Anzelm Gostomski, Gospodarstwo

Panu wielkiemu to gospodarstwo napotrzebniejsze i pierwsze, rozchod aby nie uprzedzał dochodu: bo gospodarstwo najwiętsze nie pomoże, kiedy złe szafarstwo. […]

Czego z ciężkością, a z trudnością dostawasz, strzeżyż², abyś tego ledajako³ nie utracił: bo kto łatwie a bez prace wielkej czego dostawa, nie tak mu też żal, kiedy to ledajako utraca. […]

Robota kmiotków, to dochod albo intrata nawiętsza w Polszcze wszędy, którą robotę gospodarz tak ma szafować, coby kmiotków nie zubożył, a ku więtszemu pożytku co rok przywodził […].

Każda rzecz ma na swym miejscu leżeć. A sługę, urzędnika, włodarza⁴, gospodarza złego po tym poznać i niedbalca, kiedy około tego chodzi, na to patrzy, a nie poprzątnie. […]

Kmieć naprzod posłuszeństwo panu powinien, a iżby mu dobry przykład urzędnik z włodarzem z siebie dał, a ci, co mu rozkażą, ma z pilnością dojrzeć tego, aby tak było: bo nie na rozkazaniu, ale na doźrzeniu⁵ każda rzecz należy, aby uczyniono. Gdzie⁶ nie posłucha, dom zamknąć: gdzie nie wynidzie, chłostę, cztery plagi na gołe ciało, i z nowu odrobić kazać. […]

Kmieć tak się ma jeden z drugim doględać⁷ z pilnością, żeby wszyscy panu robili i ma opowiedzieć⁸ sąsiad przed urzędnikiem na sąsiada, gdzie by nie robił: bo z tego roście nieposłuszeństwo i szkoda wielka […].

Kmieć, który na zimę nie poprawi⁹, o Bożym Narodzeniu, w nawiętszy mróz uczynić mu dziurę [w dachu chałupy] taką, coby u sąsiada lata doczekał.

Kmiotka poddanego, sługę pan ma karać jako syna. Bo tam sprawiedliwość z miłosierdziem panuje, przy ojcowskim karaniu: pomniąć, że przed Bogiem tak dobry jako i pan.

¹ gospodarowanie

² strzeżesz

³ jakkolwiek

⁴ zarządca

⁵ doglądaniu

⁶ w znaczeniu: jeśli

⁷ doglądać

⁸ donieść

⁹ naprawi (chałupy)