Pomyśl o sytuacjach, w których miałeś kontakt z prawem w ostatnim czasie: podczas poruszania się po drogach publicznych, podczas zakupów, podczas kontaktów z innymi osobami. Opisz przejawy prawa, z którymi się zetknąłeś.
R897bn621hC6x
(Uzupełnij).
bg‑azure
Prawo czy moralność
W trakcie kształtowania się społeczeństwa wartości moralne i religijne miały olbrzymi wpływ na rozwój prawa. Wcześniej filozofowie byli przekonani o zasadności prawa naturalnego. Uważali, że zasady prawa naturalnego powinny znaleźć odzwierciedlenie w prawach stworzonych przez człowieka, a jeśli tak nie jest, nie należy ich w ogóle traktować jako praw.
W XIX wieku Jeremy Bentham (1748–1832) i John Stuart Mill (1806–1873) odrzucili koncepcję prawa naturalnego, opowiadając się za racjonalnym poglądem na prawo stworzone przez człowieka. Zadali pytanie: jaki jest pożytek z prawa? Ich odpowiedź była następująca: celem prawa jest działanie na rzecz jak największego dobra dla jak największej liczby ludzi i zminimalizowanie cierpienia. Pogląd ten możemy określić jako utylitaryzm.
R14XtbMst6JZ3
Na zdjęciu znajdują się męskie, obute stopy stojące na asfalcie. Przy butach są namalowane trzy strzałki, z których każda jest skierowana w inną stronę: dwie na boki i jedna na wprost.
Poważne naruszenia kodeksu moralnego mogą również być niezgodne z prawem; prawo karne stanowi oczywisty przykład tego, gdzie moralność i prawo często się łączą.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Polecenie 2
Zastanów się i opisz, jak wartości moralne różnią się od norm prawnych. Do pomocy użyjmy eksperymentu myślowego zaproponowanego przez Judith Jarvis Thomson:
1
Wyobraź sobie, że jesteś transplantologiem i masz pięciu pacjentów, z których każdy potrzebuje natychmiast innego narządu aby przeżyć. Nie masz jednak żadnych dostępnych organów. W tym czasie młody i zdrowy mężczyzna przychodzi na kontrolę. W jej trakcie orientujesz się, że jego organy mogą uratować wszystkich pięciu pacjentów, a chłopak jest podróżnikiem, którego nikt nie będzie szukał.
RARyDC1WcdvTV
(Uzupełnij).
Polecenie 3
Wysłuchaj fragmentu O prawach Cycerona. Na jego podstawie wynotuj: jakie są cechy prawa według autora.
Zapoznaj się z fragmentem O prawach Cycerona. Na jego podstawie wynotuj: jakie są cechy prawa według autora.
RfzTx7dLBmov2
(Uzupełnij).
RRDxUVXqCyuBx
Nagranie dźwiękowe lekcji: Marek Tulliusz Cyceron, O prawach.
Nagranie dźwiękowe lekcji: Marek Tulliusz Cyceron, O prawach.
Najwięksi uczeni z chęcią zaczynali od prawa naturalnego i zapewne mieli rację, skoro wedle ich definicji prawo to włączona w naturalny porządek najwyższa mądrość, która nakazuje, co należy czynić, i zabrania działań sprzecznych z owymi wskazaniami. Ta mądrość trwale zintegrowana z ludzkim sposobem myślenia stanowi prawo, a więc zdaniem autorów definicji prawo jest równoznaczne z roztropnością zdolną nakazać właściwe postępowanie i zabronić błędnych uczynków. Jego grecką nazwę uczeni wyprowadzają od czasownika, który znaczy „przydzielić, co się należy”; ja natomiast rodzimy wyraz lex, czyli „prawo”, wywodzę od legere – „wybierać”. Tamci za istotę prawa uważają słuszność, a dla mnie jest nią wybór, aczkolwiek nasza dziedzina zawiera w sobie i jedno, i drugie. Jeżeli takie podejście jest słuszne (sam się ku niemu skłaniam) z prawa naturalnego powinno się wywodzić prawo stanowione. To pierwsze jest bowiem samoistną siłą, mądrością i rozsądkiem mądrego człowieka, kryterium prawości i bezprawia. Nasza rozmowa dotyczy jednak popularnego ujęcia całej sprawy, trzeba więc niekiedy przytaczać najbardziej rozpowszechnione określenia; dla pospólstwa prawo jest formą przymusu wyrażonego na piśmie w nakazach i zakazach. A jednak prawo stanowione wywodzimy od tamtych szczytnych zasad, powstałych całe stulecia przed wszelkimi pisanymi systemami prawnymi, na długo przed ustanowieniem państw. (…) Z powyższych rozważań wynika, że natura powołała nas do życia, abyśmy wspólnie przestrzegali prawa i uświadamiali je sobie nawzajem. Moim celem jest, by z tej rozmowy wynikło przekonanie, że omawiane sprawy stanowią element naturalnego porządku, choć tak się szerzy zepsucie spowodowane upadkiem obyczajów, że gasną przyrodzone iskierki dobra, a przeciwne mu wady ujawniają się i rosną w siłę. Gdyby ludzie, posłuszni głosowi natury, kierowali się zasadą, wedle której (jak mówi poeta) człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce, wszyscy jednakowo szanowaliby prawo. Kto bowiem zgodnie z naturalnym porządkiem rzeczy posiada rozum, ma także poczucie sprawiedliwości, a zatem i świadomość prawa naturalnego, które ujmuje sprawiedliwość w nakazy i zakazy; skoro tak, poznał również prawo stanowione; każdy ma rozum, toteż wszyscy znają prawo. Sokrates pomstował słusznie na tego, kto pierwszy oddzielił korzyść od prawa; filozof ze smutkiem powtarzał, że był to początek wszelkiego zła.
Źródło: Marek Tulliusz Cyceron, O prawach, tłum. Iwona Żółtowska, Warszawa 1999.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1RP7DSDiFz7u
Nagranie dźwiękowe lekcji: Marek Tulliusz Cyceron, O prawach.
Nagranie dźwiękowe lekcji: Marek Tulliusz Cyceron, O prawach.
Marek Tulliusz Cyceron, O prawach, tłum. Iwona Żółtowska, Warszawa 1999.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4
Odpowiedz na pytania. Dlaczego Cyceron uważa, że prawo stanowione jest elementem naturalnego porządku? Dlaczego uważa, że prawo uległo zepsuciu?