Film + Sprawdź się
Zapoznaj się z filmami i wykonaj dołączone do nich polecenia.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dzjch21dG
Film opowiadający o chłopach i gospodarce folwarczno‑pańszczyźnianej.
Opisz, w jaki sposób szlachta powiększała swoje folwarki.
Wyjaśnij zasady naliczania i odrabiania pańszczyzny przez chłopów.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dzjch21dG
Film opowiadający o chłopach i gospodarce folwarczno‑pańszczyźnianej.
Opisz, w jaki sposób chłopi bronili się przed wyzyskiem.
Opisz położenie chłopów w małych dobrach szlacheckich (obejmujących jedną wieś) oraz dobrach wielkich (magnackich, obejmujących wiele wsi) i dzierżawionych.
Zapoznaj się z poniższą ilustracją, ukazującą płace pieniężne dojarek w dobrach królewskich w Rzeczypospolitej ok. 1565 r. Zwróć uwagę na zróżnicowanie wynagrodzeń. Opisz, gdzie i z jakich przyczyn były one najwyższe.
Przeanalizuj dane z tabeli, a następnie wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
Tabela: Dobór społeczny małżeństw w obrębie wsi woj. krakowskiego w XVI wieku
Nazwa wsi lub klucza | Małżeństwo córek kmiecia | Małżeństwo córek innych mieszkańców wsi | ||
z synami kmiecia | z synami reszty ludności | z synami kmiecia | z synami reszty ludności | |
Maszkienice | 2 | 6 | 3 | 8 |
Ptaszkowa | 3 | - | - | 2 |
Klucz łącki | 4 | - | 9 | 1 |
Komborska Wola | 4 | 1 | 1 | - |
Iwkowa | 1 | 1 | 1 | 5 |
Tryńcza | 2 | - | - | - |
Kasina Wielka | 3 | 2 | 6 | 7 |
Siary | 4 | 2 | 1 | 1 |
Razem | 23 | 12 | 21 | 24 |
Indeks górny Źródło: Anna Izydorczyk, Rodzina chłopska w Małopolsce w XV–XVI wieku, w: Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. 3, pod red. A. Wyczańskiego, Warszawa 1983, s. 11. Indeks górny koniecŹródło: Anna Izydorczyk, Rodzina chłopska w Małopolsce w XV–XVI wieku, w: Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. 3, pod red. A. Wyczańskiego, Warszawa 1983, s. 11.
Przeanalizuj teksty źródłowe A i B, a następnie na ich podstawie wykonaj polecenie.
Źródło A
Na ciężary i opresyją chłopską w PolszczeRozumiem, żę Bóg Polski za nico nie karze.
Więcej, jak za poddanych srogą opressyją
I gorzej niż niewolą. Jakby chłop nie był
Bliźnim nie tylko twoim, ale i człowiekiem.
[…]Naprzód, jakie ciężary w samych robociznach:
Gdzie bywało dwadzieścia kmieci albo więcej,
Tam ich ośm albo dziesięć, a przecię to zrobić
Każą dziesiąci, co ich dwadzieścia robiło.
[…]Gdzie wolny szynk piw bywał […]
Teraz i to odjęto, i pić każą piwo,
Którym te same trzeba dyjabły truć w piekle.
[…]O, sroga opressyja, nigdzie nie widziana!
Chłopka takim przyciskać ciężarem, który to
Księdzu, Rzeczypospolitej, panu, żołnierzowi,
Urzędnikom, pisarzom, klechom, sługom pańskim
[…]Dawać musi ustawnie [tj. cięgle] […]
Źródło: Krzysztof Opaliński, Na ciężary i opresyją chłopską w Polszcze, [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Matwijowski, S. Ochmann, Wrocław 1981, s. 59–61.
Źródło B
Lament chłopski na panyPrzyjdzie powszedni dzień robić do dwora
Przyjdzie dzień święty – siedzieć do gąsiora [tzn. siedzieć w dybach],Wszystko wywleczesz, co masz na pobory,
Musisz co sprzedać z gumna i z obory;
A jeszcze na te wielkie niedostatki
Panowie wielkie stanowią podatki.Więc niedość człowiek urobi się w pocie,
Zajmuje włodarz kijem na robocie;
Idź jeno skarzyć, to cię pan po grzbiecie:
«Idźcież złodzieje, leda co pleciecie!»Bo wieręć mi już ta rola obrzydła,
Nie chowaj kmieciu, jakiego chcesz, bydła,
Nie chowaj kaczek, bo ryb staw nie mnoży,
Młode zapusty i las psują kozy. […]Poboru w kilku groszy nie ustąpi,
Byś przed nim płakał krwią w nagłej potrzebie,
Rzeczeć: rób chłopie, a mnie kat do ciebie!Źródło: Lament chłopski na pany, dostępny w internecie: https://pl.wikisource.org/wiki/Strona:Aleksander_%C5%9Awi%C4%99tochowski_-_Historja_ch%C5%82op%C3%B3w_polskich_w_zarysie_I_(1925).djvu/267.