Materiał ten poświęcony jest ciągom arytmetycznym i geometrycznym. Analizując zawarte tu przykłady, dowiesz się jak wykorzystać własności tych ciągów w rozwiązywaniu zadań oraz sprawdzisz swoją wiedzę samodzielnie rozwiązując ćwiczenia. Aby przypomnieć sobie informacje dotyczące omawianych tutaj ciągów możesz prześledzić materiały Ciąg arytmetycznyDyliBdW4jCiąg arytmetyczny oraz Ciąg geometrycznyDCzQVB399Ciąg geometryczny.

Przykład 1

W nieskończonym ciągu arytmetycznym an dane są wyrazy a5=-7a9=13. Ile wyrazów tego ciągu to dodatnie liczby całkowite dwucyfrowe?

Liczby całkowite dwucyfrowe są mniejsze od 100 i większe od 9. Z tego wynika, że musimy rozwiązać nierówność an<100an>9.

Wyznaczymy wzór ogólny tego ciągu.

Rozwiązaniem układu równań

-7=a1+4r13=a1+8r

otrzymanego po wstawieniu piątego i dziewiątego wyrazu do wzoru na n–ty wyraz ciągu są a1=-27r=5. Z tego wynika, że wzór ogólny tego ciągu ma postać

an=5n-32.

Mamy zatem nierówność

9<5n-32<100,

czyli 815<n<2625. Oznacza, że warunki zadania spełnia 18 wyrazów ciągu. Są to wyrazy a9, a10, ..., a26.

Przykład 2
RsXOLMutOyNm31
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy wyznaczyć brakujące wyrazy ciągu w przypadku, gdy ciąg jest arytmetyczny lub geometryczny.
1
Ćwiczenie 1
RCVPB8kMwqOtu
Ciąg x,9,x+4 jest rosnącym ciągiem arytmetycznym, a ciąg x+1,12,y-7 jest ciągiem geometrycznym. Oblicz xy. Uzupełnij luki, wpisując poprawne wartości. x = Tu uzupełnij i y = Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 3

Miary kątów trójkąta tworzą ciąg arytmetyczny o różnicy 34°. Oblicz miarę największego kąta w tym trójkącie.

Wprowadźmy oznaczenia wykorzystujące fakt, że miary kątów trójkąta tworzą ciąg arytmetyczny o różnicy 34°.

RM5F9xD6VBshj1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Suma miar kątów trójkąta jest równa α+α+34°+α+2·34°=180°. Z tego wynika, że α=26°.

Największy kąt w tym trójkącie ma miarę 26°+68°=94°.

1
Ćwiczenie 2
R2dHJtpXJeTGW
Uzupełnij luki w zdaniach, wpisując odpowiednią liczbę. Długości boków trójkąta prostokątnego tworzą ciąg arytmetyczny o różnicy 5. Oblicz pole tego prostokąta.
Odpowiedź: Boki trójkąta są równe Tu uzupełnij cm, Tu uzupełnij cm oraz Tu uzupełnij cm. Pole wynosi P =  Tu uzupełnij cm2.Obwód trójkąta prostokątnego jest równy 48 cm, a jego pole 96 cm2. Długości boków trójkąta są trzema kolejnymi wyrazami rosnącego ciągu arytmetycznego. Wyznacz długości boków trójkąta.
Odpowiedź: Długości boków trójkąta mają Tu uzupełnij cm, Tu uzupełnij cm oraz Tu uzupełnij cm.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z poniższą ilustracją.

R1JVincexFk9y1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1bmBdKsv5yEr
Boki trójkątów równobocznych tworzą ciąg arytmetyczny, w którym r>0. Odpowiedz na poniższe pytania. Kliknij w lukę aby wyświetlić listę rozwijalną i wybierz poprawną odpowiedź. Czy obwody tych trójkątów tworzą ciąg arytmetyczny? 1. Nie, 2. Nie, 3. Tak, 4. TakCzy pola tych trójkątów tworzą ciąg arytmetyczny? 1. Nie, 2. Nie, 3. Tak, 4. Tak
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Przykład 4

Punkty S1, S2, S3, S4 są środkami półokręgów. Promień największego z półokręgów jest równy 8. Oblicz długość spirali przestawionej na rysunku.

RF9uuAxr61Tn61
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Z faktu, że każdy kolejny półokrąg tworzący spiralę przechodzi przez środek poprzedniego półokręgu, wynika, że każdy kolejny promień jest połową promienia poprzedniego półokręgu.

Zatem kolejne promienie półokręgów tworzą malejący ciąg geometryczny, którego iloraz q=12.

Długości kolejnych półokręgów są równe

L1=8π, L2=12·8π=4π, L3=12·4π=2π, ...

I również tworzą ciąg geometryczny o ilorazie q=12.

Długość spirali jest sumą pięciu pierwszych wyrazów tego ciągu. Zatem

L=S5=8π1-1251-12=8π·3116=312π.
Przykład 5

W pierwszym miesiącu pracy w pizzerii Kamil zarobił 650 . W każdym następnym miesiącu zarabiał o 20  więcej niż w miesiącu poprzednim. Jaką kwotę zarobił Kamil, pracując w ten sposób przez pół roku?

Zauważmy, że zarobione przez Kamila kwoty są kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego, w którym a1=650 r=20 .

Zarobiona przez pół roku kwota będzie sumą sześciu pierwszych wyrazów tego ciągu. Wstawiając wartości do wzoru na sumę ciągu arytmetycznego, otrzymujemy

S6=2·650+5·202·6=4200 .
2
Ćwiczenie 4
RhQtizsMr0e13
Ciąg 3,2x,y-3 jest ciągiem arytmetycznym, a ciąg 64,y,x jest malejącym ciągiem geometrycznym. Wyznacz xy. Kliknij w lukę aby wyświetlić listę rozwijalną i wybierz poprawną odpowiedź. x=1. 5, 2. 7, 3. 18, 4. 14, 5. 12, 6. 3, 7. 4, 8. 16 oraz y=1. 5, 2. 7, 3. 18, 4. 14, 5. 12, 6. 3, 7. 4, 8. 16
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 5
Ru85xRJjmkJXs
Dane liczby 30, x, y w podanej kolejności tworzą malejący ciąg arytmetyczny. Oblicz xy, wiedząc, że ciąg x,y,2 jest geometryczny. Zaznacz poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. x=18y=6, 2. x=12,6y=-4, 3. x=16y=8, 4. x=12,5y=-5, 5. x=14y=4, 6. x=13,5y=-3
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 6
RmE7I8oHbKmsu
Wyrazami nieskończonego ciągu arytmetycznego an są kolejne dodatnie liczby całkowite, które przy dzieleniu przez 4 dają resztę 1: a1=1, a2=5. Wyrazami nieskończonego ciągu arytmetycznego bn są kolejne dodatnie liczby całkowite, które przy dzieleniu przez 5 dają resztę 2: b1=2, b2=7. Wypisz w luki wszystkie liczby dwucyfrowe, które występują w obu tych ciągach. Tymi liczbami są: Tu uzupełnij, Tu uzupełnij, Tu uzupełnij oraz Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 7
RhTH56EuRMEvM
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby były zdaniami prawdziwymi. Kliknij w lukę, aby rozwinąć listę i wybierz poprawną odpowiedź w każdym przypadku. Suma wszystkich dodatnich liczb całkowitych, które są dwucyfrowe i dzielą się przez 3 wynosi 1. 161, 2. 616, 3. 2430, 4. 1665, 5. 924, 6. 891, 7. 981, 8. 1656, 9. 1456, 10. 2340.Suma wszystkich parzystych liczb dwucyfrowych wynosi 1. 161, 2. 616, 3. 2430, 4. 1665, 5. 924, 6. 891, 7. 981, 8. 1656, 9. 1456, 10. 2340.Suma wszystkich liczb dwucyfrowych podzielnych przez 8 wynosi 1. 161, 2. 616, 3. 2430, 4. 1665, 5. 924, 6. 891, 7. 981, 8. 1656, 9. 1456, 10. 2340.Suma wszystkich liczb dwucyfrowych, które przy dzieleniu przez 5 dają resztę 2 wynosi 1. 161, 2. 616, 3. 2430, 4. 1665, 5. 924, 6. 891, 7. 981, 8. 1656, 9. 1456, 10. 2340.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 8
R1eNYC1mZIayl
Miary kątów trójkąta prostokątnego tworzą ciąg arytmetyczny. Oblicz różnicę tego ciągu. Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 30°, 2. 45°, 3. 60°, 4. 75°
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 9
ROgV0SmfTP61f
Miary kątów trójkąta tworzą ciąg arytmetyczny, przy czym najmniejszy kąt ma miarę 51°. Oblicz miarę największego kąta tego trójkąta. Uzupełnij lukę w odpowiedzi. Kliknij w nią aby wyświetlić listę rozwijalną i wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: Największy kąt ma miarę 1. 69°, 2. 35°, 3. 46°, 4. 96°.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 10
RiQTwvwKYMat8
Pierwszy odcinek łamanej ma długość 4 cm, a każdy kolejny jest dłuższy od poprzedniego o 2 cm. Z ilu odcinków składa się ta łamana, jeśli jej całkowita długość jest równa 270 cm? Uzupełnij lukę w odpowiedzi, wpisując odpowiednią liczbę. Odpowiedź: Łamana składa się z Tu uzupełnij odcinków.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
21
Ćwiczenie 11

Prostokąt o polu powierzchni równym 128 cm2 podzielono na dwa takie prostokąty, że pole większego jest trzy razy większe od pola mniejszego. Długości odcinków a, b są długościami boków mniejszego prostokąta, b, c są długościami boków większego z prostokątów, które powstały z podziału. Wiedząc, że a, b, c tworzą ciąg arytmetyczny, wyznacz długości boków tego prostokąta.

R1558FF10jYYG1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R6UIyaQiqJadL
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 12

Dany jest kwadrat o boku a i prostokąt o bokach xy. Ciąg x,a,y jest geometryczny. Która z tych figur ma większe pole?

RxuVbRaa0dZqc1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R4LufzZVv4u41
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 13

Długości trzech krawędzi prostopadłościanu wychodzących z tego samego wierzchołka tworzą ciąg geometryczny, a suma długości tych krawędzi jest równa 12. Objętość tego prostopadłościanu jest równa 64. Oblicz długości krawędzi tego prostopadłościanu.

Rx4OPGGkPwtTp
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Rd7hrqpZ4TzGi1
Animacja przedstawia pewien fraktal, który nazywamy dywanem Sierpińskiego.
3
Ćwiczenie 14

Na kolejnych rysunkach zaznaczono sposób tworzenia tzw. dywanu Sierpińskiego.

R9Z5tboKguThJ1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Za każdym razem z kwadratu jest usuwana pewna liczba kwadratów.

  1. Ile łącznie kwadratów zostanie usuniętych po 4 kroku?

  2. Ile łącznie kwadratów zostanie usuniętych po n krokach? Wynik zapisz w jak najprostszej postaci.

RMvrvhvSMmN9D
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 15

Pole trójkąta prostokątnego ABC jest równe 24, a długości boków tworzą ciąg arytmetyczny. Oblicz obwód tego trójkąta.

RfCklpFLccIiB
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RoKmykhZU0KP3
(Uzupełnij).