1. Według Hansa Eysencka osobowość to względnie trwała konstrukcja, która powstała i rozwija się dzięki odpowiedniemu współdziałaniu czterech sfer:
– woluntarnej (charakter),
– afektywnej (temperament),
– poznawczej (inteligencja),
– somatycznej (konstrukcja ciała).
Natomiast struktura osobowości ludzkiej składa się z trzech wymiarów:
– psychotyczności,
– ekstrawersji,
– neurotyczności.
Każdy z tych wymiarów ma swój przeciwny biegun, na przykład ekstrawersja – introwersję, neurotyczność – równowagę emocjonalną, natomiast psychotyczność (rozumiana jako zdrowie psychiczne) na jednym krańcu jest patologią psychiczną, a na drugim – uspołecznieniem.
Hans Eysenck odniósł swoje rozważania do teorii Hipokratesa–Galena. I tak:
– choleryk charakteryzuje się wysokim poziomem neurotyzmu i ekstrawersji,
– melancholik – wysokim poziomem neurotyzmu i niskim ekstrawersji,
– sangwinik – niskim poziomem neurotyzmu i wysokim ekstrawersji,
– flegmatyk – niskim poziomem neurotyzmu i niskim ekstrawersji.
Problemem teorii PEN jest jednak to, że nie została ona udowodniona empirycznie.

2. Pięcioczynnikowa teoria Roberta McCrae i Paula Costy zwana jest wielką piątką.
Opiera się ona na podziale osobowości człowieka na pięć niezależnych cech:
– neurotyczność związaną z przystosowaniem do niestabilności emocjonalnej, umiejętnością radzenia sobie z niepokojem i trudnymi sytuacjami;
– sumienność, dzięki której bada się, w jakim stopniu jednostka jest wytrwała, zmotywowana i nastawiona na realizację wytyczonych celów;
– ekstrawersję rozumianą jako dyspozycję jednostki w kontaktach z innymi, jej poziom aktywności w relacjach z innymi osobami;
– ugodowość pomagającą zrozumieć relacje z innymi osobami, empatią, umiejętnością wczuwania się w sytuację innych osób;
– otwartość na doświadczenie związaną z oceną stopnia, w jakim jednostka poszukuje aktywnie nowych doświadczeń i wykorzystuje nowe możliwości.
Każdą z tych cech należy u człowieka zbadać oddzielnie, a ich przejawy pozwalają zrozumieć osobowość człowieka.
Według McCrae i Costy osobowość jest więc cechą względnie stałą, stabilną we wszystkich sytuacjach. Model ten nie uwzględnia interakcji między jednostką a otoczeniem.

3. Teoria Cattella opiera się na cechach. To jedna z najbardziej rozbudowanych teorii osobowości. Jej fundamentem są cechy, które istnieją w odpowiednich proporcjach u każdego człowieka i tworzą osobowości. Na ich podstawie opisuje się strukturę psychiczną człowieka i przewiduje jego zachowanie. Teoria cech bazuje na metodach statystycznych, aby można było analizować dużą liczbę danych.

4. Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury łączy podstawy teorii uczenia się z naciskiem na interakcje człowieka z otoczeniem. Osobowość jest tutaj rozumiana jako aspekty zachowania nabyte w kontekście społecznym.
Poprzez pewne procesy, takie jak:
– uczenie się przez obserwację,
– cele motywujące jednostkę do działania,
– rola kar i nagród będącymi wzmocnieniami,
zachowanie człowieka może być zachowaniem modelowym dla drugiej osoby, która ucząc się życia społecznego, kopiuje je.
W poszczególnych okresach życia ludzie w różnym stopniu są podatni na modelowanie. Kopiowane reakcje mogą być zarówno pozytywne, jak i niekorzystne. Jeżeli osoba dostrzega pozytywne skutki modelowanego zachowania, to wzrasta w niej tendencja do naśladowania go w przyszłości. I odwrotnie – widząc negatywne skutki danego zachowania – dana osoba może w przyszłości go unikać.

5. Podstawowe założenie teorii osobowości Waltera Mischela opiera się na oddziaływaniu środowiska na osobę, co wpływa na jej zachowanie. Zmiany w środowisku automatycznie powodują zmiany w zachowaniu jednostki i odwrotnie – jednostka może kształtować swoje środowisko. Zachowanie człowieka jest więc zmienne i zależne od sytuacji, ale jednocześnie człowiek jest istotą aktywną, umiejącą świadomie rozwiązywać problemy. Według Waltera Mischela człowiek ma zdolność rozróżniania nagród i kar oraz różnego typu wymagań przypisanych do konkretnych sytuacji i potrafi zmienić swoje zachowanie odpowiednio do tych warunków.
Do podstawowych elementów osobowości w tej koncepcji należą:
– kompetencje poznawcze i behawioralne,
– preferencje, cele i wartości wyznawane przez jednostkę,
– konstrukty osobiste,
– systemy samoregulacyjne,
– umiejętności i sposoby kodowania informacji,
– oczekiwania związane z prawdopodobnymi konsekwencjami działań jednostki.
Według Waltera Mischela istotą osobowości jest umiejętność różnorodnego postrzegania tych samych sytuacji przez ludzi. Dlatego przyjmują oni różne wzorce zachowań. Osobowością są więc nie cechy jednostki, ale kompetencje wyrażające się jej zachowaniem.