Czy wiesz, jak zmieniają się promienie atomów i jonów pierwiastków w układzie okresowym? Przeanalizuj poniższą grafikę interaktywną. Zwróć uwagę na podane wielkości promieni dla poszczególnych atomów i ich jonów, a także na podane konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków. Następnie, w oparciu o grafikę, rozwiąż poniższe zadania.
Czy wiesz, jak zmieniają się promienie atomów i jonów pierwiastków w układzie okresowym? Zapoznaj się z opisem grafiki. Zwróć uwagę na podane wielkości promieni dla poszczególnych atomów i ich jonów, a także na podane konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków. Następnie, w oparciu o grafikę, rozwiąż poniższe zadania.
R1M0HLZoBaj0O1
Grafika przedstawiająca układ okresowy pierwiastków wraz z wartościami promieni atomowych i jonowych. Zawarto również podstawowe informacje takie jak liczba atomowa danego pierwiastka, masa atomowa, a także konfiguracja elektronowa powłoki walencyjnej. Dla wodoru podano zarówno wartość promienia atomowego równą 30 pikometrów oraz wartości promieni jonowych dla kationu równą , zaś dla anionu równą 154 pikometry. Podano również odpowiednio wartości promieni jonowych kationów i promieni atomowych dla następujących pierwiastków: lit (78; 152), sód (98; 186), potas (133; 227), rubid (149; 248), cez (165; 265), frans (180; 270), beryl (34; 114), magnez (78; 160), wapń (106; 197), stront (127; 215), bar (143; 217), rad (152; 223), skand (83; 161), itr (106; 181), tytan (60; 145), cyrkon (87; 160), hafn (84; 157), wanad (65; 132), niob (72; 143), tantal (72; 143), chrom (64; 125), molibden (96; 136), wolfram (68; 137), mangan (70; 129), technet (72; 130), ren (72; 137), żelazo (67; 124), ruten (77; 134), osm (81; 134), kobalt (64; 125), rod (75; 134), iryd (75; 136), nikiel (78; 127), pallad (86; 138), platyna (85; 138), miedź (72; 128), srebro (113; 144), złoto (91; 144), cynk (83; 133), kadm (103; 149); rtęć (112; 160), bor (23; 88), glin (57; 143), gal (72; 122), ind (92; 163), tal (105; 170), german (53; 122), cyna (74; 140), ołów (84; 175), arsen (69; 121), antymon (89; 141), bizmut (96; 155). Ponadto, podano wartości promieni jonowych i atomowych dla większości lantanowców i aktynowców: lantan (122; 188), cer (107; 182), prazeodym (106; 183), neodym (104; 182), promet (99; 181), samar (96; 180), europ (95; 204), gadolin (94, 180), terb (93, 178), dyspoz (91; 177), holm (90; 177), erb (89; 176), tul (87; 175), lutet (85; 173), aktyn (118; 188), tor (99; 180), proaktyn (98; 161), uran (97; 138), neptun (95; 131), pluton (93; 151), ameryk (92; 184). Oprócz tego, odpowiednio wartości promieni jonowych anionów i promieni atomowych podano dla następujących pierwiastków, wyrażając je w pikometrach: węgiel (260; 77), krzem (271; 117), azot (171; 70), fosfor (212; 110), tlen (132; 66), siarka (184; 104), selen (191; 117), tellur (211; 143), polon (240; 153), fluor (133; 58), chlor (181; 99), brom (196; 114), jod (220; 133), astat (227; 140). Dla pozostałych pierwiastków grup od pierwszej do piętnastej podano wartości promieni jonowych dla kationów, z wyjątkiem pierwiastków, dla których nie wyznaczono jeszcze dokładnych wartości.
Grafika przedstawiająca układ okresowy pierwiastków wraz z wartościami promieni atomowych i jonowych. Zawarto również podstawowe informacje takie jak liczba atomowa danego pierwiastka, masa atomowa, a także konfiguracja elektronowa powłoki walencyjnej. Dla wodoru podano zarówno wartość promienia atomowego równą 30 pikometrów oraz wartości promieni jonowych dla kationu równą , zaś dla anionu równą 154 pikometry. Podano również odpowiednio wartości promieni jonowych kationów i promieni atomowych dla następujących pierwiastków: lit (78; 152), sód (98; 186), potas (133; 227), rubid (149; 248), cez (165; 265), frans (180; 270), beryl (34; 114), magnez (78; 160), wapń (106; 197), stront (127; 215), bar (143; 217), rad (152; 223), skand (83; 161), itr (106; 181), tytan (60; 145), cyrkon (87; 160), hafn (84; 157), wanad (65; 132), niob (72; 143), tantal (72; 143), chrom (64; 125), molibden (96; 136), wolfram (68; 137), mangan (70; 129), technet (72; 130), ren (72; 137), żelazo (67; 124), ruten (77; 134), osm (81; 134), kobalt (64; 125), rod (75; 134), iryd (75; 136), nikiel (78; 127), pallad (86; 138), platyna (85; 138), miedź (72; 128), srebro (113; 144), złoto (91; 144), cynk (83; 133), kadm (103; 149); rtęć (112; 160), bor (23; 88), glin (57; 143), gal (72; 122), ind (92; 163), tal (105; 170), german (53; 122), cyna (74; 140), ołów (84; 175), arsen (69; 121), antymon (89; 141), bizmut (96; 155). Ponadto, podano wartości promieni jonowych i atomowych dla większości lantanowców i aktynowców: lantan (122; 188), cer (107; 182), prazeodym (106; 183), neodym (104; 182), promet (99; 181), samar (96; 180), europ (95; 204), gadolin (94, 180), terb (93, 178), dyspoz (91; 177), holm (90; 177), erb (89; 176), tul (87; 175), lutet (85; 173), aktyn (118; 188), tor (99; 180), proaktyn (98; 161), uran (97; 138), neptun (95; 131), pluton (93; 151), ameryk (92; 184). Oprócz tego, odpowiednio wartości promieni jonowych anionów i promieni atomowych podano dla następujących pierwiastków, wyrażając je w pikometrach: węgiel (260; 77), krzem (271; 117), azot (171; 70), fosfor (212; 110), tlen (132; 66), siarka (184; 104), selen (191; 117), tellur (211; 143), polon (240; 153), fluor (133; 58), chlor (181; 99), brom (196; 114), jod (220; 133), astat (227; 140). Dla pozostałych pierwiastków grup od pierwszej do piętnastej podano wartości promieni jonowych dla kationów, z wyjątkiem pierwiastków, dla których nie wyznaczono jeszcze dokładnych wartości.
Grafika interaktywna pt. Jak zmieniają się promienie atomów i jonów w układzie okresowym?
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R5O6T0iuGexRD
Ćwiczenie 1
Uzupełnij luki w poniższym tekście odpowiednimi wyrazami. W danej grupie układu okresowego, wraz ze wzrostem liczby atomowej, promienie kolejnych atomów 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją oraz promienie jonów o tym samym ładunku 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją. Promienie kationów tego samego atomu są 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją od promieni ich atomów, a promienie anionów są 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją od promieni atomów dla tego samego pierwiastka.
Uzupełnij luki w poniższym tekście odpowiednimi wyrazami. W danej grupie układu okresowego, wraz ze wzrostem liczby atomowej, promienie kolejnych atomów 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją oraz promienie jonów o tym samym ładunku 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją. Promienie kationów tego samego atomu są 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją od promieni ich atomów, a promienie anionów są 1. większe, 2. rosną, 3. mniejsze, 4. maleje, 5. maleją, 6. także rosną, 7. mniejsze, 8. większe, 9. także maleją od promieni atomów dla tego samego pierwiastka.
Uzupełnij luki w poniższym tekście odpowiednimi wyrazami.
maleją, mniejsze, maleje, także rosną, także maleją, rosną, większe, większe, mniejsze
W danej grupie układu okresowego, wraz ze wzrostem liczby atomowej, promienie kolejnych atomów ............................ oraz promienie jonów o tym samym ładunku ............................. Promienie kationów tego samego atomu są ............................ od promieni ich atomów, a promienie anionów są ............................ od promieni atomów dla tego samego pierwiastka.
RZkKDIzjV2C1X
Ćwiczenie 2
Wskaż poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Przy przejściu atomów w jony konfiguracja elektronowa (ulega zmianie)., 2. W ramach danego okresu największe promienie mają te, które (rozpoczynają) dany okres., 3. Wraz ze (wzrostem) liczby atomowej w atomach kolejnych pierwiastków danego okresu, można zaobserwować zapełnianie danej powłoki kolejnymi elektronami., 4. Wraz ze wzrostem liczby atomowej w dół grupy wzrasta liczba zajętych głównych poziomów energii., 5. Atomy pierwiastków grup przejściowych (pierwiastki bloku d) nie wykazują tej samej tendencji, co pierwiastki grup głównych (pierwiastki bloku s i p)., 6. Im większy ładunek dodatni ma kation (im więcej elektronów oddał), tym jego promień jest większy.
Wskaż zdania prawdziwe.
Przy przejściu atomów w ich kationy lub aniony konfiguracja elektronowa ulega zmianie.
W ramach danego okresu największe promienie mają te atomy pierwiastków, które rozpoczynają dany okres.
Wraz ze wzrostem liczby atomowej atomów kolejnych pierwiastków 3. okresu, można zaobserwować zapełnienie 3 powłoki kolejnymi elektronami.
Im większy ładunek dodatni ma kation (im więcej elektronów oddał), tym jego promień jest większy.
