najeźdźcy - kraje, które siłą przejęły terytorium innego kraju.

represje – nieuczciwe kary nałożone przez państwo na obywateli lub prześladowania w formie odwetu wobec grupy.

Legiony polskie – polskie formacje wojskowe założone we Włoszech, walczące obok Napoleona. Ich celem była walka o niepodległość.

koalicja – porozumienie wielu krajów, grup lub organizacji, mające na celu osiągnięcie wspólnego celu, np. pokonując wroga.

konfiskata – wywłaszczenie części lub całego majątku na rzecz państwa.

emigracja – wyjazd, opuszczenie kraju na dłuższy czas lub na stałe, może być dobrowolna lub przymusowa.

odwilż posewastopolska – okres w historii Rosji po klęsce w wojnie krymskiej, charakteryzujący się pewną liberalizacją życia politycznego.

branka – potoczne określenie poboru do wojska rosyjskiego dokonanego w 1863. Pobór został zarządzony w październiku 1862 z inicjatywy margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, który nie chciał dopuścić do wybuchu powstania.

przymusowa migracja – przymusowy wyjazd do miejsca izolacji, w połączeniu z wywłaszczeniem własności, której nie można było pozostawić bez zgody władz carskich.

pacyfikacja – zwalczanie buntu, powstania lub strajku. Zwykle przy użyciu sił zbrojnych.

uwłaszczenie chłopów - oddawanie ziemi chłopom na własność, w połączeniu ze zniesieniem pańszczyzny.

Ziemie zabrane – obszar utracony przez Rzeczpospolitą podczas rozbiorów na rzecz Rosji, nie wliczały się w nie ziemie Królestwa Polskiego.

Bierny opór – forma sprzeciwu wobec władzy bez użycia przemocy, często związany z obywatelskim nieposłuszeństwem.

Germanizacja – element polityki niemieckiego zaborcy, którego celem było wynarodowienie podbitych narodów. Proces ten polegał na przyswajaniu (często pod przymusem) języka i kultury niemieckiej.

Rusyfikacja – element polityki rosyjskiego zaborcy, którego celem było wynarodowienie podbitych narodów. Proces ten polegał na przyswajaniu (często pod przymusem) języka i kultury rosyjskiej.

Autonomia – możliwość samodzielnego decydowania w pewnych sprawach (najczęściej wewnętrznych) w ramach przynależności do innego, zwierzchniego państwa.

Praca organiczna – podejmowane przez Polaków w XIX w. działania, których celem był rozwój gospodarczy kraju i wzmocnienie ekonomiczne, oświatowe i kulturowe Polaków.

Trójlojalizm – pogląd i postawa części polskiego społeczeństwa po powstaniu styczniowym, która polegała na wyrzeczeniu się dążeń niepodległościowych w zamian za ekonomiczne i kulturalne ustępstwa ze strony zaborców.

głosowanie – metoda podejmowania decyzji, w której uczestnicy oddają głos na kandydata lub decyzję.

głosowanie nogami – pozostawienie miejsca, w którym nie czujemy się dobrze i wybór takiego, które jest lepsze dla naszej przyszłości (np emigracja).

migrant – osoba zmieniająca miejsce zamieszkania.

prześladowania – represje i niedogodności skierowane przeciwko osobom o odmiennej opinii, wierze. Często powodują śmierć lub niezdolność do normalnego życia.

Wielka Emigracja – emigracja Polaków po klęsce powstania listopadowego w 1831 roku, opuszczających kraj z obawy przed prześladowaniami i represjami carskiej władzy. Została nazwana „wielką” nie tyle ze względu na liczebność, co jej charakter – emigrowali głównie ludzie młodzi i wybitne jednostki, które na emigracji tworzyły wybitne dzieła polskiej kultury.

rękopis – zapisany odręcznie tekst, a także oryginał jakiegoś dzieła, utworu, kompozycji.

Sorbona – francuski uniwersytet w Paryżu, założony już w XIII wieku.

Adampol – obecnie Polonezköy – wieś w Turcji na obrzeżach Stambułu założona w 1841 roku przez polskich imigrantów z inicjatywy ks. Adama Czartoryskiego. Była symbolem trwania Polski w czasie zaborów.

Poeta – autor wierszy, poezji. Człowiek o artystycznej duszy.

Kompozytor – autor utworu muzycznego.

Dyrygent – osoba kierująca orkiestrą lub zespołem muzycznym.

Świadomość narodowa – poczucie przynależności do jakiegoś narodu lub nacji oraz jego historii, kultury i historii.

Nagroda Nobla – nagroda przyznawana od 1901 roku ustanowiona przez Alfreda Nobla za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie i społeczne.

Stańczyk – nadworny błazen polskich królów słynący z dowcipu i mądrości. Stańczycy – ugrupowanie polityczne w Galicji, powstałe w latach 60. XIX w.

Galicja – potoczna nazwa ziem zaboru austriackiego.

Galicyjskie ubóstwo – potoczne określenie biedy, niedostatku i zacofania w jakim żyli chłopi z obszarów Galicji.

tożsamość narodowa – poczucie przynależności do jakiegoś narodu. Jej pozytywnym wyrazem jest patriotyzm.

chłop – dawne określenie mieszkańca wsi zajmującego się pracą na roli.