E-materiały do kształcenia zawodowego

Obrabiarki numeryczne

MEC.05. Użytkowanie obrabiarek skrawających - Operator obrabiarek skrawających 722307, Technik mechanik 311504

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
CAD (Computer Aided Design)
CAD (Computer Aided Design)

projektowanie wspomagane komputerowo. Pozwala na stworzenie trójwymiarowego projektu złożonego elementu i sprawdzenie jego parametrów przed wyprodukowaniem

CAM (Computer Aided Manufacturing)
CAM (Computer Aided Manufacturing)

komputerowe wspomaganie wytwarzania. Odpowiada za wyprodukowanie zaprojektowanych elementów przez CAM z użyciem nowoczesnych urządzeń, eliminując ryzyko błędów, ilość odpadów i minimalizując zużycie narzędzia

chropowatość powierzchni
chropowatość powierzchni

zbiór drobnych wykrywalnych optycznie lub wyczuwalnie nierówności mechanicznych na powierzchni określonego materiału. Związana jest ze sposobem obróbki powierzchni materiałów

fazowanie
fazowanie

inaczej załamywanie krawędzi. Jest to wykonywanie faz poprzez usunięcie materiału z krawędzi obrabianego przedmiotu. Jego rozmiar określa się, podając długość, na której dokonuje się fazowania oraz kąt. Przykład 1×45°. Fazowania najczęściej dokonuje się poprzez obróbkę skrawaniem przy pomocy noży tokarskich

frez
frez

wieloostrzowe narzędzie skrawające wykonujące ruch obrotowy, służące do obróbki materiałów metalowych, drewnianych i z tworzyw sztucznych. Wykorzystywane są we frezarkach. Frezy podzielić można na trzy główne grupy: ze względu na kształt, geometrię ostrzy i materiał wykonania. Składają się z części roboczej, łączącej i chwytowej

RcE7EnDp8Ov78
Ilustracja przedstawia frez z zakończeniem w kształcie stożka.
Frez
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
frezowanie
frezowanie

sposób obróbki skrawaniem, polegający na oddzieleniu zbędnej warstwy materiału za pomocą obracającego się narzędzia (frezu) na obrabiarce zwanej frezarką. Przedmiot obrabiany wykonuje ruch prostoliniowy, a narzędzie (frez) ruch obrotowy. Frezowanie dzielimy na współbieżne (kierunek ruchu posuwowego stołu jest zgodny z kierunkiem ruchu frezu) i przeciwbieżne (kierunki prędkości ruchu obrotowego freza i ruchu posuwowego przedmiotu są przeciwne)

głębokość skrawania
głębokość skrawania

jest to grubość warstwy materiału, odległość między powierzchnią obrabianą a powierzchnią obrobioną, która jest usuwana podczas jednego przejścia narzędzia skrawającego. Wyrażona najczęściej w milimetrach

gwintowanie
gwintowanie

obróbka wiórowa mająca na celu kształtowanie otworu (gwint wewnętrzny) lub powierzchni walcowej przedmiotu (gwint zewnętrzny). Przeprowadzana za pomocą obróbki skrawaniem lub podczas obróbki plastycznej

gwintownik
gwintownik

to narzędzie, które jest używane do tworzenia gwintów w otworach, co pozwala na łączenie dwóch elementów poprzez wkręcanie śrubki, śruby, czy innego elementu gwintowego. Tworzenie gwintu za pomocą gwintownika nazywa się gwintowaniem

RtHY0yBSBphgk
Ilustracja przedstawia narzędzie przypominające wiertło, jest to metalowy pręt z zakończeniem umożliwiającym wkręcanie się w materiał.
Gwintownik
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
kątomierz uniwersalny
kątomierz uniwersalny

to narzędzie pomiarowe, które określa miary kątów pomiędzy dwoma liniami lub płaszczyznami. Kątomierz uniwersalny zbudowany jest z dwóch ramion, na jednym z nich znajduje się skala, na drugim ruchoma ramka z linią wskaźnikową. Skale i podziałki na kątomierzu mogą być różne, co pozwala na pomiar kątów na przykład w stopniach czy minutach. Podczas precyzyjnego mierzenia kąta kątomierz umieszczany jest wzdłuż płaszczyzny lub linii kąta, następnie w odpowiedni sposób regulowany, aby wskaźnik pokazywał miarę kąta na skali

RwogPpilw92K7
Ilustracja przedstawia metalowy kątomierz z ruchomym ramieniem.
Kątomierz uniwersalny
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
klasa dokładności
klasa dokładności

dopuszczalna różnica pomiędzy rzeczywistą wartością a zakładaną danego parametru. Ujmowana jest procentowo lub w jednostce, w jakiej wartość jest mierzona i przyporządkowana do określonej klasy według norm

kolektor chłodziwa
kolektor chłodziwa

element lub urządzenie w obrabiarce, które odpowiada za zbieranie, a także przekierowywanie chłodziwa (emulsji chłodząco‑smarującej) używanego w trakcie procesu obróbki mechanicznej (frezowanie, toczenie, wiercenie)

kontrola jakości
kontrola jakości

działania mające na celu sprawdzenie spełnienia określonych wymagań wymiarów, jakości powierzchni, wytrzymałości, trwałości. Służy do zmniejszenia prawdopodobieństwa wprowadzenia wadliwych produktów

maszyna CNC (Computerized Numerical Control)
maszyna CNC (Computerized Numerical Control)

nowoczesna tokarka/obrabiarka/frezarka. Jej działanie polega na sterowaniu numerycznym opartym na specjalnym oprogramowaniu. Technologia ta umożliwia precyzyjną obróbkę elementów z metalu, drewna oraz tworzyw sztucznych

mikrometr
mikrometr

to precyzyjne narzędzie pomiarowe używane w wielu dziedzinach, jak na przykład warsztaty mechaniczne czy laboratoria, służące do dokładnego pomiaru grubości, długości oraz średnicy przedmiotów. Mikrometr zbudowany jest z ramy, na której to zamocowany jest ruchomy uchwyt – suwak, śruby mikrometrycznej, a także głowicy pomiarowej. Pomiaru dokonuje się poprzez obracanie śruby mikrometrycznej, co skutkuje przesunięciem suwaka oraz przemieszczeniem się czujnika pomiarowego

R10e4zRoxPu0V
Ilustracja przedstawia mikrometr, czyli urządzenie w kształcie litery C.
Mikrometr
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
narzędzia pomiarowe
narzędzia pomiarowe

narzędzia służące do precyzyjnych pomiarów oraz sprawdzenia wymiarów wyprodukowanego elementu. Występują samodzielnie lub w połączeniu z dodatkowymi urządzeniami

narzynka
narzynka

to wieloostrzowe narzędzie służące do ręcznego tworzenia gwintów na zewnętrznych powierzchniach metalowych lub wałów. Narzynki posiadają wewnątrz rowki spiralne, które odpowiadają kształtowi gwintu jaki ma być utworzony. Narzynkowaniem nazywamy proces tworzenia gwintu poprzez użycie narzynki

R3xcBRuxSxjoI
Ilustracja przedstawia okrągłą narzynkę oraz specjalny uchwyt do jej zamocowania.
Narzynka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
nóż tokarski
nóż tokarski

jednoostrzowe narzędzie skrawające służące do obróbki toczenia. Składa się z części roboczej i części chwytowej. Stosowane jest w tokarkach. Może być wykonany ze stali szybkotnącej lub węglików spiekanych. Składa się z powierzchni natarcia, przyłożenia, krawędzi skrawającej, ostrza i naroża

RFmzJhD9uk3SP
Ilustracja przedstawia nóż tokarski o kwadratowym przekroju.
Nóż tokarski
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
obrabiarka
obrabiarka

maszyna do mechanicznej obróbki i kształtowania przedmiotów wykonanych z różnych materiałów, w celu nadania im wymaganych wymiarów i chropowatości za pomocą specjalistycznych narzędzi

obróbka kształtująca
obróbka kształtująca

nadanie kształtu obrabianemu przedmiotowi zgodnemu z rysunkiem technicznym, pozostawiając naddatki do dalszej obróbki wykańczającej. Dokładność jej wykonania to 9-11 klasa dokładności

obróbka skrawaniem
obróbka skrawaniem

polega na nadawaniu przedmiotowi określonego kształtu i rozmiaru poprzez usuwanie zbędnych warstw materiału, naddatku, przy użyciu odpowiednio ostrych narzędzi o specjalnie zaprojektowanych kształtach. Nazywana jest też obróbką ubytkową

obróbka wykańczająca
obróbka wykańczająca

nadanie obrabianemu przedmiotowi ostatecznego kształtu, wymiarów oraz określonej chropowatości powierzchni. Wykorzystywanymi metodami są wytrawianie, gładzenie, szlifowanie

obróbka zgrubna
obróbka zgrubna

usunięcie warstwy zewnętrznej materiału przy jednoczesnym pozostawieniu naddatku do dalszej obróbki kształtującej. Realizuje się ją przy dużej głębokości skrawania, dużym posuwie, podczas których wydzielane są duże ilości ciepła i drgania. Jej dokładność odpowiada  14 klasie dokładności

posuw
posuw

jest to droga, którą przebywa ostrze narzędzia względem przedmiotu obrabianego przypadająca na jeden obrót przedmiotu. Wyrażona w milimetrach na obrót lub milimetrach na minutę

prędkość skrawania
prędkość skrawania

jest to prędkość liniowa, z jaką porusza się krawędź tnąca narzędzia względem powierzchni obrabianego przedmiotu lub na odwrót w strefie skrawania

punkt zerowy narzędzia
punkt zerowy narzędzia

jest to punkt głowicy narzędziowej, względem którego obliczane są wartości narzędzia. Podczas uzbrajania obrabiarki dokładnie mierzy się odległości wierzchołków narzędzi od punktu odniesienia narzędzia i podaje w programie obróbki jako korektory narzędzia

punkt zerowy obrabiarki
punkt zerowy obrabiarki

określa układ współrzędnych maszyny. Odnoszą się do niego wszystkie inne punkty odniesienia. Jest określony przez producenta i nie podlega zmianom

rozwiercenie
rozwiercenie

sposób obróbki skrawaniem narzędziami wieloostrzowymi – rozwiertakami, polegający na powiększeniu średnicy otworu wywierconego. Rozwiertak wykonuje ruch obrotowy i posuwowy wzdłuż osi obrotu

rozwiertak
rozwiertak

to narzędzie, które służy do rozszerzania istniejących już otworów w określonym rozmiarze. Składa się z dwóch lub kilku ostrzy lub świdra. Rozwiertaki znajdują zastosowanie w precyzyjnym dostosowywaniu rozmiaru otworu, usuwaniu nierówności, czy też w procesie montażu elementów mechanicznych

sprawdzian
sprawdzian

odnosi się do procedur oceny, testu, mających na celu dokładne sprawdzenie precyzji, wydajności, pomiaru drgań, stanu narzędzi oraz zgodności z normami bezpieczeństwa między innymi obrabiarek. Sprawdziany są niezwykle istotne w kontekście dbałości o wysokie standardy produkcji

RDlPElbX0H0kB
Ilustracja przedstawia sprawdzian w kształcie litery C.
Sprawdzian
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
suwmiarka uniwersalna
suwmiarka uniwersalna

to precyzyjne i wygodne urządzenie pomiarowe, które służy do dokładnego pomiaru wymiarów przedmiotu (długości, szerokości, głębokości). Suwmiarka składa się z dwóch głównych części: głowicy z zaciskiem oraz ruchomego elementu przesuwnego – suwu. Głowica z zaciskiem pozwala na uchwycenie przedmiotu, z kolei suw przesuwa się wzdłuż podziałki dokonując precyzyjnych pomiarów

RNhSaiKSls0ZT
Ilustracja przedstawia suwmiarkę uniwersalną.
Suwmiarka uniwersalna
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
szlifowanie
szlifowanie

sposób obróbki skrawaniem, w którym narzędziem skrawającym jest ściernica. Przedmiot obrabiany porusza się ruchem prostoliniowym lub obrotowym, a narzędzie wykonuje ruch obrotowy

prowadnica
prowadnica

w obrabiarce to element konstrukcyjny maszyny, który służy do precyzyjnego prowadzenia ruchu narzędzia. Zapewnia stabilność, dokładność oraz powtarzalność ruchu, co przekłada się na jakość wykonywanych operacji obróbczych

przyrządy czujnikowe
przyrządy czujnikowe

jako element wyposażenia obrabiarek mają na celu wspomaganie monitorowania i kontrolowania różnych parametrów, przyczyniając się tym samym do poprawy jakości obróbki oraz zwiększenia efektywności

toczenie
toczenie

rodzaj obróbki skrawaniem realizowany na powierzchni zewnętrznej elementu. Nóż tokarski oddziela określoną warstwę materiału w celu uzyskania pożądanego kształtu i wymiarów. Przedmiot obrabiany wykonuje ruch obrotowy, a narzędzie (nóż tokarski) ruch równoległy lub prostopadły do osi obrotu przedmiotu

tolerancja
tolerancja

rozpiętość między dopuszczalnym wymiarem maksymalnym, a minimalnym, jaki może posiadać wykonany element. Tolerancje wyróżnia się dla otworów oraz wałków. Oznaczone są odpowiednimi literami alfabetu zgodnymi z normami

uchwyt tokarski Kitagawa
uchwyt tokarski Kitagawa

jest używany do trzymania i stabilnego mocowania obrabianego materiału (np. wałków, prętów) podczas operacji toczenia na tokarkach. Uchwyty te są popularne ze względu na ich precyzję, wytrzymałość i łatwość obsługi. Mogą być stosowane zarówno w tokarkach konwencjonalnych, jak i w obrabiarkach CNC.

Te uchwyty produkuje japońska firma specjalizująca się w produkcji narzędzi i akcesoriów do obrabiarek CNC. Te uchwyty tokarskie są jednymi z najbardziej znanych i cenionych na rynku

wiercenie
wiercenie

sposób obróbki skrawaniem polegający na wykonywaniu otworów w pełnym materiale. Przedmiot obrabiany pozostaje w spoczynku, a narzędzie (wiertło) wykonuje jednocześnie ruch obrotowy i posuwowy

wiertło
wiertło

to narzędzie, które służy do wiercenia otworów w różnego rodzaju materiałach, jak na przykład plastik, metal, drewno. Elementem składowym wiertła jest świder, czyli metalowa spirala, wskazuje na rozmiar wierconego otworu

R14viR6oU09H8
Ilustracja przedstawia wiertło kręte.
Wiertło
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
wrzeciono
wrzeciono

precyzyjnie ułożyskowany element w kształcie wału, na którym osadza się uchwyt do zamocowania przedmiotu obrabianego we frezarce lub narzędzia w tokarce

znakowanie laserowe
znakowanie laserowe

znakowanie materiałów (wypalanie np., numeru detalu i daty produkcji) przy wykorzystaniu wiązki lasera. Wyróżnia się kilka metod: grawerowanie, wyżarzanie, odbarwianie, ablacja, spienianie

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela