Zapoznaj się z tekstem, a następnie odpowiedz na pytanie.

Jugosławia powstała w 1918 r. jako Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a od 1929 r. obowiązywała nazwa Królestwo Jugosławii. Była państwem wielonarodowościowym i wielowyznaniowym. Mieszkali tam obok siebie katolicy, prawosławni i muzułmanie. W podobnych krajach często dochodzi do długotrwałych i krwawych konfliktów o podłożu religijnym i etnicznym. Od zakończenia II wojny światowej do 1980 r. władzę w tym kraju sprawował Josip Broz Tito. Utrzymywał on jedność terytorialną tego państwa. Niestety, po jego śmierci odżyły utajone konflikty między narodami mieszkającymi w tym kraju.

W 1991 roku Chorwacja ogłosiła niepodległość. Fakt ten spowodował sprzeciw Serbów, którzy zamieszkiwali Slawonię i Krajinę. Ogłosili oni secesję od Chorwacji. W lipcu 1991 roku wybuchło serbskie powstanie, wsparte przez armię federalną.

W Słowenii, która spośród byłych republik Jugosławii jest najbogatsza, procesy przebiegły pokojowo ze względu na jednorodny skład etniczny. Jako pierwsza i jedna z dwóch (obok Chorwacji) weszła w skład NATO i UE. Jest ona jednocześnie jednym z najbardziej zamożnych i rozwiniętych krajów Europy Środkowo‑Wschodniej. Słowenia ogłosiła niepodległość 25 czerwca 1991 roku.

Macedonia miała problemy z uznaniem niezależności przez ONZ, ponieważ Grecja uważała, że nazwa państwa należy do jej dziedzictwa kulturowego. Macedonia ogłosiła niepodległość 8 września 1991 roku.

Na terenach obecnej Bośni i Hercegowiny mieszkali Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie. Prezydentem został wkrótce przedstawiciel frakcji muzułmańskiej. Natomiast bośniaccy Serbowie zaczęli mieć aspiracje do utworzenia nowego państwa. Na obszarze obecnej Serbii i obecnej Czarnogóry u władzy pozostali komuniści, którzy przemianowali się na socjalistów. Większość społeczeństwa dążyła do utrzymania federacji jugosłowiańskiej.

Jedną ze stron tego krwawego konfliktu była Serbia dążąca do oderwania obszarów zamieszkanych przez bośniackich Serbów. Za tę działalność nałożono na Jugosławię sankcje. Wkrótce potem koszty wojny, sankcje, wojenna retoryka oraz dyktatorskie rządy Miloševicia zakończyły się kryzysem ekonomicznym oraz wybuchem kolejnych konfliktów etnicznych. Interwencje UE i NATO doprowadziły do rozejmów, które jednak nie były przestrzegane. 17 lutego 2008 roku Kosowo jednostronnie proklamowało niepodległość i odłączenie się od Serbii, jednak zostało uznane tylko przez część państw świata (do sierpnia 2014 roku przez 108 państw).

Serbowie wyparli armię bośniacką i zajęli większą część terytorium Bośni i Hercegowiny. Rozpoczęto czystki etniczne. Serbowie prześladowali także ludność cywilną. Najokrutniejsze walki toczyły się w rejonie Sarajewa. Po zakończonych walkach w 1995 r. Bośnia i Hercegowina stała się państwem niepodległym. Obecnie nadal składa się z dwóch części (bośniacko‑chorwackiej i serbskiej), które mają własne rządy.

W 2006 r. na skutek referendum niepodległościowego od Serbii i Czarnogóry odłączyła się Czarnogóra. Sukcesorem dotychczas istniejącego państwa została Serbia, natomiast Czarnogóra w tym samym roku została przyjęta do ONZ i obecnie jest kandydatem do UE.

Geneza kolejnych zmian na mapie politycznej sięga 1998 r., kiedy to w jednej z prowincji serbskich, Kosowie, mniejszość albańska upomniała się o swoje prawa. Serbia krwawo zmusiła ludność pochodzenia albańskiego do ucieczki z państwa. Niezbędna okazała się być znów interwencja NATO. Pomimo ogłoszenia przez Kosowo w 2008 r. niepodległości (odłączenia od Serbii), uznają je jedynie 93 państwa.

W 1917 r. w wyniku rewolucji październikowej powstało państwo o ustroju opartym na władzy robotników i chłopów, które od 1922 (I Zjazd Rad) do 1991 r. (powołanie Wspólnoty Państw Niepodległych) nosiło nazwę Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Na początku panowała tam dyktatura monopartyjna, do śmierci Stalina – totalitaryzm, a następnie ustrój autorytarny.

Kazachstan. Prywatyzacja gospodarki Kazachstanu po uzyskaniu niepodległości spowodowała wzrost bezrobocia. Natomiast autokratyczna władza prezydenta, który ma bardzo duży wpływ na politykę i gospodarkę, ogranicza wolność słowa i łamie prawa człowieka. Jego stolicą jest Nur Sułtan (przed 2019 rokiem miasto to nosiło nazwę Astana). Kraj należy do WNP.

Kirgistan. Pierwszy prezydent Kirgistanu został oskarżony o nadużycia finansowe i działania na szkodę państwa. Następnie wyjechał on pod presją pokojowych manifestacji zwanych rewolucją tulipanów. Niedawno sytuacja dotycząca bezpieczeństwa w tym kraju uległa pogorszeniu na skutek pogłębiającego się kryzysu i zamachów ekstremistów. Obecnie w tym kraju obywatele niektórych krajów mogą przebywać bez wizy przez 60 dni. Kraj należy do WNP.

Tadżykistan. Odznacza się bardzo złym stanem gospodarki będącym rezultatem wojny domowej, która wybuchła zaraz po uzyskaniu niepodległości. Charakterystyczne są dla niego: działalność gangów narkotykowych i duża zależność od Rosji. Należy do WNP. Jest to republika semiprezydencka, w której panuje autorytarna władza. Prezydent wybierany jest tam aż na siedem lat. Obecnie urzędujący Emomali Rahmon pełni tę funkcję od 1994 r. Autorytarne władze Tadżykistanu oskarża się m.in o nadużywanie tortur, znęcanie się nad więźniami, nieprzestrzeganie wolności słowa, wpływ na władzę sądowniczą,, porywanie kobiet i dzieci, ograniczenie wolności religijnej, przemoc i dyskryminację kobiet.

Uzbekistan. Od początku uzyskania niepodległości obowiązywała tu dyktatura, a wszelkie sprzeciwy były krwawo tłumione. Reformy gospodarcze spowodowały wysokie bezrobocie. Istotnym problemem była także działalność radykałów muzułmańskich powiązanych z Al‑Kaidą. Kraj należy do WNP.

Turkmenistan. Po uzyskaniu niepodległości w Turkmenistanie władzę w tym kraju od początku przejęli postkomuniści. Zlikwidowany został parlament. Do 2013 roku kraj był dyktaturą jednopartyjną. Obecnie w parlamencie są również członkowie partii opozycyjnej, lecz realnie władzę wciąż sprawuje partia o przeszłości komunistycznej. Kraj rozwija się w oparciu o eksport ropy naftowej i gazu ziemnego. Kraj należy do WNP.

Azerbejdżan. Jest stroną w konflikcie o Górny Karabach, który formalnie należy do niego. W rzeczywistości region funkcjonuje jako niepodległe państwo, lecz nie jest uznawane przez żadne państwo na świecie. Azerbejdżan należy do WNP.

Armenia. Od początku XX w. Armenia prowadziła konflikt z Azerbejdżanem o Górny Karabach zamieszkany w większości przez Ormian. Prowadzona jest tam polityka trójstronna (z Rosją). Uczestniczy w niej: władza, opozycja i społeczeństwo, choć to ostatnie cechuje się względną biernością. Najczęściej dyskusje toczą się pomiędzy władzą i opozycją. Społeczeństwo jest zaś pozbawione możliwości wyrażenia swojego stanowiska. Kraj ten należy do WNP.

Gruzja. Po ogłoszeniu niepodległości w Gruzji rozpoczęła się wojna domowa z Abchazją, Adżarią i Osetią Południową, które również miały dążenia niepodległościowe. Ówczesne władze poprosiły wtedy o pomoc wojska rosyjskie. Mało stabilna polityka wewnętrzna doprowadziła do pokojowych protestów zwanych rewolucją róż i ustąpienie obozu rządzącego. Nowo wybrane władze zaczęły prowadzić politykę prozachodnią, jednak w Abchazji i Osetii pozostają wciąż silne wpływy Rosji. Gruzja opuściła WNP w 2009 r.

Ukraina. Przez długi okres dążyła do uzyskania niepodległości. Jednakże wydarzenia z 2004 r. (pomarańczowa rewolucja, będąca konsekwencją sfałszowania wyborów przez postkomunistów) odsłoniła prawdę o podziale politycznym społeczeństwa ukraińskiego. Kształtowanie polityki zagranicznej i dalsze przemiany społeczno‑ekonomicznym utrudnia ścieranie się dwóch przeciwstawnych dążeń politycznych: polityki prozachodniej i prorosyjskiej. Odsunięcie od władzy prorosyjskiego prezydenta wywołało protesty części mieszkańców Krymu i wzrost separatystycznych nastrojów na półwyspie. W 2014 r. Krym opanowali żołnierze rosyjscy, a w przeprowadzonym tam referendum większość mieszkańców opowiedziała się za przyłączeniem Krymu do Rosji. Wyniki tego referendum zostały zakwestionowane przez organizacje międzynarodowe i część ludności zamieszkującej półwysep. Przeciwko nowemu rządowi ukraińskiemu zaprotestowali także separatyści na wschodzie kraju, którzy przy wsparciu militarnym Rosji w marcu 2014 r. zbrojnie wystąpili przeciwko Ukrainie. W związku z tym władze Ukrainy rozpoczęły operację wojskową mającą na celu zlikwidowanie separatystycznych ugrupowań zbrojnych i utrzymanie integralności kraju. W konflikt ten zaangażowały się inne państwa europejskie. Obecnie Doniecka Republika Ludowa i Ługańska Republika Ludowa będące fragmentami obwodów ukraińskich są kontrolowane przez rosyjskich separatystów, powodując, że konflikt trwa nadal. W 2018 r. Ukraina opuściła WNP.

Mołdawia. Przed 1939 r. stanowiła część Rumunii. Jest jednym z najbiedniejszych państw w Europie. Tereny położony na lewym brzegu Dniestru stanowi Naddniestrze, państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej, zamieszkiwane w dużej mierze przez Rosjan i Ukraińców.

Białoruś. Pomimo że Białoruś ogłosiła niepodległość, nie nastąpiły tam faktyczne przemiany. Powodem tej sytuacji były dyktatorskie rządy prorosyjskiego prezydenta i słabo ukształtowana tożsamość narodowa. Spowodowało to ponowne uzależnienie się od Rosji (Związek Białorusi i Rosji) i wstąpienie do WNP. Kraj ten nie przynależy ani do UE, ani do NATO.

Litwa. Jako pierwsza rozpoczęła działania niepodległościowe. Przyczyniły się do tego wydarzenia w Europie Środkowej. Za nią niepodległość ogłosiły kolejne republiki radzieckie. Litwa należy od 2004 r. do UE i NATO. Nie należy do WNP.

Łotwa. Obok Litwy była jednym z inicjatorów rozpadu ZSRR. Tradycje własnej państwowości, przynależność do zachodniego kręgu kulturowego oraz chęć uczestnictwa w życiu politycznym Europy sprawiły, że wszystkie trzy państwa bałtyckie stały się członkami Unii Europejskiej i NATO.

Estonia.  Obok Litwy i Łotwy była jednym z inicjatorów rozpadu ZSRR. Tradycje własnej państwowości, przynależność do zachodniego kręgu kulturowego oraz chęć uczestnictwa w życiu politycznym Europy sprawiły, że wszystkie trzy państwa bałtyckie stały się członkami Unii Europejskiej i NATO.

Rosja. W 2014 r. Rosja na drodze użycia siły zbrojnej anektowała Półwysep Krymski należący wcześniej do Ukrainy. Społeczność międzynarodowa nie uznaje faktu kontroli Krymu przez Rosję.