Temat: Jak się żyło w PRL

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XXXIX. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:

  1. charakteryzuje realia życia społecznego i kulturalnego z uwzględnieniem specyfiki czasów gomułkowskich i gierkowskich;

  2. wyjaśnia znaczenie roli Kościoła katolickiego dla stosunków politycznych i społecznych.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń zdobywa wiedzę i umiejętności na temat zagadnień poruszanych na zajęciach

Kompetencje kluczowe

  • porozumiewanie się w językach obcych;

  • kompetencje informatyczne;

  • umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

  • jakie były popularne rozrywki PRL‑u;

  • jakie były popularne filmy, seriale okresu Polski Ludowej;

  • jakie były najważniejsze osiągnięcia kultury, sztuki i sportu PRL‑u;

  • jakie hasła głosiła władza i jak je realizowała.

Metody/techniki kształcenia

  • podające

    • pogadanka.

  • aktywizujące

    • dyskusja.

  • programowane

    • z użyciem komputera;

    • z użyciem e‑podręcznika.

  • praktyczne

    • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

  • e‑podręcznik;

  • zeszyt i kredki lub pisaki;

  • tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

  1. Uczniowie, korzystając z zasobów internetu i innych materiałów źródłowych, gromadzą ogólne informacje i ciekawostki dotyczące zakresu tematycznego zaplanowanej lekcji.

Faza wstępna

  1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat. Pyta uczniów:

    • Co wiecie o…?

    • Czy kiedykolwiek spotkaliście się z…?

Faza realizacyjna

  1. Lektura treści abstraktu. Nauczyciel wykorzystuje tekst do pracy indywidualnej lub w parach według następujących kroków: 1) pobieżne przejrzenie tekstu, 2) postawienie pytań, 3) dokładne czytanie, 4) streszczenie poszczególnych części tekstu, 5) powtórzenie treści lub przeczytanie całego tekstu.

  2. Nauczyciel wypisuje na tablicy pojęcie cenzura, a następnie w formie mapy myśli dopisuje: zakazy, ograniczenia, drugi obieg, kabarety. Po zapisaniu każdego określenia prosi uczniów o wyjaśnienie, jak rozumieją dane pojęcie. Chętni/wybrani uczniowie dopisują wyjaśnienia do mapy myśli. W razie potrzeby nauczyciel koryguje odpowiedzi.
    W następnym kroku nauczyciel informuje uczniów, że ich zadaniem będzie określenie, PRL. Wyjaśnia, że uczniowie będą pracować metodą kuli śniegowej i w rezultacie wspólnie ustalą rozwiązanie. W razie potrzeby nauczyciel wyjaśnia metodę:
    Uczniowie indywidualnie zapisują na kartkach własne odpowiedzi i uzasadnienia do nich. Następnie w parach porównują swoje propozycji i spisują na osobnej kartce listę swoich wspólnych rozwiązań. Uczniowie gromadzą się w czwórkach i w podobny sposób konfrontują swoje stanowiska, a zebrane rozwiązania zapisują na nowej kartce. W dalszej części lekcji uczniowie łączą się w jeszcze liczniejsze grupy, aż wobec postawionego problemu wypowie się cała klasa. Wszystkie uzgodnione na forum całej klasy odpowiedzi wraz z argumentami zostają zapisane na tablicy.

  3. Uczniowie analizują ilustracje i wykonują Polecenie 2. Aby odpowiedzieć na pytania, mogą korzystać ze źródeł internetowych lub innych publikacji. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.

  4. Uczniowie analizują ilustrację i wykonują Polecenie 3. Aby odpowiedzieć na pytanie, mogą korzystać ze źródeł internetowych lub innych publikacji. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.

  5. Uczniowie w parach rozwiązują Ćwiczenie 1. Nauczyciel sprawdza, czy zadanie zostało prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

  1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

    • Co na zajęciach wydało wam się ważne i ciekawe?

    • Co było łatwe, a co trudne?

    • Jak możecie wykorzystać wiadomości i umiejętności, które dziś zdobyliście?

    Chętni lub wybrani uczniowie podsumowują zajęcia

Praca domowa

  1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

  2. Wykonaj w domu notatkę z lekcji, np. metodą sketchnotingu.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Censorship
Censorship
R1VQnkrWDXhYJ
Nagranie dźwiękowe słówka.

Cenzura – kontrola i ograniczanie wolności słowa polegające na weryfikacji i przekazywaniu tylko zgodnych z punktem widzenia władzy informacji. Występuje najczęściej w krajach niedemokratycznych i czasie konfliktu zbrojnego.

Big Brother
Big Brother
Rl1L0t49D1UJJ
Nagranie dźwiękowe słówka.

Wielki Brat – potoczne określenie używane w stosunku do Związku Radzieckiego w okresie jego zwierzchności nad krajami bloku wschodniego.

Four Tankmen and a Dog
Four Tankmen and a Dog
R106vuikcVaGR
Nagranie dźwiękowe słówka.

Czterej pancerni i pies – polski serial telewizyjny z lat 1966‑1970, bardzo popularny w czasach PRL. Fabuła przedstawia losy załogi czołgu Rudy podczas II wojny światowej. Przestawiono w nim w propagandowy sposób bohaterstwo Ludowego Wojska Polskiego i Armii Czerwonej, które wyzwalają Europę od faszystowskiego wroga.

TEY cabaret
TEY cabaret
R174KmjiOOFaH
Nagranie dźwiękowe słówka.

Kabaret TEY – polski kabaret działający w latach 70. i 80. W swojej twórczości nawiązywał do sytuacji gospodarczej i politycznej. Do jego najsłynniejszych twórców należeli Zenon Laskowik i Bohdan Smoleń.

Orange Alternative
Orange Alternative
R11BnDF5y2Rn9
Nagranie dźwiękowe słówka.

Pomarańczowa Alternatywa – antykomunistyczny ruch o charakterze artystycznym i humorystycznym założony we Wrocławiu w latach 80. Organizował happeningi w całym kraju, rozdając np. deficytowy papier toaletowy, przebierając się za krasnoludki. Miały obnażać absurdy panującego systemu poprzez jego parodię. Za lidera grupy uważa się Waldemara Fydrycha ps. Major.

Ration stamps
Ration stamps
R1Pv6h0NwfaHI
Nagranie dźwiękowe słówka.

Kartki – bony/kupony uprawniające do nabywania towarów. W PRL‑u nie zastępowały one pieniędzy, wprowadzały ograniczenia w kupnie pewnych produktów do ściśle określonej ilości towaru. Występują w gospodarkach okresu wojny i powojennym oraz w czasie niedoborów na rynku.

PEWEX
PEWEX
RfVd2irXAEfNv
Nagranie dźwiękowe słówka.

PEWEX – przedsiębiorstwo eksportu wewnętrznego prowadzące sieć sklepów walutowych. W PEWEX’ach można było kupić niedostępne na co dzień produkty (np. dżinsy, dobre alkohole, artykuły RTV) za walutę wymienialną (dolary i marki) lub bony towarowe. W PRL był symbolem luksusu.

Hidden unemployment
Hidden unemployment
RPpyNBUEzcmvk
Nagranie dźwiękowe słówka.

Bezrobocie ukryte – jeden z rodzajów bezrobocia, które nie jest wykazywane w oficjalnych danych statystycznych. Pojawiło się w dekadzie Gierka, kiedy duży przyrost demograficzny spowodował, że aby wszystkim zapewnić pracę, mnożono etaty.

Aerator
Aerator
R4QO4Igfwq4ZZ
Nagranie dźwiękowe słówka.

Saturator – urządzenie do nasycania wody lub napojów gazem, np. produkcji wody sodowej.

“Górski’s Eagles”
“Górski’s Eagles”
RdjtuIUefGd3T
Nagranie dźwiękowe słówka.

„Orły Górskiego” – potoczne określenie polskiej reprezentacji piłki nożnej pod wodzą trenera Kazimierza Górskiego, święcącej triumfy w latach 70. XX w. – złotego medalu IO w Monachium oraz trzeciego miejsca na MŚ w RFN.

Second circuit/underground publishing
Second circuit/underground publishing
R16ukEXlpFux6
Nagranie dźwiękowe słówka.

Drugi obieg/wydawnictwa podziemne – publikacje wydawane w krajach, w których cenzura nie pozwala na publikacje wszystkich treści. Wydawane były w nakładach od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy kopii przez nielegalne wydawnictwa (również osoby prywatne) i najczęściej zawierały treści zabronione przez władzę.

Teksty i nagrania

RT21PnfHITIa5
Nagranie abstraktu

How Was Life in the Polish People’s Republic

Despite the harsh reality that surrounded them, the Poles were able to adapt to it, and often even enjoy their lives. Poland was even said to be “the most cheerful barrack of the people’s democracies”. Political jokes were a popular form of commenting on reality, following in the wake of every important event. They described the social, political, and economic conditions, often constituting the base for cabaret performances, entertaining the public. However, before performing, the cabarets had to obtain the consent of the censorship office (the Main Office of Press, Publication and Event Control). Political humor developed in the Polish cinema as well. Popular comedies, such as those by Stanisław Bareja, showed the absurdity that surrounded the Poles every day in a crooked mirror. A similar role was fulfilled by the Orange Alternative founded at the beginning of the 80s. Its peculiar happenings (such as “There is no freedom without dwarves” or „Revolution of Dwarves”) served as derision for the actions of the authorities.

Unfortunately, everyday life was not as jolly as presented in the movies and cabaret performances. The bleak reality of the Polish People’s Republic entailed everyday struggle against basic good shortages; the goods themselves were rationed (ration stamps, the lines were extremely long, and the work compensation was barely worth anything outside of Poland. On the other hand, everyone had a job, since unemployment did not exist (it was hidden), and enjoyed cheap workers’ dining facilities and vacations. The official celebrations of state holidays were an indispensable element of life in the Polish People’s Republic as well, often accompanied by processions.

Those times also featured rich cultural and sports life, with the Poles achieving great success in both camps. In particular, the 70s were a successful decade for Poland. The Polish Olymplic team won a great many medals in Munich, and the Polish football team thrived under the representation coach, Kazimierz Górski. The Polish posters and movies triumphed culturally, especially the moral inquietude movie genre represented by Andrzej Wajda and Krzysztof Zanussi.