Dla zainteresowanych

Więcej informacji na temat przytoczonych w materiale nurtów filozoficznych znajdziesz w materiałach:

Filozofia współczesna

R1QEqNdrO6Kgb1
Raoul Hausmann, Mechaniczna głowa — duch naszych czasów.
Hausmanna zalicza się do przedstawicieli niemieckiego dadaizmu. Podobnie do Duchampa, znanego m.in. z pracy zatytułowanej Pisuar, wykorzystał on przedmiot codziennego użytku. Z jakich elementów została stworzona praca Duch czasu? Jak rozumiesz tytuł oraz treść dzieła w kontekście epoki, w której zostało ono stworzone?
Źródło: Wikimedia Commons, tylko do użytku edukacyjnego.

W XX wieku pojawiło się wiele nowych rozwiązań filozoficznych, koncepcji i różnych dróg w myśleniu. Za najbardziej wpływowego myśliciela początku XX wieku uznajde się Henriego Bergsona, twórcę intuicjonizmu filozoficznegointuicjonizmintuicjonizmu filozoficznego i autora Ewolucji twórczej.

Jednym z ciekawszych filozofów wieku dwóch wojen światowych był Edmund HusserlHusserlEdmund Husserl, twórca fenomenologiifenomenologiafenomenologii. Ogólnie rzecz biorąc nauka o fenomenach, o tym, co dane bezpośrednio, rozchodzi się w wielu kierunkach. Mamy fenomenologię wartości z Maxem ScheleremSchelerMaxem Schelerem na czele, fenomenologię ontologiczną z jej twórcą Martinem HeideggeremHeideggerMartinem Heideggerem. Fenomenologami są także: Edith SteinSteinEdith Stein czy wybitny filozof polski Roman IngardenIngardenRoman Ingarden. Fenomenologii zawdzięczał wiele także Karol WojtyłaWojtyłaKarol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Współczesna filozofia hermeneutycznahermeneutykahermeneutyczna także związana jest z fenomenologią, do ważnych przedstawicieli hermeneutyki oprócz Heideggera należy zaliczyć Hansa‑Georga GadameraGadamerHansa‑Georga Gadamera czy Paula RicoeuraRicoeurPaula Ricoeura.

R1OjvR8T74ts01
Edvard Munch, Krzyk, 1893
Egzystencjalizm, w odróżnieniu od personalizmu, akcentował kwestię ludzkiego indywidualizmu i samotności w świecie.
Źródło: https://commons.wikimedia.org/, domena publiczna.

Kolejnym kierunkiem w filozofii XX wieku jest tak zwana filozofia dialogu, czy filozofia spotkania. Do przedstawicieli tego nurtu, z różnymi indywidualnymi propozycjami, należałoby zaliczyć: Hermanna CohenaCohenHermanna Cohena, Franza RozenzweigaRosenzweigFranza Rozenzweiga, Hansa EhrenbergaEhrenbergHansa Ehrenberga, Eugena Rosenstocka‑HuessyHuessyEugena Rosenstocka‑Huessy czy kluczową postać jaką był Martin BuberBuberMartin Buber. Do filozofii spotkania, choć z zastrzeżeniami, trzeba zaliczyć Emmanuela LevinasaLevinasEmmanuela Levinasa z jego filozofią Innego. Polskim oryginalnym myślicielem, który łączył filozofię dialogu, fenomenologię i hermeneutykę był twórca filozofii dramatu Józef TischnerTischnerJózef Tischner.

Ważnym kierunkiem filozoficznym w dwudziestym wieku był egzystencjalizm. Laickim przedstawicielem i ważnym współautorem tego kierunku był oczywiście Jean‑Paul SartreSartreJean‑Paul Sartre. Do egzystencjalistów zalicza się również Karla Jaspersa czy chrześcijańskiego filozofa Gabriela MarcelaMarcelGabriela Marcela. Ten pierwszy jednak wolał o swojej filozofii mówić „filozofia egzystencji”, także Marcel bronił się przed etykietą egzystencjalisty. Albert CamusCamusAlbert Camus nazywany również egzystencjalistą, sam o sobie mówił jako o „filozofie absurdu”.

R13pVcuSDwMcu
Hannah Höch, Przecinaj za pomocą noża kuchennego Dada ostatnią epokę kultury piwa weimarskiego w Niemczech, 1919
Dadaizm (Dada) to kierunek artystyczny istniejący w latach 1915–1924. Odrzucał wszelkie rygory na rzecz swobodnych skojarzeń i absurdalnego dowcipu.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Osobne miejsce należy się personalizmowi, którego jednym z najciekawszych przedstawicieli był Emmanuel MounierMounierEmmanuel Mounier. Personalistą był także Maurice NédoncelleNedoncelleMaurice Nédoncelle, ale jego personalizm przybiera postać fenomenologii i metafizyki osoby.

Niezwykle ważnym i wpływowym kierunkiem w filozofii w XX wieku był neopozytywizm, z Kołem Wiedeńskim na czele (m.in. Moritz SchlickSchlickMoritz Schlick, Rudolf CarnapCarnapRudolf Carnap, Otto NeurathNeurathOtto Neurath).

Samodzielną drogą szli filozof języka Ludwig WittgensteinLudwig WittgensteinLudwig Wittgenstein czy J.N. AustinAustinJ.N. Austin (tzw. szkoła oksfordzka), a także neotomiści Jacques MaritainMaritainJacques MaritainÉtienne GilsonGilsonÉtienne Gilson. Pod koniec XX wieku dużo zamętu zrobił tzw. postmodernizm z postrukturalistą Jacques’em DerridąDerridaJacques’em Derridą, Gilles’em DeleuzeDeleuzeGilles’em DeleuzeJeanem‑François LyotardemLyotardJeanem‑François Lyotardem (autorem Kondycji postmoderny) na czele.

Trzy wymiary fenomenu

RdpncUmLTJQmC1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: fenomen
    • Elementy należące do kategorii fenomen
    • Nazwa kategorii: „fenomen to przede [br]wszystkim istota"
    • Nazwa kategorii: wymiar przedmiotowy
      • Elementy należące do kategorii wymiar przedmiotowy
      • Nazwa kategorii: fenomen czegoś
      • Koniec elementów należących do kategorii wymiar przedmiotowy
    • Nazwa kategorii: wymiar podmiotowy
      • Elementy należące do kategorii wymiar podmiotowy
      • Nazwa kategorii: fenomen dla kogoś
      • Koniec elementów należących do kategorii wymiar podmiotowy
    • Nazwa kategorii: wymiar horyzontalny, [br]„fenomen z horyzontu [br]świata"
      • Elementy należące do kategorii wymiar horyzontalny, [br]„fenomen z horyzontu [br]świata"
      • Nazwa kategorii: fenomen, który [br]pozostaje w [br]relacji z [br]innymi [br]fenomenami
      • Koniec elementów należących do kategorii wymiar horyzontalny, [br]„fenomen z horyzontu [br]świata"
      Koniec elementów należących do kategorii fenomen
Trzy wymiary fenomenu
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

fenomenologia
fenomenologia

(gr. phainómenon — to, co się zjawia, pokazuje + gr. logos — słowo, nauka) jest to nauka o fenomenach, czyli o tym, co nam się ukazuje jako takie, usiłuje „opisać i zrozumieć, co się nam jawi w taki dokładnie sposób, w jaki ono samo nam się prezentuje”; fenomenologia nie jest gotowym systemem filozoficznym, ale przede wszystkim metodą opisu zjawisk

hermeneutyka
hermeneutyka

(gr. hermeneutikos — dotyczący objaśniania) podstawowa metoda rozumienia wytworów kultury przez duchowe zbliżenie się do nich

intuicja
intuicja

(łac. intuitus – wejrzenie) według Henri Bergsona jest to „uświadomiony instynkt”; rodzaj poznania innego i doskonalszego niż poznanie intelektualne, dzięki któremu podmiot poznaje całościowo i bezpośrednio naturę bytu, bo przebywa jak gdyby w jej wnętrzu

intuicjonizm
intuicjonizm

(łac. intueri – wglądać, przeczuwać) filozoficzny kierunek w teorii poznania, według którego głównie lub jedynie wartościowym sposobem poznania jest intuicja, rozumiana jako niewyrażalny w języku akt bezpośredniego, ale nie zmysłowego obcowania z przedmiotem, pozwalający na przeżycie jego konkretnej, niepowtarzalnej natury (istoty, wewnętrznego sensu)

Bergson
Husserl
Scheler
Heidegger
Gadamer
Ricoeur
Stein
Ingarden
Wojtyła
Cohen
Rosenzweig
Ehrenberg
Huessy
Buber
Levinas
Tischner
Sartre
Marcel
Camus
Mounier
Nedoncelle
Schlick
Carnap
Neurath
Ludwig Wittgenstein
Austin
Maritain
Gilson
Derrida
Deleuze
Lyotard