Artystyczne dorastanie
Piszemy coraz mniej i coraz krócej. Czy jest to znak czasu? Z pewnością tak. Wysyłamy mejle i SMS‑y, umieszczamy komentarze na forach, korespondujemy na portalach społecznościowych. Wszyscy wiemy, jakiego języka używa się w komunikacji internetowej. A może dla przeciwwagi napisać wiersz, poszukać magii i ulotnego piękna w języku poetyckim? Niejeden człowiek w powstałym spontanicznie wierszu zawarł cząstkę siebie, opowiadając o swoim smutku, marzeniach czy szczęściu. Podczas tej lekcji przyjrzymy się artystycznym poczynaniom młodych ludzi, których twórczość czasem dziwi, czasem zachwyca, niekiedy zaskakuje. Zasługuje na to, by poświęcić jej chwilę uwagi i zainteresowania.
Znajdź w słowniku terminów literackich definicję liryki. Wypisz trzy cechy, które charakteryzują ją jako rodzaj literacki (kto mówi w utworze? do kogo? w jaki sposób?).
Niezwykła rozmowa
Siedzę na łóżkuSiedzę na łóżku
Smucę się.
Wnet słyszę:
”Wkurzasz mnie, rozchmurz się!”
Co to było, czy to sen?
Pełna obaw odwracam się.
A tam pluszak, czy to żart?
Pytam się, co nie tak?
”Całe łóżko chcę dla siebie,
Niepotrzebna tutaj jesteś!
Masz swój świat
Dorosły tak.
Idź już stąd!
Uśmiechnij się,
Pogódź się!
Zapadam w sen”.Nicole Jurek, Siedzę na łóżku, [w:] , Całkiem serio i z przymrużeniem oka, Brzeg Dolny 2013, s. 9.
Po przeczytaniu wiersza Nicole Jurek – uczennicy I klasy liceum – pt. Siedzę na łóżku wykonaj następujące polecenia:
Opisz postać mówiącą w utworze.
W jednym zdaniu sformułuj wniosek dotyczący sytuacji, w której znalazła się postać mówiąca.
Rozstrzygnij prawdziwość podanych poniżej określeń opisujących sposób wypowiadania się pluszaka.
radosny, kategoryczny, żartobliwy, serdeczny, przyjazny, zdecydowany, stanowczy
| Pasujące do stylu wypowiedzi pluszaka | |
|---|---|
| Pozostałe |
Niepokojąca wizja
Życie kręci się jak kula ziemska…Życie kręci się jak kula ziemska
Ciągle wokół.
Chcesz coś osiągnąć w nim,
Mieć ten święty spokój.
Walczysz z przeciwnościami losu,
Śmierci wciąż plujesz w twarz,
Chcesz mieć przy sobie wiele,
Lecz tracisz to, co masz.
Krótkie spojrzenie na ból
W oczach tej bliskiej osoby.
Wyprute żyły tylko po to,
By móc coś zdobyć.
Uśmiechasz się, jednak pod oczami
Masz fioletu cień.
Noce bezsenne, na barkach
Ciężar ludzkiej egzystencji w dzień.
Cmentarz rozbitych dusz
Słyszysz stłumiony głos?
On wydziera się z ciemności.
Ty rzucony na ten stos
Weź jeden oddech
Z drugim będzie już problem.
Kiedy ból krzyczy z wnętrza
Twoje płuca nie zatrzymują
Przesiąkniętego truchłemtruchłem powietrza.Adrianna Żurek, Życie kręci się jak kula ziemska…, [w:] , Całkiem serio i z przymrużeniem oka, Brzeg Dolny 2013, s. 8.
Po przeczytaniu wiersza Adrianny Żurek – uczennicy III klasy gimnazjum – wykonaj następujące polecenia:
Wypisz z tekstu fragmenty, które zawierają informacje o pragnieniach postaci mówiącej w utworze. Następnie, używając różnorodnych części mowy, scharakteryzuj te pragnienia.
Do wymienionych pragnień dopasuj ich metaforyczne konsekwencje.
„tracisz to, co masz”, „walczysz z przeciwnościami losu”, „wyprute żyły”, „śmierci wciąż plujesz w twarz”
| „coś osiągnąć” | |
| „święty spokój” | |
| „chcesz mieć przy sobie wiele” | |
| „coś zdobyć” |
Ustal, jakie zabarwienie emocjonalne mają epitetyepitety wymienione w tabeli, a także wskaż, jaką przybierają formę.
WZÓR: epitet: cień fioletu; zabarwienie emocjonalne epitetu (pozytywne, negatywne, neutralne): neutralne; forma epitetu: rzeczownik
Na podstawie informacji uzyskanych z tabeli sformułuj wniosek o stanie emocjonalnym osoby wypowiadającej się w wierszu. Uzasadnij swoje stanowisko przykładami jeszcze innych cytatów z wiersza potwierdzających ten wniosek.
Pod koniec utworu pojawia się wzmianka o „stłumionym”, tajemniczym głosie. Wytłumacz, co on oznacza.
Młodzieńczy świat
SmotherTo jest mój świat,
Ściany moich słów,
Okna moich myśli.To jest mój dom,
Ścieżki niespełnionych marzeń…Deszcz moich łez…
To jest moje niebo,
Którego codziennie dotykam ręką,
Któremu potrafię wyczuć tętno.To jest moje Wyobrażenie,
Tego, co mogło być Kiedyś,
Lecz bardziej tego, czego nigdy nie będzie.(To jest moje ciche narzekanie)
Mówienie tak,
Mówienie nie,
Nie wiem.
Pod moją nieobecność…I to jest ten Środek ciężkości,
Wszystko, czego nie zdołam uchwycić.Aleksandra Gałda, Smother, [w:] , Pokonam bezradność, oprac. Aleksandra Kucharska, Brzeg Dolny 2006, s. 12.
Po przeczytaniu wiersza SmotherSmother Aleksandry Gałdy – uczennicy II klasy liceum – wykonaj następujące polecenia:
Scharakteryzuj postać mówiącą, biorąc pod uwagę jej stan emocjonalny. Uzupełnij zdania.
Postać mówiąca ujawnia się w utworze. Można ją odnaleźć dzięki występującym w tekście .............. „mój”, „moje” oraz ...................... w 1. os. lp. „nie zdołam”, „dotykam”. Typ liryki, w której postać mówiąca wypowiada się w taki sposób, nazywa się .............................................
Dopasuj metafory do ich objaśnień.
„ściany moich słów”, „ścieżki niespełnionych marzeń”, „okna moich myśli”, „deszcz moich łez”
wolność myśli – ..............................................................................
niezrealizowane plany – ..............................................................................
niemożność wyrażenia siebie – ..............................................................................
rozpacz – ..............................................................................
Osoba mówiąca w wierszu potrafi „wyczuć tętno nieba”. Wyjaśnij, co – twoim zdaniem – oznacza ta metafora.
Wytłumacz na podstawie wiersza, w jaki sposób wyraża się „ciche narzekanie” i co ono oznacza.
Wyjaśnij, jak rozumiesz tytuł utworu: Smother. Wykorzystaj informacje zawarte w przypisie.
Nasze dorastanie
Słodkie dorastanieNie chcę udawać dorosłej
Nie chcę nią być.
Chcę siedzieć w domu
Z nudów herbatę pić.
Ale czas się nie cofa
A magii znam tyle, co nic.
Idę do przodu coraz starsza i starsza
A przez te obowiązki czasem nie da się żyć.
Więc po pocieszenie chcę do cukierni iść
Bo zostało mi tylko rosnąć, uczyć się i tyć.Nicole Jurek, Słodkie dorastanie, [w:] , Całkiem serio i z przymrużeniem oka, Brzeg Dolny 2013, s. 9.
Po przeczytaniu wiersza Słodkie dorastanie wykonaj następujące polecenia:
Zapisz swoje skojarzenia związane najpierw z dzieciństwem, a potem z dorosłością.
Podaj dosłowne i przenośne znaczenie tytułu utworu. Wytłumacz, które z nich decyduje o jego żartobliwym charakterze.
Nieuchronność dorastania została w tekście wyrażona za pomocą trzech bezokoliczników. Znajdź je, a następnie dopisz do nich trzy inne bezokoliczniki, które będą twoimi sposobami na pogodzenie się z dorosłością.
W formie podsumowania dopasuj do tytułów cytowanych wierszy pojęcia odnoszące się do ich treści.
etap między dzieciństwem a dojrzewaniem, u progu dorosłości, „ciche narzekanie”, gorzka skarga, ból istnienia, marzenia i łzy, smutek, zmaganie z życiem, dojrzałość i otyłość, egzystencja i śmierć, słodycze jako lek na dorastanie, faza buntu, pluszak
| Siedzę na łóżku | |
|---|---|
| Życie | |
| Smother | |
| Słodkie dorastanie |
Zadaniowo
Jak – twoim zdaniem – potoczyła się rozmowa bohaterki wiersza Nicole Jurek Siedzę na łóżku z pluszakiem ukazana w utworze? Napisz krótki tekst, który mógłby być dalszym ciągiem sytuacji opisanej w wierszu. Do swojej wypowiedzi wprowadź dialog.