Transport morski, wodny i lotniczy w Polsce – stan obecny i perspektywy rozwoju

Polska, ze względu na swoje centralne położenie w Europie, nizinne ukształtowanie i dostęp do morza, odgrywa ważną rolę w wymianie pasażerskiej i towarowej między Europą a pozostałymi kontynentami. Polski transport łączy także zachodnią część Starego Kontynentu ze wschodnimi rynkami zbytu. Nasz kraj leży na skrzyżowaniu ważnych korytarzy komunikacyjnych. Ciągła inwestycja w infrastrukturę transportową zaowocowała powstaniem sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu, znacznym zagęszczeniem sieci kolejowej, zakwalifikowaniem polskich portów morskich do sieci TEN-T, jak również dynamicznym rozwojem portów lotniczych. W dokumencie pod tytułem Strategie rozwoju transportu zrównoważonego do 2030 roku, Ministerstwo Infrastruktury za korzystne dla rozwoju polskiego transportu uznało następujące czynniki:

„...układ śródlądowych dróg wodnych, warunki topograficzne kraju, czyli płaski teren i brak aktywności sejsmicznej, sprzyjające budowie prostych szlaków istotnych dla systemów dużej prędkości i innych z gwarantowanym wysokim standardem, równomierne rozmieszczenie regionalnych ośrodków społeczno-gospodarczych na terytorium całego kraju, relatywnie niewielką gęstość zaludnienia poza obszarami zurbanizowanymi oraz krajowy potencjał przemysłowy w zakresie wytwórczym i wykonawczym w obszarze infrastruktury transportowej”.

Polski transport posiada jednakże wiele czułych punktów, które znacznie hamują jego rozwój. Czynniki te mają różnoraką genezę. Najistotniejszymi z nich według Ministerstwa są:

„...duży stopień zużycia wielu elementów infrastruktury, brak spójnej sieci kolejowej i liczne brakujące fragmenty na sieci, brak lotniska spełniającego warunki do budowy dużego międzykontynentalnego hubu lotniczego dla Polski i Europy Środkowo-Wschodniej i nieusuwalne ograniczenia dla rozwoju lotniska imienia Fryderyka Chopina w Warszawie, brak węzłów intermodalnych umożliwiających budowę krajowego systemu kolejowych przewozów intermodalnych, niezadowalająca jakość wielu odcinków linii kolejowych oraz infrastruktura wpływająca na prędkość pociągów, ruch tranzytowy przebiegający przez obszary zurbanizowane, nierównomierność regionalnego rozmieszczenia i dostępności sieci, słabe wykorzystanie transportu wodnego śródlądowego z uwagi na niską jakość infrastruktury żeglugi śródlądowej, narastające zadłużenie Krajowego Funduszu Drogowego przez finansowanie infrastruktury dróg krajowych zobowiązaniami, słaba integracja międzygałęziowa transportu”.

Kolejnym czynnikiem jest brak integracji portów morskich z terminalami towarowymi na zapleczu. Polski transport posiada również wiele szans na rozwój. Ministerstwo Infrastruktury w sporządzonym przez siebie dokumencie wymienia następujące możliwości:

„…zwiększenie międzynarodowej dostępności transportowej, dostępność środków unijnych na inwestycje w przyjazne środowisku formy transportu: transport zbiorowy w miastach, transport kolejowy i wodny, wykorzystanie trendów tak zwanej czwartej rewolucji przemysłowej, w szczególności w zakresie eko-gospodarki, cyfryzacji i inteligentnych systemów, rozwój nowoczesnych technologii, w szczególności rozwój sieci 5G, usprawniających funkcjonowanie transportu, w tym usług cyfrowych, poparcie społeczne dla działań związanych z budową nowoczesnej infrastruktury drogowej oraz kolejowej (modernizacja obecnej sieci, budowa linii wysokich standardów, standaryzacja usług świadczonych na stacjach pasażerskich), osiągnięcie integracji międzygałęziowej i europejskiej interoperacyjności sieci, eliminacja brakujących ogniw w sieci regionalnej i lokalnej, przystosowanie istniejącej intermodalnej infrastruktury punktowej dla żeglugi śródlądowej, polityka transportowa Unii Europejskiej wspierająca rozwój przyjaznych środowisku rodzajów transportu, wykorzystanie korzystnego położenia Polski na skrzyżowaniu głównych korytarzy transportowych, inwestycje w infrastrukturę portową i zwiększenie potencjału polskich portów morskich, stworzenie polskiego systemu Port Community System w portach morskich, społeczne oczekiwanie standaryzacji usług świadczonych na stacjach pasażerskich, duży potencjał spektakularnej poprawy atrakcyjności infrastruktury kolejowej przy relatywnie niewielkich przedsięwzięciach inwestycyjnych, wykorzystanie renty zapóźnienia i rozwój oraz wdrażanie przełomowych technologii”.

Przed transportem stoi również bardzo wiele barier i zagrożeń, do których Ministerstwo zalicza:

„...utrzymywanie się dotychczasowych barier opóźniających realizację modernizacji infrastruktury, zakłócenia w funkcjonowaniu systemu transportu kolejowego spowodowane realizacją inwestycji na istniejącej sieci wraz z licznymi jej zamknięciami, zmiany klimatu i nasilające się w ostatnim okresie zagrożenie występowania klęsk żywiołowych, nietrwałość efektów modernizacyjnych sieci powodowana nieadekwatnym utrzymaniem infrastruktury, wzrost udziału w kosztach zewnętrznych kosztów oddziaływania transportu na środowisko, relatywnie duży udział w powierzchni kraju obszarów cennych przyrodniczo – wysokie ryzyko kolizji przyrodniczo-przestrzennych, protestów społecznych opóźniających i utrudniających realizację przedsięwzięć infrastrukturalnych, niepewność dotycząca przyszłości finansowania transportu ze środków Unii Europejskiej, rosnące koszty budowy i utrzymania infrastruktury transportowej, ryzyko występowania opóźnień w realizacji prac na kluczowych szlakach transportowych, w tym prowadzących do polskich portów morskich od strony lądu, niewystarczający dostęp do portów morskich od strony morza i od strony lądu, brak dalszych inwestycji w infrastrukturę portową i stagnacja potencjału polskich portów morskich”.