wq
Ćwiczenie 2
R1ANkOuSYX38T
Ćwiczenie 3
RPS77Bf5JSBcl1
Rw0HQB4ta4QQK
Ćwiczenie 4
RJXJfxJtl7fvm1
R1DWOvSqDusaT
Ćwiczenie 5
R1OldCe1Fvqi9
Ćwiczenie 6
RFUoahCVju9fP
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Na podstawie fragmentów utworów, które były zaprezentowane podczas lekcji, spróbuj w krótki sposób przedstawić zmiany jakie zaszły w twórczości Wojciecha Kilara na przestrzeni lat.
R1DPYWU8NR60O
Słownik pojęć
Neoklasycyzm
Neoklasycyzm
tendencje w sztuce, literaturze, muzyce i architekturze XIX i XX w. nawiązujące do klasycyzmu, renesansu lub baroku.
Ostinato
Ostinato
wyrazisty motyw powtarzający się w utworze wielokrotnie.
Preparacja
Preparacja
zabieg stosowany w muzyce współczesnej w celu uzyskania nowych jakości brzmieniowych z tradycyjnych instrumentów; przykładem preparacji może być wkładanie papieru pomiędzy struny fortepianu czy tłumienie ich za pomocą różnych obiektów.
Punktualizm
Punktualizm
technika kompozytorska stworzona w XX wieku; charakteryzuje ją zerwanie z więzi pomiędzy dźwiękami, wskutek czego są one traktowane jako punkty.
Reinterpretacja
Reinterpretacja
ponowna interpretacja czegoś, nowe odczytanie.
Repetycja
Repetycja
powtarzanie fragmentu utworu.
Sonorystyka
Sonorystyka
tendencja w muzyce współczesnej do podkreślania walorów brzmieniowych utworu, do uzyskiwania odpowiednio zróżnicowanego brzmienia; jest ono osiągane przez odpowiedni dobór środków wykonawczych oraz artykulacyjnych i często nowe, niekonwencjonalne sposoby wydobycia dźwięków z instrumentów (preparacja).
Spektralizm
Spektralizm
kierunek w muzyce współczesnej oraz technika kompozytorska polegająca na budowaniu melodii i harmonii utworu w oparciu o spektrum dźwięku (szereg alikwotów).
Źródło:
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
R1CGIVeoRawlD1
Utwór: Wojciech Kilar, Polonez z filmu Pan Tadeusz. Polonez jest przykładem muzyki filmowej. Utwór jest stylizowanym tańcem przeznaczonym na orkiestrę. Posiada umiarkowane tempo i instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się wesołym, podniosłym charakterem.
RPS77Bf5JSBcl1
Utwór: Wojciech Kilar, Sonata na róg i fortepian cz. III Allegretto. Allegretto jest trzecią częścią Sonaty na róg i fortepian. Posiada szybkie tempo i instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się staccatowym, żwawym, wesołym charakterem.
RJXJfxJtl7fvm1
Utwór: Wojciech Kilar, Polonez z filmu Pan Tadeusz. Polonez jest przykładem muzyki filmowej. Utwór jest stylizowanym tańcem przeznaczonym na orkiestrę. Posiada umiarkowane tempo i instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się wesołym, podniosłym charakterem.