Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana i sytuacja chłopów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, co znaczyło być chłopem pańszczyźnianym;

• charakteryzuje położenie chłopów w Rzeczypospolitej w XVI i XVII w.;

• opisuje, jak karano nieposłusznych chłopów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby zapoznali się z multimedium w sekcji „Audiobook”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca jednemu z uczniów, aby zaproponował swoje skojarzenia z tematem lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”. Indywidualnie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z pierwszym multimedium („Audiobook”). Prowadzący prosi wybraną osobę o przeczytanie polecenia 3: „Przedstaw podane przez autora tekstu źródłowego propozycje kar wobec chłopów” i poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wskazana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje. Prosi też, aby uczniowie opisali stosunek autora do chłopów.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z drugim z filmów. Klasa dzieli się na czteroosobowe grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń znajdujących się pod drugim filmem (opisuje, jak chłopi bronili się przed wyzyskiem i jakie było ich położenie w zależności od rodzaju majątków). Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują swoje propozycje odpowiedzi. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują indywidualnie wyświetlone przez nauczyciela ćwiczenie 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Następuje wspólne omówienie odpowiedzi na forum klasy.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć, a także ocenia pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. Zapoznaj się z pierwszym z filmów w sekcji „Film + Sprawdź się”, a następnie wykonaj dołączone do niego polecenia.

Materiały pomocnicze:

Dzieje Polski, pod red. J. Topolskiego, Warszawa 1977.

S. Grzybowski, Wielka historia Polski, t. 4, Dzieje Polski i Litwy (1506–1648), Kraków 2000.

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Warszawa 2004.

W. Morawski, Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010.

J. Topolski, Polska. Dzieje narodu, państwa i kultury, t. 2, Polska w czasach nowożytnych. Od środkowoeuropejskiej potęgi do utraty niepodległości (1501–1795), Poznań 1999.

Wskazówki metodyczne:

Informacje zawarte w audiobooku oraz filmach mogą zostać wykorzystane w formie przypomnienia podczas zajęć omawiających proces uwłaszczenia chłopów.