Temat: Budowa wnętrza Ziemi, płytowa budowa litosfery oraz ruchy górotwórcze – powtórzenie wiadomości

Uczeń klasy I szkoły ponadpodstawowej, zakres podstawowy

Podstawa programowa (zakres podstawowy)

Wymagania ogólne

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały. Uczeń:

1) wyjaśnia związek budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery i jego wpływ na genezę procesów endogenicznych;

2) wyjaśnia przebieg głównych procesów wewnętrznych prowadzących do urozmaicenia powierzchni Ziemi (ruchy epejrogeniczne, ruchy górotwórcze, wulkanizm, plutonizm, trzęsienia ziemi);

4) rozpoznaje wybrane rodzaje skał oraz przedstawia ich gospodarcze zastosowanie.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń powtarza wiedzę oraz słownictwo w zakresie działu „Czynniki i procesy rzeźbotwórcze. Płytowa budowa litosfery. Ruchy górotwórcze”

Kompetencje kluczowe

  • porozumiewanie się w języku ojczystym;

  • porozumiewanie się w językach obcych;

  • umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

  • zadawać i odpowiadać na pytania kolegów na temat czynników i procesów rzeźbotwórczych ;

  • utrwalać materiał z lekcji: „Skąd czerpiemy wiedzę o budowie Ziemi?”, „Warstwy tworzące Ziemię”, „Minerały i skały skorupy ziemskiej”, „Jak zbudowana jest skorupa ziemska?”, „Czy ruch płyt litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?”;

  • utrwalać słownictwo związane z lekcjami: „Skąd czerpiemy wiedzę o budowie Ziemi?”, „Warstwy tworzące Ziemię”, „Minerały i skały skorupy ziemskiej”, „Jak zbudowana jest skorupa ziemska?”, „Czy ruch płyt litosfery wpływa na powierzchnię naszej planety?”.

Metody/techniki kształcenia

  • podające

    • pogadanka.

  • aktywizujące

    • dyskusja.

  • programowane

    • z użyciem komputera.

Formy pracy

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

  • e‑podręcznik;

  • komputery z dostępem do internetu, ewentualnie tablety.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

  • Przed planowaną lekcją powtórzeniową nauczyciel prosi wszystkich uczniów, by przypomnieli sobie materiał e‑podręcznika z zakresu lekcji budowa wnętrza Ziemi, płytowa budowa litosfery oraz ruchy górotwórcze, a wybranych, by na podstawie lekcji przygotowali w oparciu o mechanizm z abstraktu krzyżówki dla kolegów do pracy na lekcji.

Faza wstępna

  • Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

  • Uczniowie wyświetlają na tablicy interaktywnej opracowane przed lekcją krzyżówki. Zadaniem pozostałych jest odgadnięcie poszczególnych haseł. Po każdej krzyżówce, w oparciu o technikę świateł, uczniowie dokonują oceny pytań (czy są jednoznaczne, logicznie sformułowane). Nauczyciel ocenia pytania pod kątem językowym i udziela informacji zwrotnej.

  • Zadawanie pytań. Uczniowie wykorzystują formularz do zapisania pytań skierowanych do kolegi lub koleżanki w celu sprawdzenia rozumienia wysłuchanego tekstu.

  • Uczniowie, wykorzystując mechanizm zawarty w abstrakcie, przygotowują pytanie testowe dla koleżanki lub kolegi.

  • Praca z  mapą. Uczniowie analizują mapę i na jej podstawie wymieniają strefy spreadingu i subdukcji.

  • Poszerzanie i bogacenia słownictwa angielskiego w zakresie zagadnień ujętych w lekcji - uczniowie wykonują zawarte w abstrakcie ćwiczenia językowe. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej..

Faza podsumowująca

  • Wskazany przez nauczyciela uczeń podsumowuje lekcję, opowiadając, czego się nauczył i jakie umiejętności ćwiczył.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

seismic waves
seismic waves
RZwb09BEhylGy
Nagranie dźwiękowe słówka

fale sejsmiczne - drgania rozchodzące się we wnętrzu Ziemi spowodowane trzęsieniami ziemi, wybuchami lub wywołane za pomocą specjalnych maszyn

geophysics
geophysics
RrCYL0s5Y9BUc
Nagranie dźwiękowe słówka

geofizyka - jedna z nauk o Ziemi zajmująca się badaniami Ziemi za pomocą metod stosowanych w fizyce

geology
geology
R15j1o4o9fZHr
Nagranie dźwiękowe słówka

geologia - jedna z nauk o Ziemi zajmująca się budową i historią Ziemi oraz procesami zachodzącymi w jej wnętrzu

Litosphere
Litosphere
RMQHv8Z4vE6Zj
Nagranie słówka: Litosphere

litosfera - zewnętrzna, skalna powłoka Ziemi, tworząca sztywną, ale niejednolitą (podzieloną na płyty litosferyczne) warstwę; litosfera > obejmuje skorupę ziemską oraz górną część płaszcza; jej miąższość (grubość) wynosi od kilku do ponad 100 km; nazwa litosfera pochodzi od greckiego słowa lithos, czyli 'kamień'

mantle
mantle
R1KwcW6lYwrUw
Nagranie dźwiękowe słówka

płaszcz - warstwa o grubości ok. 2,9 tys. km międzyskorupą ziemską a jądrem Ziemi

core of the Earth
core of the Earth
RoszY8amesU5h
Nagranie słówka: core of the Earth

rdzeń Ziemi - najbardziej wewnętrzna część naszej planety. Obecnie uważa się, że jądro ma średnicę ok. 3,5 tys. km i jest stopem żelaza i niklu

geothermal degree
geothermal degree
RcKfphI85WYqA
Nagranie słówka: geothermal degree

stopień geotermiczny - głębokość (mierzona w metrach), na której temperatura wzrasta o 1°C w stosunku do punktu początkowego. Różni się w zależności od miejsca i głębokości. Średnia wartość stopnia geotermicznego w skali globalnej wynosi 33 m, zaś dla Polski 47,2 m (do głębokości 5000 m).

scale
scale
R1N6ThvCym1w5
Nagranie dźwiękowe słówka

skala - naturalne skupisko jednego lub wielu minerałów

mineral resources
mineral resources
RKuTXZbwB70xy
Nagranie dźwiękowe słówka

zasoby mineralne - skały lub minerały naturalnie występujące w środowisku, wydobywane przez człowieka dla celów gospodarczych

continental drift
continental drift
R5h1Mp4D1sgWZ
Nagranie dźwiękowe słówka

dryf kontynentalny - ruch kontynentów względem siebie i względem powierzchni globu pod wpływem ruchu płyt litosfery, który wywołany jest prądami konwekcyjnymi w płaszczu Ziemi

theory of tectonics of the lithospheric plates
theory of tectonics of the lithospheric plates
R1WJtzwt94SGE
Nagranie dźwiękowe słówka

teoria tektoniki płyt litosferycznych - teoria, która tłumaczy przyczyny i skutki ruchu płyt litosfery, w tym także zjawisko dryfu kontynentów

Wegener’s theory
Wegener’s theory
R1XASfqbVK278
Nagranie dźwiękowe słówka

Teoria Wegenera - inna nazwa teorii dryfu kontynentów

spreading
spreading
RksRS5dNboUtm
Nagranie dźwiękowe słówka

tektonika płyt - proces rozsuwania się płyt litosfery i tworzenia nowych powierzchni skorupy ziemskiej, najczęściej w dnie oceanicznym

fault
fault
RHGuMoB5KCA3d
Nagranie dźwiękowe słówka

defekt - deformacja mas skalnych powstająca w wyniku pionowego lub poziomego przesunięcia masywu skalnego wzdłuż rozdzielającej je płaszczyzny

subduction
subduction
Rwpj0NqeujnwV
Nagranie dźwiękowe słówka

subdukcja - proces wciągania fragmentów płyt litosfery w głąb płaszcza ziemskiego; zwykle jest to wciąganie płyty oceanicznej pod kontynentalną

rift valley
rift valley
RlqhSqws0tUxW
Nagranie dźwiękowe słówka

ryft - podłużne obniżenie terenu długości setek lub nawet tysięcy kilometrów, leżące wzdłuż szczeliny powstającej wskutek spreading

fold mountains
fold mountains
R1PkrIkIc6Fl0
Nagranie dźwiękowe słówka

fałdowanie gór - góry zbudowane ze skał, które przeszły proces fałdowania w wyniku ruchu płyt litosfery i zostały wypiętrzone podczas procesów górotwórczych

fault block mountains
fault block mountains
R1BKMXIUWp6Rv
Nagranie dźwiękowe słówka

góry blokowe - góry powstałe w efekcie naprężeń w skorupie ziemskiej spowodowanych ruchami płyt litosfery; ruchy te doprowadziły do pękania i przemieszczania się mas skalnych

orogeny (mountain‑forming movements)
orogeny (mountain‑forming movements)
R1Nnngvj3vjR9
Nagranie dźwiękowe słówka

orogeneza (ruchy górskie) - proces tektoniczny wynikający z kolizji płyt litosfery, prowadzący do tworzenia się wielkich struktur tektonicznych, m.in. gór takich, jak Alpy, Karpaty czy Himalaje

convention currents
convention currents
RorQgmUMV3yzh
Nagranie dźwiękowe słówka

prądy konwekcyjne - powolne ruchy mas skalnych w płaszczu Ziemi, spowodowane ciepłem pochodzącym z jądra naszej planety

rift fault
rift fault
R1WTZJqnBI0Ln
Nagranie dźwiękowe słówka

defekt szczeliny - obniżenie terenu ograniczone co najmniej dwoma uskokami, ciągnące się na długości dziesiątek, a nawet setek kilometrów, powstałe w wyniku ruchów górotwórczych

epeirogenic movements
epeirogenic movements
RIdr7VljyPz9f
Nagranie dźwiękowe słówka

ruchy epeirogeniczne - powolne ruchy wznoszące lub obniżające duże fragmenty skorupy ziemskiej; ruchy te nie powodują wyraźnych deformacji ani fałdowania skał

tectonic block
tectonic block
R1XlN3MwIvSXe
Nagranie dźwiękowe słówka

bloki tektoniczne - podłużne wypiętrzenie mas skalnych ograniczone co najmniej dwoma uskokami, powstałe w wyniku ruchów górotwórczych

Teksty i nagrania

Rqibqz7d7s6lZ
Nagranie dźwiękowe abstraktu

Construction of the interior of the Earth, plate construction of the lithosphere and tectonic movements - revision

Links to the lessons: 1, 2, 3, 4, 5

Links to the abstract: 12, 3, 4, 5