Drugie domy

Wysłuchaj poniższego artykułu Czesława Adamiaka na temat wpływu budowy drugich domów, dojazdów do nich oraz ich użytkowania na środowisko. Autor badał to zagadnienie na przykładzie rejonu Borów Tucholskich.

„Drugie domy, czyli domy zlokalizowane najczęściej na obszarach wiejskich, wykorzystywane sezonowo w celach rekreacyjnych, głównie lub wyłącznie przez właścicieli i ich rodziny, stanowią coraz bardziej istotny element zagospodarowania atrakcyjnych krajobrazowo obszarów wiejskich Polski [...]. W kraju jest około 650 tysięcy drugich domów i ich liczba w ostatnich latach szybko rośnie (szacunek na podstawie Diagnozy Społecznej 2000-2011). Dlatego kontrola i zminimalizowanie negatywnego wpływu wzrostu ich liczby na środowisko będzie w przyszłości stanowiło ważne wyzwanie dla polityki przestrzennej i środowiskowej. W literaturze wśród najważniejszych negatywnych oddziaływań drugich domów na środowisko wymienia się: ograniczanie powierzchni terenów otwartych, zanieczyszczenie gleb i wód podziemnych, zanieczyszczanie rzek i jezior, mechaniczną degradację pokrywy glebowej, fragmentację ekosystemów, wpływ wizualny na krajobraz i lokalnej, jak i ponadlokalnej [...]. Zwraca się jednak uwagę również na pozytywne efekty rozwoju drugich domów: adaptacja opuszczonych gospodarstw rolnych na drugie domy zapobiega technicznej degradacji zabudowy i infrastruktury w wyludniających się peryferyjnych regionach wiejskich, a powstawanie działek letniskowych na terenach wyłączonych z użytkowania rolnego sprzyja wzrostowi różnorodności biologicznej i naturalności krajobrazu [...]. Na obszarze badawczym [w Borach Tucholskich] znajduje się około 2900 drugich domów, z czego 2500 (85%) stanowią domy celowo wybudowane w nowych lokalizacjach. Należą do nich typowe domy letniskowe różnej wielkości, domy całoroczne użytkowane sezonowo, a także obiekty półmobilne i prowizoryczne, niezwiązane trwale z gruntem, na przykład tak zwane domki holenderskie. Pozostałe 400 (15%) to drugie domy zlokalizowane w miejscu istniejących wcześniej gospodarstw rolnych. Są to zarówno zarówno istniejące domy adaptowane do funkcji drugich domów, jak i nowe domy wybudowane w miejscu usuniętej zabudowy gospodarstwa. [...] Można wyróżnić trzy czynniki wpływu drugich domów na środowisko: budowę nowych domów, dojazdy do nich oraz ich użytkowanie – konsumpcję [...].

Drugie domy celowo wybudowane stanowią nowy element w krajobrazie, wpływając na jego wartość estetyczną, ograniczając tereny otwarte, utrudniając swobodny dostęp do brzegów jezior. Ich niewłaściwa lokalizacja może spowodować zagrożenie zanieczyszczenia wód czy gleb [...]. Podróże do drugich domów odbywają się prawie wyłącznie przy użyciu prywatnych samochodów osobowych (na obszarze badawczym 97% ogółu dojazdów), a udział transportu publicznego jest znikomy. Niektóre badania wskazują, że przejazdy do drugich domów pociągają za sobą większe skutki dla środowiska niż pobyty w nich [...]. Na obszarze badawczym właściciele drugich domów odwiedzają je przeciętnie 21 razy w roku pokonując każdorazowo średni dystans 122 km dzielący ich stałe miejsce zamieszkania od drugiego domu. Wpływ użytkowania drugiego domu na środowisko może być związany z eksploatacją domu: ogrzewaniem, poborem wody i gospodarką ściekami, śmieciami, a także ze sposobem spędzania czasu w domu przez użytkowników. Ogrzewanie w drugich domach ma na ogół charakter jedynie uzupełniający, najczęściej jest to ogrzewanie drewnem (kominkiem) lub elektryczne. [...] Jeśli chodzi o sposób gospodarowania wodą, to nieco więcej domów korzysta ze studni (52%) niż z wodociągów (43%), przy czym wyposażone w wodociąg są przede wszystkim domy zlokalizowane w większych skupiskach lub w siedliskach wsi. Do kanalizacji podłączonych jest tylko 18% drugich domów, kolejne 4% ma przydomową oczyszczalnię, a aż 74% użytkowników drugich domów odprowadza ścieki do szamba, co nie jest korzystne w sytuacji dużego nagromadzenia domów, zwłaszcza w okolicach jezior (choć istotna jest też szczelność szamb, która nie była weryfikowana w czasie badań). Kolejny potencjalny problem środowiskowy wiąże się z gospodarką śmieciami. W przypadku drugich domów nie samorządy, a właściciele są odpowiedzialni za wywóz śmieci, co wiąże się z ryzykiem ich nieodpowiedniego utylizowania. Lokalni mieszkańcy zwracają uwagę na zdarzające się sytuacje na przykład podrzucania śmieci do komunalnych ulicznych pojemników przez właścicieli drugich domów. Wpływ na środowisko ma również to w jaki sposób użytkownicy korzystają z drugiego domu, co robią podczas pobytów w nim. Podobnie jak w innych krajach [...], właściciele drugich domów w Borach Tucholskich najchętniej spędzają czas w domu i jego otoczeniu na spacerach, spotkaniach z rodziną, zbieraniu grzybów, czytaniu, czy po prostu leniuchowaniu. [...] [S]posoby spędzania czasu w drugim domu na ogół mają ograniczony przestrzenny zasięg, nie wymagają przemieszczeń samochodem i są raczej nieszkodliwe dla środowiska”.