Światowe procesy dekolonizacyjne, konflikty zimnowojenne i proces rozpadu „imperium szatana”. ZSRS na przełomie lat 80. i 90
Dekolonizacja. Ruch państw niezaangażowanych
Proces dekolonizacji, czyli likwidacji systemu kolonialnego, nabrał tempa po II wojnie światowej na skutek osłabienia Francji i Wielkiej Brytanii. Były to państwa, które stanowiły potęgi kolonialne okresie międzywojennym. Pierwszym etapem była próba zmiany sposobu zarządzania koloniami poprzez wprowadzenie systemu mandatowego.
Terytorium mandatowe i co dalej?
Kolejnym krokiem było wprowadzenie przez Brytyjczyków innego sposobu zarządzania koloniami. W 1931 roku utworzono Brytyjską Wspólnotę Narodów, czyli Commonwealth [czyt.: komenłelf], skupiającą autonomiczne społeczności, ale utrzymujące związki z koroną brytyjską. Tereny zależne otrzymywały pewną suwerenność, choć należy pamiętać, że nadal uprzywilejowana była w nich ludność biała. Francja w 1946 roku zmieniła swoją ustawę zasadniczą i przekształciła się w Unię Francuską, natomiast ludy kolonialne uzyskały prawo tworzenia samorządów kontrolowanych przez Paryż. Dopiero w 1958 roku Unię przekształcono we Wspólnotę Francuską, a kraje kolonialne i zależne uzyskały prawo ograniczonej autonomii. Ten krok został zrobiony zdecydowanie za późno – proces dekolonizacji faktycznie już trwał i autonomia nie była w stanie zablokować dążeń niepodległościowych.
Akty międzynarodowe sprzyjające dekolonizacji
Dopiero po 1945 roku pojawiły się okoliczności, które pozwoliły na całkowitą dekompozycję kolonializmu. W wielu przypadkach był to proces długotrwały i nieraz związany z krwawymi starciami. Duże znaczenie miało wydanie aktów prawnych, które motywowały lub wręcz zmuszały mocarstwa kolonialne do nadania suwerenności koloniom.
Już Karta Narodów Zjednoczonych głosiła prawo narodów do samostanowienia. W używanej w niej terminologii zamiast określenia „kolonia” pojawiło się „terytorium powiernicze”. Powstała także Rada Powiernicza jako jeden z organów ONZ, który miał się zająć kwestią uzyskiwania niezależności przez kolonii, które były terytoriami mandatowymi oraz odłączonymi od państw pokonanych po II wojnie światowej. Państwa, które sprawowały nadzór nad koloniami, miały także obowiązek przygotowania ich do osiągnięcia samodzielności.
W przypadku procesu dekolonizacji szczególnie ważne są dwa akty:
20‑letni plan przyjęty w 1952 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, zakładający przygotowanie terenów niesamodzielnych do niepodległości,
uchwalona w grudniu 1960 roku przez ten sam organ Deklaracja w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym. Mimo że deklaracja nie była aktem wiążącym, stała się dla krajów pozbawionych niepodległości podstawą do starań o pełną niezależność. W następnym roku utworzono Komitet Specjalny, który miał czuwać nad realizacją założeń aktu.
Ostatnim ważnym aktem było uchwalenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucji w listopadzie 1972 roku, w której podkreślono, że kolonializm stanowi zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa światowego.
Przyczyny polityczne, gospodarcze i społeczne dekolonizacji
Na proces dekolonizacji wpływ miała sytuacja polityczna po II wojnie światowej, czyli powstanie dwóch mocarstw i dwóch bloków polityczno‑militarnych oraz rywalizacja między nimi. ZSRS miał nadzieję, że dekolonizacja wpłynie na osłabienie potencjału gospodarczego dotychczasowych państw kolonialnych, a także pozwoli na zastąpienie wpływów zachodnich wpływami sowieckimi. USA z kolei liczyły na penetrację gospodarczą w byłych koloniach. Dawne kolonie stały się więc też jednym z obszarów realizacji doktryny Trumana.
Kolejnym bardzo istotnym czynnikiem w procesie dekolonizacji były przeobrażenia, które nastąpiły w koloniach pod wpływem II wojny światowej. Przede wszystkim mieszkańcy kolonii walczyli u boku przedstawicieli metropolii. Mieli w tej walce sukcesy i zasługi, dlatego też oczekiwali zadośćuczynienia. Tymczasem zdemobilizowanym żołnierzom z kolonii nawet nie zapewniono godziwych warunków życia. Jednakże kolonie produkowały (m.in. żywność) na potrzeby wojny. Konflikt stymulował więc ich rozwój ekonomiczny, zwiększał aktywność, zmieniał dotychczasową strukturę społeczną. Powstawały organizacje polityczne, społeczne, gospodarcze. Społeczność kolonii stawała się samodzielna. Zwiększyła się liczba osób wykształconych, które edukację odbywały bardzo często w metropoliach.
Nie bez znaczenia było również to, że mocarstwa wyszły z wojny osłabione i utrzymanie kolonii stanowiło dla nich problem. Ich zainteresowanie koloniami skupiało się wyłącznie na pełnej eksploatacji swoich posiadłości. Nie zamierzały natomiast ponosić kosztów utrzymania i rozwoju tych terenów. Przeciwko temu zaś wyraźnie protestowała społeczność kolonii.
Proces dekolonizacji przebiegał na różne sposoby. Kraje kolonialne albo otrzymały wolność w wyniku wycofania się mocarstwa pokonanego w wojnie (jak państwa pod protektoratem Japonii), albo uzyskały niezależność w wyniku pokojowych pertraktacji, albo też musiały tę niezależność wywalczyć.
Proces dekolonizacji w Azji
Już w 1945 roku Japonia oddała Chinom Tajwan, wycofała się również z Korei i Mandżurii. W 1947 roku niepodległość uzyskały Birma i Cejlon.
W 1947 roku pełną suwerenność otrzymały Indie – „perła w koronie brytyjskiej”. Ogromną zasługę w uzyskaniu niepodległości tego państwa miał Mahatma Gandhi, [czyt.: mahatma gandi] prawnik, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego, który podjął bierny opór w celu przekonania Anglików o konieczności przyznania samodzielności Indiom. Akt o niepodległości Indii parlament brytyjski uchwalił 18 lipca 1947 roku.
Znajdź informacje, dlaczego Indie były nazywane „perłą w koronie brytyjskiej”, a brytyjscy władcy nosili tytuł cesarza Indii. Zapisz odpowiedź.
Z części Indii wydzielono państwo – muzułmański Pakistan. W 1971 roku od Pakistanu oderwała się kolejna prowincja, tworząc Bangladesz. Sam Gandhi [czyt.: gandi], zwolennik utrzymania jedności i porozumienia pomiędzy „różniącymi się w wierze”, został zabity przez fanatycznego hindusa za zbyt wielką uległość wobec muzułmanów.
Gandhi był zwolennikiem prowadzenia tzw. biernego oporu, często nazywanego obywatelskim nieposłuszeństwem. Na podstawie własnej wiedzy albo informacji pozyskanych z innych źródeł (np. internetu) wymień przykłady tego typu działań i osoby, które podejmowały się ich realizacji.
Z pozostałych państw azjatyckich niezależność od USA uzyskały Filipiny, a także Holenderskie Indie Wschodnie (od 1949 roku – Indonezja), w 1954 roku zaś, po przegranej wojnie, Francja wycofała się z Indochin (dawna nazwa regionu w południowo‑wschodniej Azji, który pochodzi z okresu, gdy był kolonią Francji). Suwerenność otrzymały wówczas: Wietnam, Kambodża i Laos.
Najdłużej kolonią brytyjską pozostawał Hongkong, jeden z najlepiej funkcjonujących ośrodków gospodarczych świata. W 1997 roku powrócił do Chin.
Korzystając z mapy, wymień pozostałe kraje azjatyckie, które odzyskały niezależność. Przypomnij, pod czyim zwierzchnictwem wcześniej funkcjonowały. Możesz zrobić odpowiednie zestawienie w tabeli.
Korzystając z opisu mapy, wymień pozostałe kraje azjatyckie, które odzyskały niezależność. Przypomnij, pod czyim zwierzchnictwem wcześniej funkcjonowały. Możesz zrobić odpowiednie zestawienie w tabeli.
Dekolonizacja Afryki
"Wartość" AfrykiW 1948 r. Afryka dawała 99% światowego wydobycia kolumbitu, 98,4% diamentów, 80,1% kobaltu, 58,9% złota, 36,5% fosfatów, 30,8% rudy chromowej, 29,4% rudy manganowej, 19,4% wanadu, 18,2% miedzi, 15,3% cyny, 14,5% platyny, 13,6% azbestu, 12% antymonu. Rolnictwo Afryki w 1948 dawało 68% światowej produkcji kakao, 70% oleju palmowego, 75% sizalu, 15% kawy.
Źródło: „Wartość” Afryki, [w:] Antoni Czubiński, Historia powszechna XX wieku, Poznań 2003, s. 259–260.
Proces dekolonizacji Afryki rozpoczął się później niż w Azji. Wyjaśnij, dlaczego. Skorzystaj z tekstu zamieszczonego powyżej.
Sam proces dekolonizacji rozpoczął się już po wojnie. Był długotrwały i przybierał róźne formy. Nowe państwa zyskiwały niepodległość w wyniku porozumienia stron, ale także na skutek działań zbrojnych - wojny, rewolucji albo powstania.
Na podstawie mapy wypisz nazwy dwóch państw, które były niepodległe i trzech państw, które najpóźniej uzyskały niepodległość.
Na podstawie opisu mapy wypisz nazwy dwóch państw, które były niepodległe i trzech państw, które najpóźniej uzyskały niepodległość.
W 1962 roku, po kilkuletniej wojnie, niepodległość uzyskała Algieria. W 1960 roku niezależność ogłosiło belgijskie Kongo, ale dopiero po pięcioletnim konflikcie fakt ten został uznany przez metropolię. W latach 70. niezależność uzyskały kolonie portugalskie. W 1974 roku powstała Gwinea‑Bissau, a w 1975 roku niepodległe stały się Angola i Mozambik. Dekolonizacji sprzyjały kłopoty polityczne metropolii, czyli tzw. rewolucja goździków w Portugalii w latach 1974–1975, która umożliwiła przejęcie władzy przeciwnikom kolonializmu.
Równouprawnienie ludności RPA
Trudną drogę do niezależności przeszła autochtoniczna ludność Republiki Południowej Afryki, w której od 1948 do 1994 roku obowiązywała polityka apartheidu. Tamtejsza biała ludność (potomkowie Burów i Anglików) dyskryminowała Afrykanów i Azjatów. Wprowadzono całkowitą segregację rasową. Funkcje w administracji i prawa wyborcze zastrzeżone były tylko dla białych. ONZ uznała apartheid za zbrodnię przeciwko ludzkości. Z ideologią tą walczyła miejscowa ludność poprzez Narodowy Kongres Afrykański. Ogromny wkład w likwidację apartheidu wnieśli Frederik Willem de Klerk i Nelson Mandela.
Konflikty między krajami postkolonialnymi i na linii kolonia‑metropolia
Między nowo powstałymi krajami często dochodziło do sporów granicznych. Jednym z nich był konflikt między Indiami i Pakistanem o Kaszmir i Bangladesz (w latach 1947–1949, 1965, 1971).
W przypadku wojen na linii metropolia‑kolonia do krwawych starć doszło między innymi przy likwidacji imperium kolonialnego Francji. Jednym z obszarów objętych walkami był Wietnam. W okresie II wojny światowej państwo to znalazło się pod okupacją japońską (wcześniej Indochiny były kolonią francuską).
Japończycy pozostawili jednak częściowo dawną administrację kolonialną. Pod okupacją japońską narodził się podziemny komunistyczny ruch niepodległościowy zwany Viet Minh [czyt.: viet min], (Liga Niepodległości Wietnamu) z Ho Chi Minhem [czyt.: ho szi minem] na czele. Japończycy, wycofując się, proklamowali niepodległość Wietnamu i przywrócili dawny system monarchiczny. Jednak po opuszczeniu przez nich kraju część Wietnamu została opanowana przez komunistyczną partyzantkę. Króla zmuszono do abdykacji, ogłoszono utworzenie Demokratycznej Republiki Wietnamu, powołano Tymczasowy Rząd Republiki z Ho Chi Minhem na czele, z siedzibą w Hanoi. Francuzi nie zamierzali jednak pogodzić się z utratą Wietnamu. Na pomoc przyszły im wojska angielskie. Ośrodkiem władzy kolonialnej stały się południe kraju i Sajgon. Strony zawarły porozumienie o czasowym podziale Wietnamu, ale w rzeczywistości i Francuzi, i komuniści chcieli odzyskać kontrolę nad całym krajem. Konflikt zainicjowali Francuzi, ostrzeliwując Hajfong. W efekcie działań zbrojnych, w których Francuzi ponieśli druzgocącą klęskę w 1954 roku w dolinie Dien Bien Phu, przywrócono status quo, czyli podział Wietnamu wzdłuż 17 równoleżnika. Uznano także niezależność Laosu i Kambodży.
Zakładano jednak, że w przyszłości może dojść do utworzenia wspólnego rządu i zjednoczenia kraju. Po wycofaniu się Francuzów w Wietnamie Południowym rozpoczął działalność Vietcong, czyli komunistyczna partyzantka, inspirowana przez Wietnam Północny oraz wspierana przez ZSRS i Chiny.
Ruch Państw Niezaangażowanych
Kraje kolonialne już w okresie II wojny światowej rozpoczęły ruch wyzwoleńczy: np. w 1942 roku ogłoszono Manifest Ludu Algierskiego i rozpoczęły się działania mające na celu demokratyzację stosunków w państwie oraz przygotowanie go do uzyskania pełnej niezależności. Także w innych państwach kolonialnych tworzyły się ruchy społeczne i powstawały organizacje, które miały na celu poprawę położenia ludności tubylczej, a w konsekwencji doprowadzenie do jej uniezależnienia się od metropolii. W 1944 roku utworzono Radę Narodową Nigerii i Kamerunu, w 1946 – Afrykański Związek Kenii oraz Afrykańskie Zgromadzenie Demokratyczne, w 1947 – Afrykański Kongres Narodowy Północnej Rodezji.
Poszczególne kraje podejmowały współpracę, która miała ułatwić osiągnięcie niepodległości oraz umożliwić uzyskanie poparcia dla idei niezależności społeczeństw na całym świecie. Próbowały także do tej współpracy pozyskać kraje niebędące ani koloniami, ani metropoliami kolonialnymi.
Konferencja w BandunguI Konferencja Narodów Azji i Afryki rozpoczęła się 18 kwietnia 1955 roku (trwała do 24 kwietnia) z udziałem delegacji: Afganistanu, Arabii Saudyjskiej, Birmy, Cejlonu, ChRL, Demokratycznej Republiki Wietnamu, Egiptu, Etiopii, Filipin, Indii, Indonezji, Iraku, Iranu, Japonii, Jemenu, Jordanii, Kambodży, Laosu, Libanu, Liberii, Libii, Nepalu, Pakistanu, Sudanu, Syjamu (Tajlandii), Syrii, Turcji i Wietnamu Południowego. Obecni byli też przedstawiciele krajów zależnych: Algierii, Cypru, Malajów, Maroka, Tunezji, Złotego Wybrzeża i ludności kolorowej RPA. […]
W podniosłej atmosferze uczestnicy obrad zajęli się wypracowaniem zasad wzajemnej współpracy gospodarczej i kulturalnej, praw człowieka, pokojowego współistnienia i powszechnego pokoju oraz przeciwstawiania się politycznym apetytom potężnych sąsiadów. […] . Poparto Kartę Narodów Zjednoczonych i Deklarację Praw Człowieka ONZ z 1948 roku jako wzór dla wszystkich narodów.
Państwa przybyłe do Bandungu przyjęły jako główne zasady: nienależenie do bloków militarnych, niewiązanie się z nimi i ograniczanie ich wpływów. Dążono do pokojowego współistnienia państw, gdyż tylko w takich warunkach kraje mogły umocnić nowo zdobytą niepodległość.
Najważniejszym dorobkiem konferencji było uchwalenie deklaracji w sprawie zapewnienia powszechnego pokoju i współpracy. […] Głosiła ona: 1. poszanowanie podstawowych praw człowieka oraz celów i zasad Karty NZ; 2. poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich narodów; 3. uznanie równości wszystkich ras i równości wszystkich narodów – wielkich i małych; 4. wstrzymanie się od interwencji i mieszania się w sprawy wewnętrzne innego kraju; 5. poszanowanie prawa każdego kraju do obrony indywidualnej lub zbiorowej zgodnie z Kartą NZ; 6. wstrzymanie się od wykorzystywania układów o obronie zbiorowej w imię egoistycznych interesów któregoś z wielkich mocarstw i wstrzymanie się każdego kraju od wywierania nacisku na inne kraje; 7. wstrzymanie się od aktów czy gróźb agresji i stosowania siły przeciwko integralności terytorialnej lub niezależności politycznej któregokolwiek kraju; 8. regulowanie wszystkich sporów międzynarodowych środkami pokojowymi, takimi jak rokowania, mediacja, arbitraż lub rozstrzyganie spornych kwestii na drodze sądowej, jak również innymi środkami pokojowymi, według uznania stron zgodnie z Kartą NZ; 9. rozwijanie wspólnych interesów i współpracy; 10. poszanowanie sprawiedliwości i zobowiązań międzynarodowych.
Sformułuj treść telegramu, który będzie podsumowaniem konferencji w Bandungu. Możesz użyć maksymalnie trzech zdań i wykorzystać sześć linijek.
Konferencja solidarności Państw Azji i Afryki miała charakter cykliczny: II spotkanie odbyło się na przełomie 1957 i 1958 roku w Kairze, III – również tam, w 1961 roku. Podczas konferencji państwa deklarowały potrzebę współpracy. Niezależnie od tej inicjatywy w 1963 roku w Addis Abebie powstała Organizacja Jedności Afrykańskiej, hołdująca idei solidaryzmu, której celem było wzajemne wspieranie się państw afrykańskich w utrzymaniu samodzielności. Organizacja istniała do 2002 roku. W tym samym roku zastąpiła ją Unia Afrykańska.
Ćwiczenia
Tekst do ćwiczenia nr 1
Terytoria mandatoweJednym z pierwszych zadań Ligi Narodów wynikających z traktatów pokojowych było stworzenie systemu opieki mandatowej nad koloniami przejętymi od Niemiec oraz krajami odłączonymi od upadającego imperium. Problem ten był ważny, ponieważ dotyczył terytoriów o obszarze prawie 3 mln km kwadratowych. Istotą stworzenia systemu mandatowego było przygotowanie tych krajów do niepodległości. W imieniu Ligi Narodów opiekę nad tymi terenami przejęły: Francja, Wielka Brytania, Belgia, Japonia, Związek Południowej Afryki oraz Australia i Nowa Zelandia. Obszary należące dawniej do Turcji – Irak, Palestynę i Syrię uznano za najbardziej przygotowane do niepodległości, tworzyły zatem mandat typu A. Państwo sprawujące mandat miało nadzór administracyjny i służyło doradztwem.
Mandat typu B obejmował byłe kolonie niemieckie w Afryce, które uważano za słabiej rozwinięte i nieprzygotowane do szybkiego uzyskania niepodległości. Zatem państwo sprawujące opiekę uzyskało właściwie pełnię władzy. W grupie C znalazły się kraje najsłabiej rozwinięte.
Źródło: Terytoria mandatowe, [w:] Edward Czapiewski, Jakub Tyszkiewicz, Historia powszechna, wiek XX, Warszawa 2012, s. 314.
W jakim celu wprowadzono system mandatowy?
- Aby lepiej przygotować kolonie do uzyskania niepodległości i funkcjonowania jako samodzielne państwa.
- Zamierzano „na wieki” utrwalić istnienie systemu kolonialnego.
- Wynikało to z międzynarodowych aktów prawnych.
Tekst do ćwiczenia nr 2
Deklaracja Zgromadzenia Ogólnego (grudzień 1960)Deklaracja Zgromadzenia Ogólnego (grudzień 1960)
Zważywszy, że narody całego świata proklamowały w Karcie Narodów Zjednoczonych stanowczą wolę ponownego potwierdzenia swej wiary w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość jednostki, w równouprawnienie mężczyzn i kobiet oraz w równość praw narodów wielkich i małych, a także w postęp społeczny i polepszenie bytu w warunkach większej wolności, świadome konieczności stworzenia warunków umożliwiających stabilizację i dobrobyt oraz pokojowe i przyjazne stosunki, oparte na poszanowaniu zasad równości wszystkich narodów i ich prawa do samostanowienia, a także powszechne szanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych swobód wszystkich ludzi bez względu na rasę, płeć, język i wyznanie, uznając, że wszystkie zależne narody gorąco pragną wolności i że ich własna postawa decyduje o osiągnięciu przez nie niepodległości, świadome, że zaostrzenie się konfliktów wynikających z odmowy przyznania tym narodom wolności lub tworzenia przeszkód na drodze do jej uzyskania stanowi poważne zagrożenie pokoju na całym świecie, biorąc pod uwagę ważną rolę organizacji Narodów Zjednoczonych w popieraniu ruchu niepodległościowego na terytoriach powierniczych i niesamodzielnych, uznając, że narody całego świata gorąco pragną położenia kresu kolonializmowi we wszystkich jego przejawach, przeświadczone, że dalsze istnienie kolonializmu hamuje rozwój międzynarodowej współpracy gospodarczej, stanowi przeszkodę na drodze do rozwoju społecznego, kulturalnego i gospodarczego ludów zależnych i jest sprzeczne z ideałami pokoju powszechnego, które przyświecają Organizacji Narodów Zjednoczonych, potwierdzając, że narody, dążąc do własnych celów, mogą swobodnie dysponować swymi bogactwami naturalnymi bez uszczerbku dla jakichkolwiek zobowiązań wynikających z międzynarodowej współpracy gospodarczej opartej na zasadzie wzajemnych korzyści i prawa międzynarodowego, wierząc, że ruch narodowowyzwoleńczy jest niezwyciężony, nieodwracalny oraz że w celu uniknięcia poważnych kryzysów należy położyć kres kolonializmowi i wszelkim związanym z nim formom segregacji i dyskryminacji, witając z zadowoleniem uzyskanie w ciągu ostatnich lat wolności i niepodległości przez wielką liczbę terytoriów zależnych i uznając potężne, coraz silniejsze tendencje do uzyskania wolności przez ludność tych terytoriów, które jeszcze nie uzyskały niepodległości, przeświadczone, że wszystkie narody mają niepozbywalne prawo do całkowitej wolności, do wykonywania swych suwerennych praw oraz do integralności swego narodowego terytorium — uroczyście proklamuje konieczność szybkiego i bezwarunkowego położenia kresu kolonializmowi we wszystkich jego formach i przejawach, i w związku z tym oświadcza, że:
Uciskanie narodów przez obce państwa, ich panowanie i wyzysk stanowią zaprzeczenie podstawowych praw człowieka, są niezgodne z Kartą Narodów Zjednoczonych i stanowią przeszkodę na drodze do zapewnienia pokoju i współpracy na całym świecie.
Źródło: dostępny w internecie: http://www.grocjusz.edu.pl/Documents/dekl2514.html.
W jaki sposób uzasadniano potrzebę zniesienia kolonializmu?
- Zasadami Karty Narodów Zjednoczonych.
- Zasadami prawa boskiego i naturalnego.
- Zapisami w konstytucjach poszczególnych narodów.
- Prawem narodów do samostanowienia.
- Równością narodów i równouprawnieniem wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, wyznanie i pochodzenie.
- Chęcią przeciwdziałania konfliktom i zachowania pokoju światowego.
Na czym opierała się doktryna Trumana?
- Na przeciwstawieniu się ekspansji radzieckiej i ideologii komunistycznej wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.
- Na założeniu, że należy doprowadzić do wybuchu III wojny i wyzwolić świat od komunizmu.
- Na przejęciu kontroli nad dawnymi koloniami brytyjskimi przez USA i zastąpienia wpływów brytyjskich amerykańskimi.
Na czym polega bierny opór?
- To wyrażenie sprzeciwu bez użycia siły fizycznej.
- Opiera się wyłącznie na strajku głodowym protestujących.
- Przyjmuje formę anonimowych protestów wysyłanych do władz.
Tekst źródłowy do ćwiczenia nr 5
Przemówienie brytyjskiego premiera Harolda Macmillana, wygłoszone 3 lutego 1960 roku w parlamencie RPA.W XX wieku, szczególnie od momentu zakończenia wojny, procesy, dzięki którym tworzyły się narody europejskie, zaczęły zachodzić także na całym świecie. Byliśmy świadkami narodzin świadomości narodowej wśród ludów przez stulecia żyjących w zależności od innych. 15 lat temu ruch ten rozwinął się w Azji, gdzie o niepodległość walczyło wiele państw o różnych tradycjach i odmiennym pochodzeniu rasowym. Dziś taka sama sytuacja ma miejsce w Afryce […] największe wrażenie wywarła na mnie niezwykłą siłą afrykańskiego poczucia odrębności narodowej. W każdym miejscu walka o własną tożsamość przybiera inną formę, lecz proces ten odbywa się wszędzie. Duch przemian unosi się nad całym kontynentem, i czy tego chcemy, czy nie, wzrost świadomości narodowej staje się faktem politycznym. Wszyscy musimy zaakceptować ten fakt, uwzględnić go muszą również w zakresie swojej działalności rządy naszych krajów.
Do przyczyn tego ruchu zaliczają się osiągnięcia zachodnich cywilizacji, ciągłe przekraczanie granic zdobytej wiedzy, zastosowanie nauki dla potrzeb człowieka, rosnąca produkcja żywności, szybkość i ulepszanie środków komunikacji, i – co być może najważniejsze – upowszechnianie edukacji.
Jak już wspomniałem, musimy zaakceptować wzrost poczucia świadomości narodowej w Afryce jako fakt polityczny.
Źródło: Przemówienie brytyjskiego premiera Harolda Macmillana, wygłoszone 3 lutego 1960 roku w parlamencie RPA., dostępny w internecie: https://pl.wikiquote.org/wiki/Dekolonizacja_Afryki.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DiYdu6dNI
Nagranie przemówienia brytyjskiego premiera Harolda Macmillana [Makmilana] w parlamencie RPA 3 lutego 1960 roku
Jaką główną przyczynę wzrostu nastrojów niepodległościowych w państwach afrykańskich wymienia brytyjski premier?
- Wzrost produkcji żywności.
- Upowszechnienie się środków komunikacji.
- Wzrost poczucia świadomości narodowej.
Słownik
człowiek należący do rdzennej ludności danego obszaru
proces wyzwalania się narodów z zależności kolonialnej i tworzenia niepodległych państw w dawnych terytoriach zależnych; może następować za porozumieniem stron, w sposób pokojowy, lub na skutek powstania, rewolucji czy innego konfliktu zbrojnego
(afr. apartheid od apart - osobno), ideologia polityczno‑społeczna dyskryminująca ludność czarnoskórą, oparta na segregacji rasowej
międzynarodowa organizacja, powstała w 1931 roku; obecnie zrzesza ona ponad 50 krajów, z których większość stanowiła w ubiegłych wiekach część brytyjskiego imperium kolonialnego
(ang. Vietcong, wiet. Việt Cộng) nazwa stworzona przez południowowietnamskich polityków i przyjęta przez żołnierzy amerykańskich, a potem przez światowe media, na określenie komunistycznej partyzantki w Wietnamie Południowym