Animacja
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Ds99OYsed
Animacja nawiązująca do treści materiału - dotyczy teorii bytu według Parmenidesa.
Zinterpretuj pierwszy cytat z poematu Parmenidesa pojawiający się w animacji. Odpowiedz na pytania. Jak go rozumiesz? Czym jest dla ciebie parmenidejski byt?
Tekst animacji
Dzieło Parmenidesa O naturze ma formę poematu prezentującego boskie objawienie. Rekonstrukcja toku rozumowania filozofa sprawia jednak pewną trudność, ponieważ nie zachował się pełen zapis jego dzieła. Jednym z głównych rozważanych zagadnień poznawanych za pomocą logosu przez Parmenidesa jest byt i jego właściwości. Przyjrzyjmy się wybranym fragmentom O naturze, aby lepiej zrozumieć, czym w swojej istocie jest parmenidejski byt.
Tylko ta jedna opowieść
O drodze, że jest pozostaje. Na niej są bardzo liczne
Oznaki tego, że byt niezrodzony jest też niezniszczalny,
Całkowity oraz jedyny, niewzruszony oraz doskonały.
Nie był kiedyś ni będzie, gdyż teraz jest razem wszystek,
Jeden, rozciągły. Bo jakiż rodowód szukałbyś dla niego?
Jakże i skąd miałby wyróść? Otóż nie pozwolę mówić tobie
I myśleć, że z niebytu, gdyż ani wyrazić, ani zrozumieć
Nie można owego nie jest. Jakiż to przymus by go skłonił
Z nicości poczynając, prędzej czy później, się narodzić?
Dlatego albo całkowicie trwać powinien, albo w ogóle nie.
I nigdy moc przekonywania nie stwierdzi tego, iż powstaje
Z bytu cokolwiek poza nim; bo też ani na powstawanie, ani
Na ginięcie nie pozwoliła Dike, mogąc rozluźnić swe więzy,
Ale je podtrzymuje. A wyrok w ich sprawie na tym polega:
Jest albo nie jest. Wyrok więc wydano, tak jak należało:
Tę niezrozumiałą i bezimienną porzuć, bo prawdziwą drogą
Nie jest; a tamtą uznać za taką co trwa i jest rzeczywistą.
Jakżeby później powstać miał byt? Jakżeby mógł się narodzić?
Jeżeli był, to nie jest; i nie jest, jeśli dopiero ma być.
Tak powstawanie stłumione zostało i tak przepadła zagłada.
Z fragmentu przedstawiającego słowa bogini przemawiającej do Parmenidesa wnioskujemy, że byt nigdy nie powstaje ani nie ginie, a więc jest niezniszczalny i wieczny. Stanowi on rodzaj zamkniętej, skończonej całości, doskonałej jedności, w której nie zachodzą żadne zmiany, a więc panuje w nim całkowity bezruchu.
Ponadto nieporuszony w granicach swych wielkich okowów
Jest bez początku, bez końca, skoro powstanie i zguba
Najdalej zostały zepchnięte — odparł je pogląd prawdziwy.
Tożsamy w tożsamym pozostając, przy sobie jest sam ułożony
I tak nieprzerwanie tu trwa. Albowiem przemożna Ananke
W pętach swych granic go trzyma, a te okalają go zewsząd.
Dlatego też się nie godzi, by byt mógł być niekompletny,
Bo braków nie ma, to niebyt wszystkiego by potrzebował.
Byt mimo tego, że jest skończony, to nie ma początku ani końca, ponieważ to sugerowałoby, że w jakiś sposób doszło do jego powstania. Tożsamy jest sam z sobą, a więc jedyny.
Nie może też być rozdzielony, skoro wszystek jest jednolity;
W niczym go tu nie ma więcej, co ciągłość by mu przerywało,
I w niczym mniej również tam, gdyż wszystek jest wypełniony.
Ze sobą ciągły jest całkowicie, byt bowiem do bytu przylega.
Zdaniem Parmenidesa byt stanowiący jednolitą całość charakteryzuje się niepodzielnością. Jest tylko jeden byt i nie ma nic poza nim, a więc nie ma możliwości, aby doszło w nim do jakiegokolwiek rozdzielenia. Podzielność umożliwiałaby istnienie wielu bytów, a jak wiemy, za sprawą logosu nie ma takiej możliwości.
Wszak niebyt nie jest możliwy, co by mu przerywał spojenie
Ze sobą jednakie; ani też byt nie jest takim, aby miał być
Tu bardziej, tam zaś mniej, skoro jest cały nienaruszony;
Sobie wszak zewsząd jest równy, jednako w granicach panuje.
Byt, stanowiący zamkniętą, czyli skończoną całość, jest także równomierny, całkowicie wypełniony, co oznacza, że nie znajdziemy w nim pustych przestrzeni.
Ponadto jeśli granicę końcową posiada, to jest wykończony
Wszędzie, do kuli pięknie zaokrąglonej w swej masie podobny,
Od środka zewsząd równo odległej.
Parmenides wnioskuje że byt, który rozważał za pomocą logosu, stanowiący doskonałość samą w sobie, jednolitą jedność, zamkniętą i skończoną całość, musi wyrażać się poprzez kulistość.
(Cytaty za: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 1. Od początków do Sokratesa, tłum. Edward Iwo Zieliński, Lublin 2005, s. 143‑145)