Krystyna Święcicka

Husserl

Ja w nastawieniu naturalnym

W tym semestrze chcemy zająć się podstawowymi zagadnieniami ogólnej fenomenologii świadomości, przestudiować podstawową strukturę świadomości z uwzględnieniem jej głównych cech. [...]Każdy mówi „ja” i mówiąc tak wie o sobie jako o Ja. Zastaje on siebie jako Ja i odnajduje przy tym siebie zawsze jako centrum pewnego otoczenia. „Ja” znaczy dla każdego z nas coś innego, dla każdego znaczy określoną osobę, która ma własne imię, przeżywa swoje spostrzeżenia, przypomnienia, oczekiwania, wyobrażenia, uczucia, życzenia, chęci, która przeżywa nastroje (Zustande), spełnia swe akty, ma swe skłonności, ma wrodzone predyspozycje oraz nabyte zdolności i umiejętności itp. Każde Ja ma to na swój sposób, a przy tym oczywiście należy do tego także sam fakt każdorazowego zastawania tego wszystkiego, w którym właśnie dane Ja zastaje to lub owo, o czym tutaj mówimy w sposób ogólny. Należy tu również wypowiadanie się. Na podstawie bezpośredniego zastawania siebie, będącego tak zwanym doświadczeniem, oraz na podstawie przeświadczeń, mniemań i supozycji, które skądkolwiek by pochodziły, są przeżyciami dla Ja (dem Ich Erlebnis sind), uważa (pradiziert) Ja, że jest ono tak i tak nazwanym człowiekiem, który ma takie i takie własności osobowe, takie i takie aktualne przeżycia, mniemania, cele itp. Posiadanie tych cech jest różne w zależności od tego, co posiadane: ból się cierpi, sąd się spełnia, męstwo w życiu, szczerość i prawdomówność ma się jako cechy „osobowe” itd. Jeśli teraz Ja zastaje siebie jako tego, kto w rozmaity sposób ma to wszystko, co może być wypowiedziane, to z drugiej strony ono samo ukazuje się sobie jako coś, co jest innego rodzaju niż to, co przez nie posiadane. Ja samo nie jest przeżyciem, lecz tym, kto przeżywa, nie jest aktem, lecz tym, kto spełnia akt, nie jest cechą charakteru, lecz tym, kto tę cechę charakteru ma jako swoją własność itp. Dalej, Ja zastaje siebie oraz swoje przeżycia (seine Icherlebnisse) i skłonności w czasie, a przy tym wie o sobie nie tylko jako o istniejącym oraz to i owo posiadającym. Ma ono także przypomnienia i przypomnieniowo zastaje siebie jako tego samego, kto „dopiero co” oraz we wcześniejszym czasie miał te lub owe określone przeżycia itp. Wszystko, co posiadane i co posiadane jako kiedyś posiadane (Gehabt‑gehabte) ma miejsce w czasie, a samo Ja jest tożsame w czasie i ma w czasie pewną określoną pozycję.

Krystyna Święcicka

Husserl

Wczucie i cudze Ja

Każde Ja w swoim otoczeniu, a często także w swoim aktualnym otoczeniu znajduje rzeczy, które spostrzega jako ciała, choć przeciwstawia je ostro swemu „własnemu” ciału jako cudze ciała tego rodzaju, że do każdego takiego ciała należy jakieś Ja, choć jest to inne, cudze Ja (spostrzega on ciała jako „nosicieli” podmiotowych Ja (Ichsubjekte), „widzi” jednak cudze Ja nie w tym sensie, w jakim widzi siebie samego, jak siebie doświadcza. Stwierdza je na sposób „wczucia”, a więc także cudze przyzywanie i predyspozycje charakterologiczne są „zastawane”, nie są one jednak w takim sensie dane i posiadane jak własne); jakiegoś Ja, które również ma swoją „duszę”, swoją świadomość aktową, swoje skłonności i predyspozycje charakterologiczne; które również zastaje swoje rzeczowe otoczenie, wśród którego zastaje także swoje ciało jako swoje itp. Otoczenie, które zastaje Ja obce, lecz quasi‑spostrzeżeniowo odnoszące się do nas, jest ogólnie ujmując, tym samym otoczeniem co nasze, a ciało, które w naszym otoczeniu ujmujemy jako jego ciało, jest tym samym ciałem, które on w swoim otoczeniu ujmuje jako swoje własne. To przy tym, co dotyczy każdego aktualnego otoczenia wielu Ja, które się w ten sposób wzajemnie zastają i przyporządkowują do swego otoczenia, dotyczy całego świata. Wszystkie Ja ujmują się jako względne punkty centralne jednego i tego samego świata przestrzenno‑czasowego, który w swej nieokreślonej nieskończoności jest całościowym otoczeniem każdego Ja. Dla każdego Ja inne Ja nie są punktami centralnymi, lecz punktami należącymi do jego otoczenia. Stosownie do swoich ciał mają one różną pozycję przestrzenną i czasową w jednej i tej samej wszechprzestrzeni lub w jednym i tym samym czasie świata.