Tytuł: Filozoficzne drogi

Opracowanie scenariusza: Monika Spławska‑Murmyło

Temat zajęć: Filozoficzne drogi.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy II liceum lub technikum.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

8) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

9) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

10) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

11. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

12. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6) wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają filozofię pozytywistyczną

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• dostrzega cechy charakterystyczne epoki pozytywizmu;

• omawia założenia myśli pozytywistycznej;

• wyjaśnia pojęcia związane z filozofią epoki (utylitaryzm, empiryzm, emancypacja, atomizm, ewolucja, liberalizm).

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • metoda tekstu przewodniego.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• arkusz dużego papieru lub kartki A3.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie przypominają sobie przed lekcją założenia filozoficzne epoki romantyzmu.

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cele zajęć i podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Przypomnienie najważniejszych założeń epoki romantyzmu. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   – Kogo uważa się za twórców myśli dominujących w epoce romantyzmu?
   – Jaka była rola jednostki w epoce romantyzmu?
   – Jaką rolę miało społeczeństwo?
   – Wybierz trzy najważniejsze hasła charakterystyczne dla myśli epoki romantyzmu i wyjaśnij swój wybór.
   – Omów rolę mistycyzmu w epoce romantyzmu.

3. Wypisanie na tablicy najważniejszych założeń epoki romantyzmu dotyczących myśli filozoficznej. Notatka może zawierać same, omówione wcześniej, hasła, które powinny zostać zapisane w ten sposób, by obok nich pojawiły się - odpowiadające im - nowe założenia epoki pozytywizmu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel, odwołując się do sinusoidy J. Krzyżanowskiego, prosi uczniów, by - intuicyjnie i na podstawie wcześniejszej wiedzy - spróbowali określić, jak zmieniła się myśl filozoficzna w epoce pozytywizmu w odniesieniu do założeń epoki wcześniejszej. Na tym etapie lekcji nauczyciel nie prostuje odpowiedzi uczniów, nie są też one zapisywane na tablicy.

2. Lektura fragmentu traktatu Auguste'a Comte'a. Omówienie i wyjaśnienia. Ćwiczenie sprawdzające zrozumienie tekstu (ćw. 3).

3. Przedstawienie głównych twórców epoki pozytywizmu oraz ich poglądów – praca z osią czasu w abstrakcie.

4. Praca w grupach. Klasa dzieli się na cztery zespoły. Każda grupa ma przygotować plakat z wiadomościami dotyczącymi założeń filozoficznych czterech głównych myślicieli epoki pozytywizmu: Auguste'a Comte'a, Johna Stuarta Milla, Herberta Spencera i Hippolyte'a Taine'a. Każda grupa ma za zadanie pogłębić informacje zawarte w abstrakcie, mając możliwość skorzystania z dowolnych innych źródeł informacji (np. podręcznik tradycyjny, encyklopedia, podręcznik historii filozofii, internet). Następnie uczniowie prezentują swoje plakaty.

5. Weryfikacja wizji uczniów dotyczącej filozofii pozytywizmu. Wspólne stworzenie notatki na tablicy w formie tabeli porównującej główne założenia epoki romantyzmu i pozytywizmu.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   - Z czego wynikało rozczarowanie myślą romantyczną?
   - Jaki wpływ na rozwój myśli pozytywistycznej miał rozwój nauki i techniki w II poł. XIX w.?
   - Wyjaśnij związek myśli filozoficznej pozytywizmu z wydarzeniami historycznymi II poł. XIX w.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Wyobraź sobie, że przeprowadzasz wywiad z jednym z filozofów epoki pozytywizmu. Zapisz swoje pytania i przewidywane odpowiedzi.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The Ways of Philosophy

The Positivist philosophy came into being in the 40s of the nineteenth century thanks to the Frenchman Auguste Comte and the Englishman John Stuart Mill. Positivism bloomed between 1860 and 1880, supported by the writings of English Herbert Spencer and Frenchman Hippolyte Taine. The development of Positivism was accompanied by the development of exact sciences (such as the invention of the steam engine or the telegraph) and natural sciences (e.g. the works of Charles Darwin: “On the Origin of Species” and „The Descent of Man”). Those sciences had a strong influence on philosophy and on the humanities. Poland had no real Positivist philosophy to speak of; it did, however, play a great role as the era’s typical way of thinking, evaluating phenomena, predicting future outcomes, and formulating programmes.