Powódź jest zjawiskiem hydrologicznym polegającym na wezbraniu wód rzecznych lub morskich. Kiedy poziom wody przekroczy stan brzegowy, następuje zatopienie otaczających obszarów – dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych. Powódź towarzyszy życiu człowieka od początku dziejów – jest jednym z najczęściej występujących na świecie naturalnych zagrożeń, któremu człowiek ciągle jeszcze nie potrafi przeciwdziałać. Występuje obecnie i będzie pojawiać się w przyszłości, a wraz z tym coraz większe i coraz bardziej dotkliwe straty przyrodnicze, społeczne i gospodarcze, ekologiczne, materialne i kulturowe. W czasie powodzi giną zwierzęta i ludzie; ich dobytek ulega często całkowitemu zniszczeniu. Społeczeństwa lokalne ubożeją, co niejednokrotnie odbija się na rozwoju gospodarczym całego regionu, a nawet kraju. Dewastacji ulegają obiekty budowlane, także te zabytkowe o wyjątkowej wartości kulturowej i historycznej.
Bez wątpienia powódź jest jedną z najbardziej groźnych i niszczycielskich w skutkach klęsk żywiołowych powodującą zagrożenia dla ludności i mienia. Nic więc dziwnego, że zapobieganie powodziom i walka z ich skutkami jest problemem globalnym. Szczególną rolę w tym względzie pełni odpowiednia polityka informacyjna.
W Polsce w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa zostały opracowane dwa poradniki dla ludności Jak przygotować się na powódź i Powódź – w obliczu zagrożenia. Posłuchaj fragmentów tych publikacji.
„[…] Powodzią nazywamy zalanie przez wodę terenów nadbrzeżnych, wzdłuż koryta rzeki lub brzegu morza, na skutek wezbrania wód. Jest jedną z najbardziej groźnych i tragicznych w skutkach klęsk żywiołowych. Nie ma skutecznej metody jej uniknięcia, ale stosując różne zabezpieczania, można podjąć próbę ograniczenia strat spowodowanych zalaniem domu czy dobytku.
Mieszkając na nisko położonym terenie w pobliżu strumienia, rzeki lub poniżej zapory wodnej, należy być świadomym zagrożenia powodzią. Każda, nawet najmniejsza rzeka może spowodować podtopienie lub zalanie terenu wokół niej.
Przyczyną powodzi są obfite i długotrwałe opady deszczu, nagły spływ wód z topniejących śniegów wiosną lub sztormy – dotyczy to zwłaszcza terenów nadmorskich, na przykład Mierzei Helskiej. Wezbrania powodują również w okresie zimowym i wczesnowiosennym zatory śryżu i kry lodowej na rzekach.
Powodzie opadowe są wywołane przez obfite opady, związane z lokalnymi burzami. Pojawiają się zazwyczaj w lipcu i sierpniu, choć mogą występować w okresie od kwietnia do października. Mają krótkotrwały, ale gwałtowny przebieg. Bywają przyczyną znacznych strat w zagospodarowaniu terenu.
Powodzie wywoływane przez opady rozlewne występują w okresie od czerwca do września i charakteryzują się największym zasięgiem terytorialnym, obejmując nieraz całe dorzecze. Podobnie scharakteryzować można wezbrania wynikające z opadów frontalnych, występujących w strefie frontów atmosferycznych.
Powodzie roztopowe powstają wskutek gwałtownego topnienia pokrywy śnieżnej, które bywa niejednokrotnie przyśpieszone przez deszcze padające w tym okresie. Wezbrania tego typu mają bardzo rozległy zasięg terytorialny. Najczęściej występują w marcu i kwietniu, mogą się jednak zdarzyć w ciągu całej zimy, podczas tak zwanych odwilży śródzimowych.
Powodzie zimowe są wynikiem spiętrzania wody w wyniku nasilonych tak zwanych zjawisk lodowych, do których zalicza się między innymi intensywne tworzenie śryżu lub lodu dennego. Powoduje to zmniejszenie przekroju przepływu lub spiętrzanie spływającej kry lodowej na ostrych zakrętach rzeki, w przekrojach mostowych i tym podobnych miejscach. Wezbrania tego typu zdarzają się zwykle w grudniu i styczniu, choć czasem również w lutym i marcu.
Powodzie sztormowe są spowodowane wiatrami sztormowymi, wiejącymi na wybrzeżach morskich w kierunku lądu. Wiatry te utrudniają odpływ rzek uchodzących do morza, powodując spiętrzenie wody w korytach rzek i na zalewach przymorskich. Wezbrania te najczęściej zdarzają się zimą (grudzień – luty). […]
W ostatnich latach dużo uwagi poświęca się nagłym powodziom lokalnym. Powódź ta nie musi być związana z rzeką i wystąpieniem wody z jej koryta, lecz z intensywnym spływem powierzchniowym. W przypadku powodzi miejskiej do najbardziej zagrożonych miast należy Warszawa, Łódź i Poznań.
W Polsce do obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi zakwalifikowano 839 rzek o łącznej długości 27 161 kilometrów. Najczęściej występującymi powodziami są powodzie opadowe. Jako najbardziej zagrożone jej wystąpieniem są tereny pięciu województw południowych: małopolskie, podkarpackie, śląskie, opolskie i dolnośląskie […]”.