Zdjęcie ukazuje syntezator Moog Minimoog. Instrument mia biało-czarne klawisze. Wykonany jest z drewna.
Ważne daty
1912‑1992 – lata życia Johna Cage`a
1928 – powstanie fali Martenota
1935 – powstanie gitary elektrycznej
1935 – powstanie organów Hammonda
1952 – premiera 4’33” Johna Cage`a
1959 – powstanie pierwszego syntezatora
1963 – wyprodukowanie pierwszego syntezatora Roberta Mooga
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RJRnpnNVsU2W0
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
2) wymienia środki wykonawcze muzyki XX i XXI wieku i opisuje: fortepian preparowany, fale Martenota, organy Hammonda, syntezator (Mooga), zastosowanie taśmy magnetofonowej, instrumenty elektroakustyczne i elektroniczne;
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata itp.) i/lub pisemnej (np. esej, referat itp.) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
Nauczysz się
opisywać środki wykonawcze muzyki XX wieku;
opisywać pierwsze elektrofony;
stosować właściwą terminologię muzyczną;
przyporządkowywać dzieło do autora.
Eksperymenty i nowe technologie w muzyce XX wieku
Druga rewolucja przemysłowa, przypadająca na II poł. XIX i początki XX wieku, przyczyniła się do silnego rozwoju nauki i techniki oraz wpłynęła na tempo przemian w ostatnim stuleciu. Również w muzyce kompozytorzy odchodzili od tradycyjnych reguł, opierając się na nowatorskich pomysłach i rozwiązaniach. Zarówno w sferze twórczej, jak i wykonawczej podstawowym zabiegiem stał się eksperyment. Kompozytorzy sięgali po nowe rozwiązanie, oprócz tradycyjnych instrumentów wykorzystywali przedmioty codziennego użytku. Dzięki wynalazkom zmienił się charakter muzyki oraz wykształciły się style, związanie bezpośrednio z nowym instrumentariumInstrumentariuminstrumentarium. Pod wpływem systemu nagłośnienia i metod analogowego, a później cyfrowego zapisu dźwięku, możliwe było rejestrowanie koncertów, spektakli, widowisk. Przełomowym odkryciem okazało się radio, dzięki któremu dźwięk emitowany mógł być na odległość, a muzyka rozpowszechniła się, docierając do szerokiego grona odbiorców.
RNc4NrGUDXhld
John Cage i jego eksperymenty
Jednym z najważniejszych rewolucjonistów w muzyce XX wieku jest John Cage. Sławę przyniosło mu wykorzystanie techniki preparacjiPreparowaniepreparacji. Pierwszym instrumentem poddanym eksperymentowi był fortepian – kompozytor umieścił pomiędzy jego strunami kawałki filcu, szmatek, a nawet gwoździ oraz sztućców, co pozwoliło na wydobycie zmodyfikowanego dźwięku, a nawet imitację instrumentów perkusyjnych. Mechanizm klawiszowy mógł zostać także pominięty, a struna wprawiana była w ruch za pomocą palców, paznokci lub pałek. Technikę tę stosowano później również na innych instrumentach: gitarze, harfie, skrzypcach.
Rx3f9kYpOS0Ci
W swoich kompozycjach Cage wykorzystywał przedmioty, które nie były nawet instrumentami. Używał gramofonów o różnej prędkości odtwarzania, taśm magnetofonowych, kanistrów samochodowych, sztućców kuchennych, szumu odbiorników radiowych, ustawionych na różne częstotliwości. Uważał, że wszystko jest dźwiękiem, zatem wszystko może tworzyć muzykę. Przykładem takiego eksperymentu jest Imaginary Landscape no. 4 (March No. 2).
(…) instrumentem było dwanaście radioodbiorników obsługiwanych przez dwóch wykonawców – jeden odpowiedzialny był za zmienianie stacji, drugi za częstotliwość i barwę dźwięku. Oczywiście, każde ich posunięcie było zaplanowane przez Cage’a; co więcej, partyturaPartyturapartytura wciąż przedstawiona była za pomocą zwyczajowych znaków nutowych na pięciolinii. W przypadku tej kompozycji istotne wydaje się jednak co innego – rozdzielenie funkcji. Osoba, która wybiera częstotliwość, pod którą za każdym razem kryje się inny fragment danej audycji radiowej, powtarza moment otwierania i zamykania klapy fortepianu z 4’33 w wykonaniu Tudora, jej jedynym zadaniem jest wykonanie gestu, przekazanie wyroku kompozytora, udzielenia odpowiedzi na pytanie – grać czy nie grać? Szybko okazało się, że jakiekolwiek rozdzielanie ról nie jest tu potrzebne – liczy się tylko gest jako taki, bez jakichkolwiek danych na temat materii, na jaką ów gest wskaże. Cage zestawia fortepian, radio i parę innych rekwizytów odwołujących się do losowości (karty, woda w naczyniu...) w Water Music, gdzie ze wszystkich tych rekwizytów korzysta wykonawca, stawiając je w jednym rzędzie, uciekając od zależności pomiędzy dźwiękami przez nie wydawanymi – tym samym prezentując instrumenty w ich czysto performatywnej postaci.
SyntezatorSyntezatorSyntezator to urządzenie mające na celu tworzenie całkowicie nowych dźwięków, nieosiągalnych na instrumentach akustycznych, lecz z drugiej strony dające możliwość jak najwierniejszego ich imitowania. W 1955 roku Columbia‑Priceton Studio wyprodukowało pierwsze takie urządzenie, nazwane RCA Electronic Music Synthesizer Mark I. Pozwalało ono na emitowanie i modulowanie 12 dźwięków, a jego kolejna wersja – RCA Electronic Music Synthesizer Mark II, która została wydana w 1957 roku potrafiła emitować i modulować 24 dźwięki. Urządzenie nie zdobyło jednak dużej popularności, głównie z powodu rozmiarów, ponieważ było wielkości dużej szafy.
R45JQMBhBrSOk
Przełomem dla muzyki elektronicznej i technologii syntezowanego dźwięku okazał się Moog Modular, pierwszy miniaturowy syntezator, wyprodukowany przez Roberta Mooga w 1963 roku. Posiadał dwie klawiatury i możliwościami przewyższał RCA Electronic Music Synthesizer Mark II, np. pozwalał na zmianę głośności i lepszą jakość dźwięku, szybkie przenoszenie. Nowa technologia szybko rozpowszechniła się pośród muzyków, a urządzenie Mooga przynosiło ogromne zyski. Konstruktor udoskonalał produkt i wydawał kolejne edycje, umożliwiając jeszcze wierniejsze imitowanie instrumentów, a także możliwości modulacji dźwięku. Syntezator ulegał także postępującej ciągle miniaturyzacji. Instrument wpłynął na generację muzyki rozrywkowej, w dużej mierze kreując utwory The Beatles, The Doors, Steviego Wondera, zespołu Kraftwerk.
RTN7GTiIcjV23
RVs9K07g0eVZb
Polecenie 1
Na podstawie powyższych nagrań muzycznych wyjaśnij, jaki wpływ na muzykę miał syntezator Mooga. Zwróć uwagę na wykorzystanie go w muzyce współczesnej.
R3edKfGjmzOt4
Nowe instrumenty – organy Hammonda i fale Martenota
W XX wieku wykształcił się nowy typ instrumentów, elektrofonyElektrofonelektrofony, w których źródłem dźwięku jest drganie elektryczne. Pierwszymi były wyprodukowane w 1935 roku organy Hammonda. Początkowo ich dźwięk wytwarzany był przez wirniki, wprawione w ruch za pomocą wytworzonej elektrycznie fali magnetycznej. Obecnie mechanizm ten zamieniono na generator elektroniczny. Instrument zazwyczaj posiada dwie klawiatury ręczne oraz jedną nożną, co sprawia, że konsola przypomina kontuar organowy. Ogromną popularność instrumentu zdobył ze względu na ciepły i przyjemny dźwięk.
RvTxyKDLSgDK4
R917GcsEaJlW4
Instrumentem należącym do grupy elektrofonów były także fale Martenota, nazwane od nazwiska ich wynalazcy Maurice`a Martenota (1928). Do linki przymocowany był pierścień, w którym muzyk umieszczał palec i za pomocą ruchów ręki modulował dźwięk – zmieniał jego wysokość i barwę. Instrument odniósł sukces i szybko stał został rozpowszechniony dzięki wykorzystaniu w kompozycjach zespołów rozrywkowych. Obecnie został wyparty przez nowoczesne syntezatory, umożliwiające cyfrową emisję dźwięku.
Fale Martenota
ROrGNDFqhWVKo
Fender i Gibson, czyli początki gitary elektrycznej
Pierwszym masowo produkowanym modelem gitary elektrycznej był Gibson ES‑150, powstały w 1935 roku. Instrument pozbawiony był pudła rezonansowego, które zastąpiły przekształcane przez przetworniki na energię elektryczną drgania stalowej struny, a dźwięk odtwarzany był przez głośnik. Nowe możliwości techniczne pozwoliły na modulację barwy, a także wykształcenie się nowych stylów gry. Instrument ten stał się podstawą niektórych stylów w muzyce rozrywkowej.
R1ZZnq4TSHznU
RF70olTFj6Ap4
Zadania
RMTmiKLybUulA
Ćwiczenie 1
R12pJYAVFvzs8
Ćwiczenie 2
R8hDJF4AN4W0a
Ćwiczenie 3
Rn38R1oXJ0zSo
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 5
Wysłuchaj nagrania, a następnie uzupełnij informacje o instrumencie.
R1VBQZiFtV64N
RI8ZN56sEJBwJ
R1UbEZa2ivAdK
Ćwiczenie 6
R1Y4sRlQKSCaT
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Elektrofon
Elektrofon
elektryczny instrument muzyczny.
Instrumentarium
Instrumentarium
ogół instrumentów muzycznych używanych np. w danej epoce, w określonym zespole
Partytura
Partytura
zapis nutowy utworu muzycznego, podzielony na partie wokalne i instrumentalne
Preparowanie
Preparowanie
przygotowanie instrumentu muzycznego do nietradycyjnego wydobywania dźwięków
Syntezator
Syntezator
urządzenie elektroniczne wytwarzające dźwięki, używane często jako instrument muzyczny
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
Rx3f9kYpOS0Ci
RGCayDATmTzPy
RTN7GTiIcjV23
RVs9K07g0eVZb
RvTxyKDLSgDK4
R917GcsEaJlW4
R1ZZnq4TSHznU
RF70olTFj6Ap4
Bibliografia
Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, PWM Warszawa 1960
Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM Warszawa 1989.