Z pamiętnika polskiego szlachcica, czyli… Fraszki Jana Kochanowskiego
Współcześnie słowa „fraszka” używa się w różnych sytuacjach. Określenie to pojawia się, gdy jest mowa o jakiejś drobnostce („To dla mnie fraszka”), a także gdy wskazuje się utwory o niewielkich rozmiarach lub teksty żartobliwe („Napisałem kilka fraszek”). Jednak najczęściej słowo „fraszka” jest kojarzone z jednym z renesansowych twórców – Janem Kochanowskim.
Zapoznaj się z biografią Jana Kochanowskiego zamieszczoną w tym podręczniku i obejrzyj wirtualny spacer po Czarnolesie, Sycynie i Zwoleniu.
Jan Kochanowski i jego Fraszki
Jan Kochanowski to najważniejszy XVI‑wieczny poeta środkowej Europy. Urodził się w szlacheckiej rodzinie w 1530 roku, w wiosce Sycyna w okolicach Radomia. Po studiach w Akademii Krakowskiej wyjechał na nauki do Królewca (wtedy – Prusy, dziś – Rosja), a później do Padwy we Włoszech, gdzie przebywał z przerwami w latach 1556–1559. Po powrocie do kraju najpierw pracował na dworach możnowładców, by w końcu związać się z dworem królewskim (pełnił m.in. funkcję sekretarza króla Zygmunta II AugustaZygmunta II Augusta. Około 1574 roku osiadł w Czarnolesie (niedaleko Sycyny), a rok później ożenił się z Dorotą PodlodowskąDorotą Podlodowską. Kochanowski gospodarował w Czarnolesie do swej nagłej śmierci w 1584 roku. Poeta został pochowany w Zwoleniu.
Trzeba pamiętać, że Jan Kochanowski poświęcił się działalności literackiej od czasu swego pobytu we Włoszech. Artysta tworzył zarówno w języku polskim, jak i po łacinie. Jego największe dzieła to: Fraszki, Pieśni, Treny, Odprawa posłów greckich, Psałterz Dawidów – parafraza (czyli dość swobodna przeróbka oryginału) Księgi Psalmów.
To Jan Kochanowski stworzył polski język literacki. Już za życia traktowano go jako poetę dorównującego talentem wybitnym lirykom starożytnym – to był największy wyraz uznania dla artysty.
O dziele
W 1584 roku (roku śmierci Kochanowskiego) ukazały się w Krakowie Fraszki – zbiór około 300 utworów, które poeta pisał niemal przez 25 lat. Tytuł dzieła pochodzi od włoskiego słowa frascafrasca. Poeta wprowadził je do języka polskiego. W skład podzielonego na trzy księgi dzieła wchodzą wiersze o bardzo różnorodnej tematyce i sięgające do różnych źródeł, np. do literatury antycznej, oraz czerpiące inspirację z życia obyczajowego XVI wieku. Różnorodność widać też w tonacji utworów wchodzących w skład zbioru Fraszki. Obok utworów żartobliwych (a nawet swawolnych) występują fraszki o charakterze miłosnym, patriotycznym, a także refleksyjno‑filozoficznym.
KramKram z utworami
Fraszki są zbiorem różnorodnych utworów, zarówno pod względem tematyki, tonacji, jak i formy (niektóre mają charakter monologu postaci mówiącej, inne zawierają dialogi; jedne są dosyć krótkie, składają się zaledwie z kilku wersów, inne zaś są dłuższe, bardziej rozbudowane, składają się z kilkunastu wersów). Jan Kochanowski w zbiorze Fraszki zdaje się mówić: „Każdy tu znajdzie coś dla siebie! A jeśli jakiś tekst nie odpowiada gustowi czytelnika, nie trzeba od razu krytykować autora. Po prostu należy przeczytać kolejny utwór…”.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, O fraszkach, czyta Bartosz Woźny Jan Kochanowski, O fraszkach, czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
O fraszkach (III 39)Fraszki tu niepoważne z statkiemz statkiem się zmieszały;
Komu by drugie rzeczy więc nie smakowały,
Wziąwszy swą część, ostatek drugim niech podawa;
Ty to wolisz, a ów zaś przy owym zostawa.
A ja, jako bogaty kupiec w sklepie wielkim,
Rozkładam swe towary cudzoziemcom wszelkim:
Tu bisiórbisiór, tu kofterykoftery, tu włoskie zaponkizaponki,
SamSam dalej półhatłasiepółhatłasie i czarne pierścionkiczarne pierścionki.Jan Kochanowski, O fraszkach (III 39), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 141.
Po przeczytaniu powyższej fraszki wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Dokończ zdanie: Postać mówiącą w tym utworze można utożsamiać z Janem Kochanowskim, ponieważ...
- używa 1. os. lp.
- używa 3. os. lp.
- zwraca się do odbiorcy słowem „Ty”.
- nazywa siebie kupcem.
- wspomina o twórczości literackiej.
- zna się na materiałach.
- kontaktuje się z cudzoziemcami.
W pierwszym wersie pojawia się opinia osoby mówiącej na temat zawartości całego zbioru. Co z tej sugestii wynika? Wyjaśnij.
W drugim wersie znalazł się czasownik: „smakowały”. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu został on użyty.
Jak sądzisz, co upodabnia postać mówiącą do kupca? Uzasadnij.
Podaj nazwę środka stylistycznego użytego w ostatnich dwóch wersach fraszki.
- apostrofa
- uosobienie
- pytanie retoryczne
- wyliczenie
- zdrobnienie
Wyjaśnij, jaka jest funkcja tego środka artystycznego w kontekście przesłania utworu.
Ach, te kobiety…
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, Na starą, czyta Krzysztof Kulesza Jan Kochanowski, Na starą, czyta Krzysztof Kulesza Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Na starą (I 7)Teraz byTeraz by ze mną zygrywaćzygrywać się chciała,
Kiedyś, niebogo, sobie podstarzała.
Daj pokój, prze Bógprze Bóg! Sama baczysz snadniebaczysz snadnie,
Że nic po cierniu, kiedy róża spadnie.Jan Kochanowski, Na starą (I 7), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 7.
Po przeczytaniu fraszki Na starą wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Wyjaśnij, do kogo zwraca się postać mówiąca.
Opisz postępowanie adresatki utworu, o którym wspomina postać mówiąca.
Zastanów się i powiedz, czy postać mówiąca aprobujeaprobuje postępowanie adresatki utworu. Uzasadnij swoje stanowisko. W odpowiedzi zacytuj fragment fraszki, który określi stosunek osoby mówiącej do tytułowej bohaterki.
Jak sądzisz, w jakim celu w ostatnim wersie fraszki osoba mówiąca przywołuje różę? W odpowiedzi uwzględnij symboliczne znaczenie tego kwiatu.
Z poniższego zestawu wybierz te słowa, które charakteryzują fraszkę Na starą, a następnie uzupełnij wolne miejsca.
poważna, podniosły styl, podziw, ironię, pochwala, szyderstwo, żartobliwa, krytykuje
Fraszka Na starą jest ............................... Poeta zastosował w niej ............................... Podmiot mówiący .............................. postawę bohaterki utworu. W jego ocenie można dostrzec ...............................
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, Raki, czyta Bartosz Woźny Jan Kochanowski, Raki, czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Raki (I 14)FolgujmyFolgujmy paniom nie sobie, ma rada,
Miłujmy wiernie nie jest w nich przysadaprzysada.
Godności trzeba nie za nic tu cnota,
Miłości pragną nie pragną tu złota.
Miłują z serca nie patrzają zdrady,
Pilnują prawdy nie kłamają radyrady.
Wiarę uprzejmą nie dar sobie ważą,
W miarę nie nazbyt ciągnąć rzemieńciągnąć rzemień każą.
Wiecznie wam służę nie służę na chwilę,
Bezpiecznie wierzcie nie rad ja omylęomylę.Jan Kochanowski, Raki (I 14), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 10.
Po przeczytaniu fraszki Raki wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Utwór ten charakteryzuje bardzo oryginalna forma. Każdy wers można czytać zarówno od lewej, jak i od prawej strony. Streść tę fraszkę, odnosząc się do wersji czytanej tradycyjnie, jak i tej czytanej od końca.
Określ, kim jest postać mówiąca we fraszce.
Omów obraz kobiet, jaki wyłania się z tego utworu, odczytanego zarówno tradycyjnie, jak i od końca.
Fraszka o polskich rycerzach
Zbiór Fraszki zawiera także utwory, w których Jan Kochanowski nawiązywał do znaczących wydarzeń rozgrywających się w czasach współczesnych poecie. Do takich należała bitwa pod Sokalem (miejscowość nad rzeką Bug) w 1519 roku, w której wojska polsko‑litewskie, walcząc w obronie kraju, zmierzyły się z Tatarami. Niestety, nie zdołały odeprzeć ataku wroga. W walce z Tatarami poległo około 1200 polskich szlachciców.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, Na sokalskie mogiły, czyta Bartosz Woźny Jan Kochanowski, Na sokalskie mogiły, czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Na sokalskie mogiły (I 77)TuśmyTuśmy się mężnie prze ojczyznęprze ojczyznę bili
I na ostatek gardła położyli.
Nie masz przeczprzecz, gościu, złezzłez nad nami tracić,
Taką śmierć mógłbyś sam drogo zapłacić.Jan Kochanowski, Na sokalskie mogiły (I 77), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 38.
Po przeczytaniu fraszki Na sokalskie mogiły wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Określ, kim jest osoba mówiąca w utworze.
Jak sądzisz, kto jest adresatem wypowiedzi postaci mówiącej? Uzasadnij, przywołując właściwy cytat z tekstu.
Zinterpretuj znaczenie zwrotu: „położyć gardło”.
Określ, w jakiej tonacji poeta utrzymał swój utwór: żartobliwej czy poważnej? Uzasadnij.
Fraszka to…
To właśnie Jan Kochanowski wprowadził do polszczyzny słowo „fraszka”. W XVI wieku miało ono kilka znaczeń, tym mianem określano „kogoś mało znaczącego”, „coś niedużego”, „rzecz o niewielkiej wartości”. Dzięki zbiorowi Jana z Czarnolasu „fraszką” zaczęto nazywać też jeden z gatunków literackich.
Zdefiniuj fraszkę jako gatunek literacki. W tym celu uzupełnij wolne miejsca.
liryki, różnorodną, epiki, poważną, pisane prozą, pisane wierszem, niewielkie, żartobliwą, pisane wierszem lub prozą, dramatu, niesprecyzowane, obszerne
Fraszka – gatunek ....................................................; utwory należące do niego charakteryzują się tym, że są ...................................................., mają .................................................... rozmiary, podejmują .................................................... tematykę.
Fraszki z Czarnolasu
Kochanowski w swej twórczości wiele razy odwoływał się do faktów z własnego życia, wprowadzając wątki autobiograficzne. Dotyczy to także Fraszek i między innymi z tego względu zbiór ten nazywa się „swoistym pamiętnikiem poety”. W tekstach odnaleźć można zarówno odniesienia do ludzi, których artysta znał, jak i do miejsc, w których bywał.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie, czyta Bartosz Woźny Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie, czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Na dom w Czarnolesie (III 37)Panie, to moja praca, a zdarzenie Twojezdarzenie Twoje;
RaczyszRaczysz błogosławieństwo dać do końca swoje.
Inszy niechaj pałace marmórowemarmórowe mają
I szczerym złotogłowiemzłotogłowiem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniemsumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie (III 37), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 140.
Więcej na temat Czarnolasu: Konteksty nr 1a i 1b oraz strona internetowa Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie.
Po przeczytaniu fraszki Na dom w Czarnolesie wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Określ, przywołując odpowiedni cytat z tekstu, kim jest adresat fraszki.
Zastanów się i powiedz, co świadczy o modlitewnym charakterze utworu.
Jak sądzisz, czy w przypadku tej fraszki wolno utożsamiać autora wiersza z postacią mówiącą? Uargumentuj swoją opinię.
Jaki obraz domu w Czarnolesie wyłania się z tego utworu? Stwórz jego opis.
Dlaczego Czarnolas jest miejscem, które – według Kochanowskiego – sprzyja szczęśliwemu życiu? Uzasadnij.
Na podstawie wiersza wyjaśnij, jakie czynniki – zdaniem Kochanowskiego – pozwalają człowiekowi doświadczyć szczęśliwego życia, a jakie elementy są zbyteczne w osiągnięciu szczęścia.
Jednym z najsłynniejszych polskich drzew jest czarnoleska lipa. Rozsławił ją w swoich wierszach Jan Kochanowski. Chociaż dziś w Czarnolesie nie ma już tego drzewa, pod którym tworzył poeta, pamięć o nim pozostała w wierszach. Dzięki twórczości poety lipa stała się symbolem, który zyskał stałe miejsce w polskiej kulturze.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, Na lipę, czyta Bartosz Woźny Jan Kochanowski, Na lipę, czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Na lipę (II 6)Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczniodpoczni sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszejnawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelanerozstrzelane cienie.
Tu zawżdyzawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacyszpacy wdzięcznie narzekająnarzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadniesnadnie,
Że człowiekowi łacnołacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładziekładzie
Jako szczep napłodniejszyJako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadziew hesperyskim sadzie.Jan Kochanowski, Na lipę (II 6), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 52.
Po przeczytaniu fraszki Na lipę wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Jak sądzisz, kim jest adresat utworu? Uzasadnij swoją opinię.
Wymień – na podstawie tekstu Kochanowskiego – jakie korzyści daje lipa. W odpowiedzi wskaż i podaj nazwę przynajmniej dwóch środków artystycznych, które oddają stosunek poety do tego drzewa.
Jak sądzisz, kim jest „pan” wymieniony w przedostatnim wersie? Wyjaśnij.
Lipa stała się symbolem poezji Kochanowskiego. Zastanów się i powiedz, jakie okoliczności – twoim zdaniem – przyczyniły się do takiego postrzegania tego drzewa. Uzasadnij swoje stanowisko.
Z fraszek dworskich
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Jan Kochanowski, O doktorze Hiszpanie, czyta Krzysztof Kulesza Jan Kochanowski, O doktorze Hiszpanie, czyta Krzysztof Kulesza Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
O doktorze Hiszpanie (I 79)„Nasz dobry doktordoktor spać się od nas bierze,
Ani chce z nami doczekać wieczerzewieczerze”.
”Dajcie mu pokój! Najdziem go w pościeli,
A sami przedsię bywajmy weseli”.
”Już po wieczerzy, pódźmypódźmy do Hiszpana!”
”Ba, wieręwierę, pódźmy, ale nie bez dzbana”.
”Puszczaj doktorze, towarzyszu miły!”
Doktor nie puścił, ale drzwi puściły,
”Jedna nie wadzi, daj ci Boże zdrowie!”
”By jeno jednaBy jeno jedna” – doktor na to powie.
Od jednej przyszło aż więc do dziewiąci,
A doktorowi mózg się we łbie mąci.
”Trudny (powiada) mój rząd z tymi panyrząd z tymi pany:
Szedłem spać trzeźwiotrzeźwio, a wstanę pijany.”Jan Kochanowski, O doktorze Hiszpanie (I 79), [w:] tegoż, Fraszki, oprac. Janusz Pelc, Wrocław 2008, s. 39.
Po przeczytaniu fraszki O doktorze Hiszpanie wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Znajdź w utworze wersy wypowiadane przez postać mówiącą. Następnie wyjaśnij, jakich kwestii dotyczą te wypowiedzi.
Określ, kim są uczestnicy dialogu i gdzie rozgrywa się akcja utworu.
Jak sądzisz, na czym polega moralizatorski charakter fraszki O doktorze Hiszpanie? Uzasadnij.
W jakim tonie utrzymany jest ten utwór: poważnym czy żartobliwym? Wyjaśnij.
Zakwalifikuj tę fraszkę do odpowiedniej kategorii tematycznej.
- miłosna
- filozoficzno-releksyjna
- religijna
- biesiadna
- patriotyczna
- autotematyczna (czyli koncentrująca się na tworzeniu)
Do Fraszek nawiązywali też twórcy kolejnych epok, a lipa czarnoleska do dziś symbolizuje miejsce szczególnie sprzyjające tworzeniu poezji, będąc jednocześnie znakiem poezji Jana Kochanowskiego. Na przestrzeni wieków wielu twórców pisało fraszki. Najwybitniejszym autorem polskich fraszek współczesnych jest Jan SztaudyngerJan Sztaudynger (zob. Preteksty).
Więcej o Czarnolesie
1a.
Domy ojczyste Jana KochanowskiegoAle my przejdźmy do konkretnego domu, do którego wprowadził Jan Kochanowski w 1575 roku pochodzącą z Przytyka żonę Dorotę z domu Podlodowskich. Prawdopodobnie przygotował go specjalnie na te przenosiny, przebywał bowiem tutaj przedtem, jeszcze jako sekretarz królewski […]. Był to dom dębowy, podmurowany, jednopiętrowy. Obszerna sień rozdzielała wszystkie mieszkania na dwie części. Kilka izb i komór znajdowało się na parterze, na górze jedna większa sala, komnaty i izby. Dzisiaj nie ma śladu po tym domu.
Zbigniew Zielonka, Domy ojczyste Jana Kochanowskiego, [w:] , Rzeczpospolita domów. Zamki, dworki i pałace, t. 1, red. Krystyna Krawiec-Złotkowska, Słupsk 2008, s. 81.
1b.
Domy ojczyste Jana KochanowskiegoObecnie stworzono przynajmniej piękne wyobrażenie i otoczenie miejsc, w którym mieszkał Jan Kochanowski z żoną i córeczkami. […] Ksiądz Józef Gacki jeszcze przed powstaniem styczniowymprzed powstaniem styczniowym zdołał zdobyć dokumenty dotyczące rodziny Kochanowskiego […]. Wśród ocalonych (przedrukowanych) dokumentów jest jeden, który rzuca światło na rozkład i zasobność domostwa poety. Niestety, nie dotyczy go bezpośrednio, bo mowa w nim jest o domu w Czarnolesie Mikołaja Kochanowskiego, stryjecznego brata poety […]. Otóż według tego dokumentu (podziałowego) było „w domu wielkim izb dobrych trzy i komór pięć o sieni jednej; piwnica murowana pod tym domem i lamus z drzewa zbudowany gliną oblepiany; a w małym budynku […] dwie, jedna na drugiej i saliczka na sieni, sień, kuchnia i izdebka kuchenna; piekarnia, podle piekarni serniczekserniczek i chlewik jeden, a stodoły połowa tego siedliska”. […] Czyli że druga część składała się z mniej więcej podobnych mieszkań i zabudowań. Włodarz i „roczna czeladź”„roczna czeladź” zajmowała stary dom, państwo Jan i Dorota Kochanowscy nowy, złożony, jak widzieliśmy, z trzech izb, z pięciu komór i szóstą na dole, z dwóch wielkich izb, z komnaty i sali na górze. […] Poeta w swej fraszce Na dom w Czarnolesie prosi o błogosławieństwo Boże dla tego właśnie domostwa.
Zbigniew Zielonka, Domy ojczyste Jana Kochanowskiego, [w:] , Rzeczpospolita domów. Zamki, dworki i pałace, t. 1, red. Krystyna Krawiec-Złotkowska, Słupsk 2008, s. 81.
2.
Lipa, Chiron i labirynt. Esej o "Fraszkach"Nawet XVI‑wieczne polskie zielniki, co może się wydawać raczej dziwne ze względu na powszechnie znane lecznicze właściwości kwiatu lipy, nie zajmują się nią. Dlatego też swoje miejsce, które później zajęła w polskiej tradycji literackiej, zawdzięcza ona niemal bez reszty autorowi Fraszek. To dzięki niemu stała się czymś więcej niż tylko elementem swojskiej wersji przedstawień miejsca przyjemnego […].
Jacek Sokolski, Lipa, Chiron i labirynt. Esej o „Fraszkach”, Wrocław 1998, s. 51–52.
Po przeczytaniu fragmentów przywołanych tekstów Zbigniewa ZielonkiZbigniewa Zielonki i Jacka SokolskiegoJacka Sokolskiego wykonaj następujące polecenia:
Opisz własnymi słowami, jak wyglądał dom Kochanowskiego w Czarnolesie.
Narysuj, korzystając z informacji podanych w Kontekstach – punkt 1b, plan domu w Czarnolesie.
Fraszki Jana Sztaudyngera
Najbardziej znanym polskim fraszkopisarzem XX wieku był Jan Sztaudynger.
Nie tylko "Piórka". Fraszki, wiersze, bajkiWilk i koza
Schwycił wilk kozę. Minęło lat kilka
I koza zjadła z kopytami wilka.Rajska depesza
Jabłek nie jadam,
Zmądrzałem
Adam.Dobra rada
„Módl się i pracuj” –
Radzą przyjacioły.
To się inni obłowią,
A ty będziesz goły.Jan Sztaudynger, Nie tylko „Piórka”. Fraszki, wiersze, bajki, red. Anna Sztaudynger-Kaliszewicz, Łódź 1980, s. 12.
Po przeczytaniu kilku utworów Sztaudyngera wykonaj polecenia:
Określ tematykę przywołanych fraszek.
Zastanów się i powiedz, na czym polega uniwersalność tekstów Jana Sztaudyngera.
Rozważ, odnosząc się do obserwacji współczesnej kultury, jakie czynniki wpływają na to, że fraszka jest atrakcyjnym gatunkiem dla artystów żyjących w czasach obecnych.
Zadaniowo
Przygotuj – na podstawie fraszki O doktorze Hiszpanie – razem z koleżankami i kolegami z klasy scenkę dramatyczną odnoszącą się do tego utworu.
Narysuj komiks, odwołując się do dowolnie wybranej fraszki Kochanowskiego.
Napisz krótki tekst (najwyżej na pół strony), w którym – cytując fraszki Kochanowskiego – opiszesz kogoś ze swojej rodziny w zabawnej sytuacji.
Wybierz dowolną fraszkę Kochanowskiego i znajdź w niej jak najwięcej informacji o świecie, w którym żył poeta (obyczaje, stroje, wydarzenia itp.).