E-materiały do kształcenia zawodowego

Maści i odmiany koni

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – jeździec 516408

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – technik hodowca koni 314203

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
bielactwo nabyte (depigmentacja skóry)
bielactwo nabyte (depigmentacja skóry)

choroba polegająca na utracie barwnika ze skóry i pojawieniu się (w miejscach pozbawionych pigmentupigmentpigmentu) białych plam; ma podłoże autoimmunologiczne – organizm sam atakuje i niszczy melanocyty, czyli komórki skóry produkujące barwnik. U koni oznaki bielactwa można zaobserwować najczęściej w okolicach pyska, chrap i oczu, ale także genitaliów. W przypadku koni zwykle jest to problem kosmetyczny, zdarzają się też repigmentacje białych miejsc na skórze. Należy jednak chronić te miejsca przed nadmiernym nasłonecznieniem, może bowiem dość do poparzenia.

Znaki szczególne wykorzystywane w identyfikacji koniD1FRnr888Znaki szczególne wykorzystywane w identyfikacji koni

depigmentacja
depigmentacja

odbarwienie, utrata barwnika ze skóry

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

eumelanina
eumelanina

jedna z form melaniny, barwnik ciemny, o odcieniu od brązowego do czarnego

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

feomelanina
feomelanina

jedna z form melaniny, barwnik o kolorze od czerwonego do żółtego

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

genotyp
genotyp

zespół genów danego osobnika warunkujących jego właściwości dziedziczne

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

gen dominujący
gen dominujący

gen (allel), który dominuje nad drugim genem z pary, koduje cechę dominującą zwykle przekazywaną z pokolenia na pokolenie; oznacza się go wielką literą

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

gen recesywny
gen recesywny

gen (allel), którego działanie ujawnia się tylko w przypadku występowania dwóch kopii tego allelu (w organizmie homozygotycznym); oznacza się go małą literą

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

heterozygota
heterozygota

organizm, który posiada zróżnicowane allele tego samego genu (np. Aa)

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

homozygota
homozygota

organizm posiadający identyczne allele danego genu w chromosomach (np. AA lub aa)

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

hreczka (umaszczenie)
hreczka (umaszczenie)

drobne plamki koloru brązowego lub rudobrązowego. Najczęściej spotykane są konie siwe w hreczce

R1NrFGClXt5q1
Koń w hreczce
Źródło: Adriano Carmona, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

jabłkowitość
jabłkowitość

występowanie sierścisierśćsierści z owalnymi plamami („jabłkami”), które mają ten sam kolor, ale jaśniejszy odcień; plamy te powstają w wyniku stopniowej utraty przez zwierzę ciemniejszych włosów. Jabłkowitość bywa cechą wrodzoną (najczęściej występuje u koni maści siwej, choć rzadziej także kasztanowatej czy gniadej), ale istnieje również zjawisko tzw. jabłkowitości sezonowej, w czasie, gdy konie zmieniają okrywę (z zimowej na letnią lub odwrotnie). Wówczas koń staje się jabłkowity, lecz po zakończeniu linienia to zjawisko zanika. Można również zaobserwować odwróconą jabłkowitość (ciemne „jabłka”), która występuje przejściowo np. u koni dereszowatych. Jabłkowitości nie uwzględnia się w opisieopis identyfikacyjnyopisie.

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

kłąb (konia)
kłąb (konia)

wyniosłość znajdująca się pomiędzy grzbietem a szyją, którą tworzą wyrostki kolczyste kręgów piersiowych (2–7). W kłębie mierzy się wysokość konia.

R17gTPH6b4op6
Kłąb
Źródło: Malcolm Morley, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.5.

Odmiany na głowie i nogachDLwgiTpA4Odmiany na głowie i nogach

locus (l.mn. loci)
locus (l.mn. loci)

określony obszar chromosomu zajmowany przez gen, charakterystyczny dla każdego genu; pozycja ta może być zmieniona jedynie w wyniku mutacji

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

nadpęcie
nadpęcie

część nogi konia (z przodu śródręcze, z tyłu śródstopie) pomiędzy pęciną a nadgarstkiem (przód) lub stawem skokowym (tył)

Rx3aYepnAmosk
Nadpęcie
Źródło: Sergio Cerrato, pixabay.com, domena publiczna.

Odmiany na głowie i nogachDLwgiTpA4Odmiany na głowie i nogach

pęcina
pęcina

dystalna (końcowa) część kończyny konia, która razem ze znajdującym się nad nią stawem pęcinowym łączy kopyto końskie z dalszą częścią nogi. Pęcina umożliwia poruszanie się poprzez amortyzowanie ciężaru konia i wstrząsów podczas ruchu.

RVOOtAEzxJctg
Pęciny
Źródło: Rotatebot, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Odmiany na głowie i nogachDLwgiTpA4Odmiany na głowie i nogach

piętno
piętno

znak szczególny powstały na skórze konia w wyniku palenia lub mrożenia wykonywany w celu identyfikacji zwierzęcia; piętna uwzględnia się w opisie identyfikacyjnymopis identyfikacyjnyopisie identyfikacyjnym

Odmiany na głowie i nogachDLwgiTpA4Odmiany na głowie i nogach

pigment
pigment

substancja barwiąca wytwarzana przez komórki żywych organizmów i tkanki roślin, nadająca im kolor

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

pręga grzbietowa
pręga grzbietowa

czarny lub brązowy pas o szerokości ok. 1,5 cm, ciągnący się na grzbiecie konia wzdłuż kręgosłupa, od kłębu do ogona. Pręga ta występuje w połączeniu z maścią bułaną lub myszatą, ale może się też pojawić u koni o innym umaszczeniu, np. u koni gniadych lub kasztanowatych.

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

opis identyfikacyjny
opis identyfikacyjny

opis słowny i graficzny konia umieszczany w paszporcie zwierzęcia. Powinien być on zgodny z przepisami Unii Europejskiej odnoszącymi się do metod identyfikacji koniowatych oraz Ustawą z dn. 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Paszport powinien towarzyszyć zwierzęciu przy każdym jego przemieszczaniu się w kraju i za granicą, a każdy właściciel powinien przekazywać go wraz ze zwierzęciem nowemu właścicielowi. Do wystawiania paszportów uprawnione są podmioty prowadzące księgi stadne, a opisu koni mogą dokonywać wyłącznie uprawnione przez nie osoby.

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

słabizna (część ciała konia)
słabizna (część ciała konia)

delikatna i bardzo wrażliwa część konia, znajdująca się poniżej lędźwi, między żebrami a udem

R13qrsTDeEHuC
Słabizna
Źródło: Jörg, pixabay.com, domena publiczna.

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

strzałka (na głowie konia)
strzałka (na głowie konia)

biała kreska, często zwężająca się ku dołowi, biegnąca od czoła w kierunku nozdrzy

RisivWK5AIyIb
Koń ze strzałką na czole
Źródło: Visenna9, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

sysak
sysak

młody koń do ok. 6. miesiąca życia, odżywiający się głównie mlekiem matki

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

sierść
sierść

krótkie włosy pokrywające ciało konia. Sierść składa się z dwóch rodzajów włosów: okrywowych oraz puchowych (podszerstka). Włosy puchowe stanowią podszycie w okresie zimowym, a także są to włosy, z którymi rodzą się źrebaki. Włosy okrywowe ulegają nieustannej, niewidocznej wymianie, jednak na wiosnę i jesienią wymiana ta przebiega gwałtowniej – zwierzęta linieją.

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

ślady (plamy) kukurydziane
ślady (plamy) kukurydziane

obszary jednolitej sierścisierśćsierści występujące u koni dereszowatych. Ślady kukurydziane pojawiają się w miejscach, w których skóra zwierzęcia została uszkodzona i wówczas włosy odrastają bez siwizny

Wzory białej sierści w maściach koniD16tYIVNXWzory białej sierści w maściach koni

wicherek
wicherek

zakłócenie we wzorze sierścisierśćsierści widoczne jako naturalny skręt włosów, który wynika z różnego kierunku ich wzrostu w danym miejscu. W opisie identyfikacyjnymopis identyfikacyjnyopisie identyfikacyjnym umieszcza się tylko wicherki o odśrodkowym skręcie włosów. W centralnym miejscu takiego wicherka zazwyczaj widoczny jest fragment gołej skóry.

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

włosie
włosie

sztywne włosy z ogona lub grzywy konia

Maści koniDi9JZwcJIMaści koni

pigment
opis identyfikacyjny
sierść