Jak ludzie zagrażają przyrodzie?
Przed setkami lat nie było samochodów, samolotów i wielkich miast. Ludzie zmieniali przyrodę w niewielkim stopniu. Rozwój naszej cywilizacji sprawił, że przyroda znalazła się w niebezpieczeństwie. W końcu zauważono, że wiele niegdyś pospolitych zwierząt zostało niemal wytępionych, zniknęła też duża część lasów. Ludzie zrozumieli, że nie mogą bez ograniczeń zmieniać swojego otoczenia.
że twoje codzienne zachowania mają wpływ na przyrodę;
jak prawidłowo segregować odpady;
jak przebiega rozwój rośliny.
wskazywać źródła zanieczyszczeń środowiska;
wyjaśniać, jak powstają kwaśne opady i jaki jest ich wpływ na środowisko.
1. Zanieczyszczenia powietrza
Często słyszymy, że powietrze w górach lub lesie jest zdrowsze niż w centrach dużych miast, ponieważ jest czystsze. Dlaczego tak jest? Przyjrzyj się poniższej grafice i odszukaj źródła zanieczyszczeń powietrza.
Powietrze zawiera nie tylko potrzebny nam tlen, znajdują się w nim także substancje szkodliwe, np. gazy pochodzące ze spalin samochodowych. Na terenach wiejskich również występują różne źródła zanieczyszczeń, jednak nie ma ich tak dużo jak w miastach. Zanieczyszczenia powietrza są bardzo groźne dla naszego zdrowia, ponieważ podczas oddychania wdychamy do naszych płuc wiele toksycznych związków. Są one szkodliwe nie tylko dla nas, ale też dla zwierząt i roślin. U tych ostatnich mogą powodować usychanie liści lub niszczenie pni. Znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia różnymi drogami przedostają się do żywych organizmów, powodując ich choroby.
Czasami powietrze, którym oddychają ludzie, pełne jest maleńkich drobin pyłów. Dzieje się tak na przykład w kopalni lub w różnych zakładach przemysłowych, a także w ich pobliżu. Drobiny pyłu, które wdychamy, osadzają się w płucach. Długotrwałe oddychanie takim zapylonym powietrzem prowadzi do groźnej choroby zwanej pylicąpylicą.
2. Zanieczyszczenia wody
Mimo że woda jest nam tak bardzo potrzebna, ludzie ją zanieczyszczają, np. odprowadzając do rzek ścieki. Działania takie skutkują wymieraniem organizmów, które tam żyją. Wraz z wodą szkodliwe związki przenikają do ciał organizmów, zatruwając je i powodując choroby, a nawet śmierć. Poza tym do wody w glebie lub rzekach czy jeziorach mogą przeniknąć wraz z opadem deszczu lub śniegu zanieczyszczenia powietrza.
Sprawdzenie, czy można ocenić czystość wody na podstawie jej wyglądu.
litrowy słoik,
woda,
łyżeczka,
atrament lub farba.
Napełnij słoik wodą.
Wlej do środka dwie krople farby. Wymieszaj łyżeczką. Oceń, czy kolor wody znacząco się zmienił.
Większość substancji w wodzie jest rozpuszczona i nie wpływa na jej właściwości takie jak kolor, zapach czy wygląd. Przez to woda może się nam wydawać czysta.
3. Zanieczyszczenia gleby
Zanieczyszczona woda może przedostać się do gleby, która wchłania ją wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami. Rośliny mogą je pobrać, co prowadzić może do ich uszkodzenia, a nawet śmierci. Zanieczyszczenia gleby pochodzą też z wyrzucanych przez nas śmieci. Substancje, z których są one złożone, stopniowo przenikają do gleby. Szczególnie szkodliwe odpady to zużyte baterie, farby i oleje, gdyż zawierają dużą ilość toksycznych związków. Innym źródłem zanieczyszczeń gleby jest stosowanie dużej ilości nawozów sztucznych. Zanieczyszczenie gleby szkodzi również nam. Zjadając owoce i warzywa z zatrutych roślin, sprawiamy że toksyczne substancje trafiają do naszych organizmów. Zanieczyszczenia mogą z gleby przedostać się do wód podziemnych – możemy wówczas spożyć je wraz z wodą pochodzącą ze studni czy specjalnych ujęć w miastach.
Ukazanie wpływu zanieczyszczeń na wzrost i rozwój roślin.
4 niewielkie talerzyki,
paczka nasion rzeżuchy,
ziemia ogrodowa,
ocet spożywczy,
sól kuchenna,
płyn do czyszczenia toalety lub mycia podłogi,
woda.
Napełnij talerzyki glebą i wysiej ok. 10 nasion rzeżuchy.
Poczekaj kilka dni, aż pojawią się zielone kiełki (pamiętaj, że ziemia powinna być stale wilgotna). Postaw talerzyki w ciepłym, wilgotnym i nasłonecznionym miejscu.
Pamiętaj, aby podpisać talerzyki, by wiedzieć, jaka substancja została do niego dodana.
Do pierwszego talerzyka nalej 3 łyżki octu, do drugiego wlej wody i dosyp 3 łyżeczki soli kuchennej, a do trzeciego wlej 3 łyżki detergentu. Do czwartego niczego nie dodawaj – to będzie twoja próba kontrolna, co oznacza, że na te rośliny nie będą działać żadne dodatkowe czynniki.
Nazajutrz sprawdź, co stało się z rzeżuchą – zanotuj swoje obserwacje.
Prowadź obserwacje rano i wieczorem przez kilka następnych dni, notując swoje spostrzeżenia.
Rzeżucha podlewana octem, wodnym roztworem soli i środkiem chemicznym nie rośnie tak dobrze, jak ta podlewana wodą. Wzrost rośliny jest zależny od tego, jakie substancje znajdują się w podłożu.
4. Kwaśny opad
Jednym ze skutków zanieczyszczenia powietrza są kwaśne opadykwaśne opady. Otóż w wyniku na przykład spalania węgla oraz paliw przedostaje się do atmosfery związek chemiczny – dwutlenek siarkisiarki. Związek ten łączy się z wodą, tworząc kwas siarkowy, który jest substancją żrącąsubstancją żrącą. Oznacza to, że uszkadza powierzchnie, z którymi się zetknie. Kwas siarkowy opada wraz z wodą w postaci kwaśnego deszczu. Padając na rośliny, uszkadza je, a nawet może doprowadzić do ich obumarcia; może też uszkadzać pomniki i budynki. Zakwaszona woda może też trafić do rzek i jezior bezpośrednio na skutek opadów lub z wodami podziemnymi. To może spowodować wymieranie roślin i zwierząt tam żyjących, np. ryb.
Znając wpływ soli kuchennej na rozwój roślin, zastanów się nad słusznością używania soli drogowej do odśnieżania ulic. Uzasadnij swoją odpowiedź.
5. Skala porostowa
Wiesz już, że dwutlenek siarki powoduje powstawanie kwaśnych deszczy. Teraz możesz sprawdzić, czy powietrze w twojej okolicy jest bardzo zanieczyszczone tą substancją. Pomogą ci w tym porosty – niezwykłe organizmy zbudowane z żyjących razem grzybów i glonówglonów. Są one wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza, dlatego uczeni stworzyli skalę porostową. Dzięki niej można ocenić stopień zanieczyszczenia powietrza, obserwując, jakie porosty występują na korze drzew liściastych. Brak porostów oznacza, że w danym miejscu powietrze jest wyjątkowo silnie zanieczyszczone. Kolejne stopnie wskazują na coraz lepszy stan powietrza.
Podsumowanie
Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są zakłady przemysłowe, piece w domach oraz spaliny samochodów.
Źródła zanieczyszczenia gleby to na przykład woda zawierająca szkodliwe substancje oraz odpady.
Zanieczyszczenia powietrza przedostają się do wody oraz gleby, powodując na przykład uszkodzenia i obumieranie roślin oraz zatrucia zwierząt.
Dwutlenek siarki pochodzący m.in. ze spalania zanieczyszczonego węgla powoduje powstawanie kwaśnych deszczów.
Dowiedz się, w jaki sposób można ograniczyć występowanie kwaśnych deszczy.
* Zbadaj stan powietrza w swojej okolicy, posługując się skalą porostową. Zwracaj uwagę wyłącznie na porosty odnajdowane na żywych drzewach na wysokości wzroku. Ignoruj te, które znajdują się na glebie czy kamieniach.
Słowniczek
organizmy samożywne żyjące w wodzie i w środowisku wilgotnym na lądzie
żrący deszcz powstały przez połączenie wody i różnych związków chemicznych, np. dwutlenku siarki
choroba płuc wywołana długotrwałym wdychaniem pyłu
jeden z pierwiastków charakteryzujący się żółtą barwą; wykorzystywany m.in. w produkcji zapałek i gumy
substancja niszcząca inne materiały przy bezpośrednim zetknięciu z nimi
Zadania
Główne źródła zanieczyszczenia powietrza w miastach to:
- dym z kominów domów.
- dym z kominów fabrycznych.
- spaliny samochodowe.
- papierki po cukierkach.
- restauracje typu fast-food.
- dym papierosowy.
- przepełnione kosze na śmieci.
Zanieczyszczenia powietrza są niebezpieczne, ponieważ
- mogą powodować wiele chorób, nawet śmiertelnych.
- osadzają się na szybach, które trzeba przez to myć częściej.
- brzydko pachną.
- zwiększają ryzyko huraganów.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Kwaśny deszcz to deszcz, wraz z którym na ziemię opadają substancje żrące. | □ | □ |
| Kwas siarkowy uszkadza powierzchnie, z którymi się styka. | □ | □ |
| Zakład przemysłowy zanieczyszczający powietrze ma wpływ jedynie na swoje najbliższe otoczenie. | □ | □ |
| Kwaśny deszcz ma wpływ jedynie na organizmy żywe. | □ | □ |
| Kwaśny deszcz może powodować poważne rany. | □ | □ |
Źródłem zanieczyszczenia rzek są:
- ścieki komunalne.
- ścieki przemysłowe.
- wody mineralne.
- dzikie wysypiska.
- odchody psów.
- samochody.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Wylewanie zanieczyszczonej wody na ziemię źle wpływa na glebę, ale nie szkodzi rzekom. | □ | □ |
| Wyrzucanie śmieci w miejscach niedozwolonych jest nie tylko nieestetyczne, ale też szkodliwe dla środowiska. | □ | □ |
| Szkodliwe substancje znajdujące się w powietrzu nigdy nie znajdą się w wodzie czy glebie. | □ | □ |
| Stan powietrza, gleby i wody jest ze sobą powiązany. | □ | □ |