Kierunki i przyczyny migracji zagranicznych i wewnętrznych Polaków
Przemieszczanie się grup ludzkich jest zjawiskiem towarzyszącym człowiekowi od prehistorii. Pierwsi ludzie to ludy koczownicze – aby przeżyć, wędrowali grupami i bardzo często zmieniali miejsce pobytu. Różne formy i nasilenie tego zjawiska skłoniły wielu uczonych do analizy trendu ruchu ludności. W Polsce badaniem migracji zajmuje się niewiele osób. Największą skarbnicą danych o ruchach migracyjnych jest Główny Urząd Statystyczny, który od lat publikuje zestawienia imigracji i emigracji obywateli naszego kraju. Analiza zjawisk i danych ukazuje nam przyczyny tych ruchów. Na przestrzeni lat w naszym kraju odnotowano kilka znaczących w swej skali emigracji, których przyczyn upatrywać można w różnych wydarzeniach politycznych, ekonomicznych czy społecznych. Pierwsza potężna emigracja z ziem polskich to ruchy ludności po upadku powstania listopadowego w 1831 roku. Do końca lat trzydziestych XIX wieku z kraju wyjechało ponad 10 tysięcy żołnierzy i cywili. Emigranci osadzali się głównie we Francji, Anglii, Belgii oraz Szwajcarii. Wydarzenie to otrzymało miano Wielkiej Emigracji. Według niektórych źródeł była to najważniejsza polska emigracja o podłożu politycznym. Od 1888 do 1914 roku na kartach historii odnotowano prawie 3,5-milionowy odpływ ludności z Polski. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości emigracje zmieniły charakter z politycznego na ekonomiczny. W międzywojniu z kraju wyjechało ponad 2 miliony osób, w tym 796 tysięcy do Stanów Zjednoczonych. II wojna światowa bardzo skomplikowała sytuację. Przymusowe migracje, ucieczka przed widmem biedy oraz powroty do ojczyzny wzmogły ruch ludności. Kolejne wydarzenia polityczne, czyli zamknięcie granic i zdecydowane odcięcie Wschodu od Zachodu Europy, zaostrzenie przepisów czy komunistyczna polityka spowodowały stagnację migracyjną w Polsce. Zamknięte granice i trudne warunki życia pod partyjnym reżimem PRL-u stanowiły motywację dla ludzi młodych, aktywnych i dobrze wykształconych do poprawy swoich warunków życia. Szansy na to upatrywali w ucieczce z kraju. Polskie statystki z tego okresu bardzo zaniżają szacowane dane dotyczące emigracji, co było uwarunkowane ustrojem politycznym Polski. Liczne utrudnienia związane z wyjazdem z kraju były dla wielu emigrantów przeszkodą trudną, lecz nie niemożliwą do pokonania. Rozbieżności w danych możemy zaobserwować, porównując polskie statystyki z tego okresu ze statystykami imigracyjnymi krajów, które Polacy obrali za miejsce docelowe swoich wyjazdów. W artykule Zjawisko Migracji – rys historyczny Krzysztof Głowiak podaje:
„W spisie ludności USA z 1980 roku pochodzenie polskie deklarowało 8 milionów 200 tysięcy osób. W 1998 roku w USA było 10 milionów 600 tysięcy naszych obywateli. Spis ludności z 1991 roku w Kanadzie podawał, że z grupą polską identyfikuje się 272 tysięce 800 osób, szacunki mówią natomiast o 600 tysiącach osób, statystyki z 1998 roku podają liczbę 885 tysięcy obywateli Polski. Ogólna liczba obywateli Polski w Niemczech z 1998 roku szacowana była na około 2 miliony osób”.
Kolejne przemiany polityczne wewnątrz kraju spowodowały szereg zmian. Emigracja i imigracja zachowywały podobny poziom. W 2004 roku, po wejściu Polski w poczet krajów Unii Europejskiej, znów odnotowano bardzo duże skoki ruchów, głównie emigracyjnych. Prawo wspólnotowe o wolności przepływu osób przez granice Unii Europejskiej utworzyły nowy trend dla obywateli Polski. Dostępność nowego rynku pracy i perspektywa wyższych zarobków przyczyniły się do częstszych wyjazdów obywateli naszego państwa. Polacy przemieszczają się głównie w granicach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. Najważniejsze kierunki emigracji zarobkowej naszych rodaków to: Niemcy, Irlandia, Wielka Brytania, Holandia, Włochy, Hiszpania, Norwegia, Szwecja, Francja i Islandia. Globalizacja, otwarte granice, rozwój technologiczny transportu oraz świadomość rozmaitych możliwości przyczyniają się do dużych migracji. Ludzie, kierując się sytuacją polityczną lub kwestiami prywatnymi, o wiele chętniej zmieniają miejsce zamieszkania.