Władysław Tatarkiewicz

Spór o Platona

Otóż twierdzimy, że w tym platonizmie, jaki u samego Platona znajdujemy, idea jest zawsze stosunkiem pojęciowym, metodą, zasadą. I tak zrozumiany Platon jest wielkim protoplastą dzisiejszej wiedzy i filozofii; i dlatego nie tylko historyczne, ale i systematyczne zainteresowanie każe nam zwracać się ku niemu. Bo z dzieł platońskich czerpać możemy jeszcze niejedną naukę na dziś i na jutro.

Władysław Tatarkiewicz

Spór o Platona

Dwukierunkową jest metoda idei, jako hipotetycznych założeń: [...] w górę prowadzi i w dół; w górę – do coraz bardziej zasadniczych, prostych założeń, aż dojdzie do nierozkładalnych i ostatnich, w dół – do konsekwencji, do poszczególnych twierdzeń, do zjawisk, które mają być objaśnione.

Władysław Tatarkiewicz

Spór o Platona

Taka jest dla Platona zasadnicza metoda poznania: szukanie rozwiązania dla zagadnień w logicznych podstawach. Te podstawy, idee, to we współczesnym języku – prawa logiczne, podstawowe metody nauk; są to środki, by w świecie zjawisk ugruntować prawidłowość i rozum, są to środki poznania; w nich i przez nie poznajemy – są więc poznaniem.

Władysław Tatarkiewicz

Spór o Platona

Wiedza jest wszak wiedzą o tym, co jest, poznanie – poznaniem bytu. Dlatego więc idea, jako źródło i osnowa wiedzy, jej niezmienny fundament, więcej: jako wiedza po prostu, gdyż siecią logicznych twierdzeń i stosunków, tj. idei, jest gmach wiedzy, dlatego idea jest – b y t e m.

Józef Tishner

Wędrówki w krainę filozofów

Czymże jest tu myślenie? Jest rodzajem duchowej siły, dzięki której człowiek uwalnia się od złudzeń: złudzenia pozornej wiedzy i fałszywej pewności. Myślenie nie przepowiada przyszłości, nie opowiada o niewidzialnej stronie świata, nie uczy człowieka panować nad żywiołami tej ziemi. Ono oczyszcza śmietnik, jaki codzienność robi nam z głowy.

Praca myślenia wiąże się z ryzykiem. Ludzie przywiązują się do swych złudzeń. Mają zresztą często takie złudzenia, bez których nie mogliby żyć. Gdy ktoś chce pozbawić ich takich złudzeń, czyni sobie z nich śmiertelnych wrogów. Sokrates został skazany na śmierć przez tych, którzy złudzenia cenili wyżej niż prawdę. Sokrates tak opowiadał przed sądem o swym posłaniu: „Ja jeszcze i dziś chodzę i szukam tego, i myszkuję, jak bóg nakazuje, i między mieszczanami naszymi, i między obcymi, jeżeli mi się który mądry wydaje, a jak mi się który mądry wydaje, to zaraz bogu pomagam i dowodzę takiemu, że nie jest mądry. I to mi tyle czasu zabiera, że ani nie miałem kiedy w życiu obywatelskim zrobić czegoś, o czym by warto było mówić, ani koło własnych interesów chodzić; ostatnią biedę klepię przez tę służbę bożą”

Leszek Kołakowski

Ułamki filozofii

Być może myśl Platona jest taka: ludzie, którzy prawdy nie szukają i myślą, że jej nie potrzebują – a tych jest większość – przebywają rzeczywiście w takiej jaskini; ale możliwe jest wyjście na słońce, jeśli w poszukiwaniu prawdy dochodzimy do zrozumienia, że istnieje świat form i chcemy zrobić wysiłek, żeby ten świat zgłębić. Jeśli jednak nie wierzymy w świat form, to znaczy, jeśli jesteśmy nominalistami i nie wierzymy, że za zjawiskami kryje się jakaś inna, prawdziwa natura rzeczy, czy jesteśmy po prostu leniwi albo nierozumni, i wskutek tego w położeniu owych mieszkańców jaskini? I czy można wierzyć, że istnieją, na przykład, takie rzeczy jak dobro i zło, nie wierząc, że cały świat jest jedynie światem zjawisk, za którym kryje się inna rzeczywistość, i pozostać konsekwentnym?