Niejasna poetycka wypowiedź Johna Keatsa zmusza do stawiania pytań: melancholia to źródło cierpienia czy poznania prawdy o ciemnej stronie świata? Akceptować ją, przyjąć czy też bronić się przed nią, szukać sposobów na uzdrowienie duszy? Odę o melancholii można odczytać jako zachętę do zaakceptowania bólu, smutku, cierpienia, które docierają do człowieka ze świata zewnętrznego. W pierwszej strofie wprost formułowane jest zalecenie, by przed melancholią nie uciekać. Pada w niej przestroga, żeby nie szukać ukojenia w zapomnieniu ("nie idź na brzeg Lety"), nie dążyć do uśmierzenia bólu duchowego (tojad), nie tęsknić za śmiercią, która mogłaby człowieka wyzwolić z cierpienia. Poeta nie nazywa doświadczeń przynoszących ból, ale sugeruje je przez metaforę "szlochu czarnych chmur, co kwiatom głowy wznieść pozwala". Dzięki tej przenośni otwiera się pole skojarzeń - w obrazie deszczu łączy się negatywne doświadczenie rozpaczy ze świadomością pożytku, dobra i piękna, które on przynosi. Nie należy uciekać od melancholii, bo paradoksalnie może być ona źródłem piękna. To piękno trzeba tylko zauważyć, dojrzeć je tam, gdzie pozornie wydaje się nieobecne. Może właśnie ból pozwala odkryć urodę i wartość tego, co bez niego wydawałoby się nazbyt oczywiste, zwyczajne, niewarte uwagi i dlatego często przez człowieka niezauważane. "Syć smutek ranną różą" - pomimo smutku, a może dzięki niemu, dostrzegaj urodę świata. Piękno, Radość, Rozkosz, Wesele - to doświadczenia przemijające i dlatego tylko ich kontemplacja, melancholijne rozpamiętywanie mogą dać poczucie pełni ich doświadczenia. W ten sposób z realności, która nie daje gwarancji nieskończonego trwania, doznanie melancholii przenosi człowieka w obszary metafizyczne, duchowe. Odę o melancholii Keatsa można też interpretować nieco inaczej. Melancholia rodzi się wszędzie - nawet tam, gdzie królują Piękno, Radość, Rozkosz, Wesele i Szczęście. Rodzi się ze świadomości przemijania. Wszędzie "ma własny ołtarz za zasłoną". Wiersz skłania do pytań o to, czy obecność melancholii w ludzkim życiu grozi wiecznym smutkiem, czy też jest dla człowieka szansą na odkrycie prawdy. Do refleksji pobudza obraz pojawiający się w zakończeniu utworu wiersza: czy symbolizuje on nieuchronny los i niemożność ucieczki przed melancholią, czy nadzwyczajną zdolność przeniknięcia tajemnic melancholii, która otwiera drogę ku mądrości? Czym jest zdrowie? Brakiem bólu? A może gotowością do pogrążenia się w smutku, który prowadzi ku głębokiej wiedzy o świecie? Czy melancholia jest wyzwaniem, z którym musi się zmierzyć człowiek chcący wieść życie heroiczne, otwarte na prawdę, a zarazem pełne zachwytu nad pięknem? W wierszu nie znajdziemy jednoznacznej odpowiedzi. Istotniejsze wydaje się zadawanie pytań.

John Keats

Oda o melancholii

Nie, nie idź na brzeg Lety; z węźlastych korzeni

Tojadu nie wyciskaj trującego wina;

Niech twojej bladej twarzy złudnie nie rumieni

Sokiem z wilczej jagody czuła Prozerpina;

Nizać na kształt różańca jagody cisowe

W skarabeuszu albo we ćmie‑trupiej główce

Widzieć żałobną Psyche, w smutków swych kanony

Wtajemniczać stroszącą się puszyście sowę –

Nie, nie tak: nazbyt tłumnie wtargną senne hufce

Cieni w twą duszę, tłumiąc w niej ból nieuśpiony.

Lecz gdy wezbrana w niebie melancholii fala

Runie na ciebie nagle, jak niespodziewany

Szloch ciemnych chmur, co kwiatom głowy wznieść pozwala

I na wzgórzach rozkłada kwietniowe dywany –

Syć smutek ranną różą, tęczą, co się wzbiła

Znad słonych wód, chłoszczących brzeg pianą i piaskiem,

Albo kulistą pełnią rozkwitłej piwonii;

A jeśli furią gniewu dyszy twoja miła,

Niech szaleje – ty wzrok swój karm najdroższym blaskiem

Jej oczu, chłoń go do dna, dłoń więżąc w swej dłoni.

Melancholia jest tam, gdzie Piękno – które ginie;

Gdzie Radość – która wiecznie znak od ust przesyła

Pożegnalny; gdzie Rozkosz – tak bliska Ruinie –

Trucizną czyni nektar, nim pszczoła go spiła.

O, tak: nawet i w samej Wesela świątyni

Melancholia ma własny ołtarz za zasłoną:

Ujrzy go ten, kto umie rozgnieść Szczęścia wiśnię

O podniebienie mocą języka sprężoną –

Ten pozna smak potęgi posępnej bogini

I duszą wśród jej chmurnych trofeów zawiśnie.