Czy Ziemia stoi w miejscu?
Zatrzymaj się, usiądź i rozejrzyj wkoło. Czy cokolwiek wskazuje, że Ziemia się porusza? Czy siedząc w klasie, czujesz, że wraz z Ziemią poruszasz się dookoła jej osi lub dookoła Słońca? Wydaje się, że tkwimy nieruchomo. W rzeczywistości wraz z naszą planetą mkniemy wokół Słońca z oszałamiającą prędkością ponad 100 tys. km/h.
jak zbudowany jest Wszechświat i jakie jest w nim miejsce Ziemi;
jak zbudowany jest Układ Słoneczny;
jak Ziemia jest związana za Słońcem.
wyjaśniać, na czym polega ruch obiegowy Ziemi;
odróżniać pojęcia „ruch obiegowy’ i „ruch obrotowy”;
wskazywać związek między ruchem obiegowym i obrotowym a czasem trwania doby i roku;
objaśniać znaczenie nachylenia osi ziemskiej dla powstawania pór roku.
1. Na czym polega ruch obrotowy?
Jesteśmy mieszkańcami Ziemi, żyjemy na jej powierzchni, przez co nie możemy bezpośrednio obserwować ruchów naszej planety. Znamy jednak przebieg pozornego dobowego ruchu Słońca ze wschodu na zachód. Jest on skutkiem ruchu obrotowego Ziemiruchu obrotowego Ziemi dookoła własnej osi. Ziemia obraca się z zachodu na wschód, a pełen obrót trwa niemal 24 godziny. To czas jaki upływa między dwoma kolejnymi momentami południa słonecznegopołudnia słonecznego, czyli kolejnymi górowaniami Słońca.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Animacja prezentuje kulę Ziemską obracającą się z zachodu na wschód.
Obracaj globusem zgodnie z kierunkiem rzeczywistego obrotu Ziemi, w sąsiedztwie źródła światła odgrywającego rolę Słońca. Zaobserwuj zjawisko dnia i nocy na globusie oraz linie, gdzie następuje wschód i zachód Słońca.
Im dalej od osi Ziemi znajduje się punkt na jej powierzchni, tym szybciej się on porusza. Punkt leżący na szczycie najwyższej góry świata osiąga prędkość około 1600 km/h. Natomiast osoba, która przebywa dokładnie na biegunie północnym lub południowym, obraca się jedynie w miejscu.
2. Na czym polega ruch obiegowy?
Ziemia wykonuje nie tylko ruch obrotowy, ale też obiega Słońce po orbicie zbliżonej kształtem do okręgu. Ruch ten nazywamy ruchem obiegowym Ziemiruchem obiegowym Ziemi. Gdyby patrzeć na Ziemię krążącą wokół Słońca, od strony jej bieguna północnego, to ruch obiegowy odbywałby się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.
Oś obrotu Ziemi jest nachylona do płaszczyzny jej orbity. Kąt między osią ziemską a tą płaszczyzną wynosi nieco ponad 66°33′. Dlatego przez jedną część roku silniej oświetlana przez Słońce jest północna półkula planety, a przez drugą część roku – południowa. Dwukrotnie w ciągu roku oś ziemska ustawia się tak, że obie półkule oświetlane są w jednakowym stopniu.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Prezentowana jest Ziemia krążąca wokół Słońca. Ziemia zatrzymuje się po jednej stronie Słońca, następuje zbliżenie. Ziemia obraca się wokół osi. Widać, że jest zwrócona południowym biegunem w stronę Słońca. Ziemia pokonuje ćwierć obiegu wokół Słońca, zatrzymuje się. Następuje zbliżenie na kulę ziemską. Ziemia obraza się wokół osi i widać, że półkula północna i południowa są równo oświetlone. Następnie Ziemia pokonuje kolejne ćwierć obiegu wokół Słońca, zatrzymuje się. Następuje zbliżenie na kulę ziemską. Ziemia obraza się wokół osi i widać, że jest nachylona biegunem północnym w stronę Słońca. Ziemia pokonuje kolejne ćwierć obiegu wokół Słońca, zatrzymuje się. Następuje zbliżenie na kulę ziemską. Ziemia obraza się wokół osi i widać, że jest nachylona biegunem północnym w stronę Słońca.
Czas obiegu Ziemi dookoła Słońca wynosi około 365 dni 5 godzin i 49 minut. Oznacza to, że Ziemia wraca po tym czasie do takiej samej pozycji względem Słońca. Wobec tego rok nie składa się z równej liczby dni, co ma znaczenie przy określaniu długości roku i przy konstrukcji kalendarza. Konieczne jest dodawanie jednego dnia w roku przestępnym występującym co cztery lata.
Używając globusa i lampy, sprawdź, jakie byłoby oświetlenie Ziemi w ciągu doby i roku, gdyby oś obrotu Ziemi leżała w płaszczyźnie orbity.
Ruch Ziemi wokół Słońca odbywa się z prędkością około 30 km/s, czyli aż 107 tysięcy km/h. Tylko bardzo nieliczne pojazdy kosmiczne zbudowane przez człowieka osiągnęły podobną lub większą prędkość.
Podsumowanie
Ziemia obraca się wokół własnej osi, czego następstwem są dzień i noc.
Czas trwania doby wyznaczony jest przez ruch obrotowy Ziemi, a czas trwania roku – przez ruch obiegowy.
Nachylenie osi ziemskiej ma znaczenie dla zmian oświetlenia Ziemi.
Oświetl globus tak jak podczas równonocy. Opowiedz, co by było, gdyby Ziemia była oświetlona w ten sposób przez cały rok.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jaki kształt ma Ziemia?Jaki kształt ma Ziemia?
Wędrówki SłońcaWędrówki Słońca
Układ SłonecznyUkład Słoneczny
Jak urządzony jest Wszechświat?Jak urządzony jest Wszechświat?
Słowniczek
moment górowania Słońca; chwila, w której tyle samo czasu zostało do zachodu Słońca, ile upłynęło od jego wschodu
ruch Ziemi wokół Słońca
ruch (obrót) Ziemi dookoła własnej osi
Zadania
Uzupełnij z listy.
24 godziny, 12 godzin, rozwarty, równika, wschodu, rok, zachodu, tygodniem, miesiącem, północy, ostry, dobą, Słońca, rokiem, pełny, 12 miesięcy, prosty, własnej osi, południa, Księżyca
Ruchu obrotowy – Ziemia obraca się wokół .........................
Obraca się z ........................ na wschód.
Pełen obrót Ziemi trwa niemal ........................ .
To czas jaki upływa między dwoma kolejnymi momentami południa słonecznego.
W tym czasie, który nazywamy ........................ , Ziemia obraca się w przybliżeniu o kąt ........................ , czyli wykonuje jeden pełen obrót.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących rocznego ruchu Ziemi wokół Słońca.
| Prawda | Fałsz | |
| Pełen obieg Ziemi wokół Słońca trwa około 365 dni 5 godzin i 49 minut. | □ | □ |
| Pełen obieg Ziemi wokół Słońca trwa około 24 godzin. | □ | □ |
| Ziemia obiega Słońce w ciągu roku. | □ | □ |
| Ziemia obiega Słońce w ciągu 366 dni. | □ | □ |
| Ziemia obiega Słońce w ciągu doby słonecznej. | □ | □ |
W jakim kierunku należy obracać globus, aby naśladować ruch Ziemi wokół własnej osi?
- Patrząc na globus od strony bieguna północnego, trzeba obracać go przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.
- Obojętne.
- Patrząc na globus od strony bieguna północnego, trzeba obracać go zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
- Patrząc na globus od strony bieguna północnego, trzeba obracać go na południe.
- Globus trzeba obracać wokół jego osi z północy na południe.
Uzupełnij z listy.
49, miesięcy, 5, ruchem obiegowym Słońca, 31, 60, równik, ruchem obrotowym Słońca, 7, 365, Marsa, ruchem obiegowym Ziemi, ruchem obrotowym Ziemi, godzin, dni, 366, tygodni, 365, Słońce, Księżyc
Ziemia obiega ...................................................
Ruch ten nazywamy ...................................................
Czas obiegu Ziemi dookoła Słońca nieznacznie zmienia się, ale wynosi w przybliżeniu rok, który trwa około .................................................. dni, pięć .................................................. i .................................................. minut.
Jaki jest kąt między osią ziemską a płaszczyzną obiegu Ziemi wokół Słońca?
- 66°33’
- 33°66’
- 90°
- 360°
- 3°14’
- 24 godziny
- 365 dni