Światowe procesy dekolonizacyjne, konflikty zimnowojenne i proces rozpadu „imperium szatana”. ZSRS na przełomie lat 80. i 90
Konflikty zimnowojenne w latach 70. i 80. XX wieku. Wojny w Wietnamie i w Afganistanie
Wietnam
Indochiny znalazły się w orbicie żywszego zainteresowania Amerykanów tuż po klęsce Japonii w 1945 roku. Występując jako sojusznicy Paryża wspierali dążenia Francji do zjednoczenia Wietnamu oraz wyrugowania wpływów komunistycznych. Przedstawiciele Waszyngtonu pozostali w Sajgonie również po konferencji w Genewie. Swoją pomoc militarną i finansową zaoferowali tym razem władzom Republiki Wietnamu, czyli państwu, które w wyniku postanowień genewskich ukonstytuowało się na południe od 17. równoleżnika. Z poparciem Stanów Zjednoczonych Ameryki władzę w Sajgonie przejął zwolennik rządów silnej ręki, zagorzały katolik, nacjonalista oraz antykomunista - Ngo Dinh Diem. Komuniści z Viet Minhu nie zamierzali godzić się z istnieniem zależnej od „kapitalistów” i „imperialistów” amerykańskich republiki. Hanoi dysponowało na południu sprawnie działającą partyzantką (Vietkong) i zamierzało jej użyć w celu obalenia rządów Diema. Komuniści mogli przy tym liczyć na realne wsparcie mieszkańców południa, gdyż autorytarne rządy zaprowadzone przez prezydenta Republiki Wietnamu, na pozór stabilne, bynajmniej nie cieszyły się masowym poparciem. Masowe oburzenie Wietnamczyków budziło chociażby odwołanie przez Diema wyborów w 1955 roku oraz prowadzenie dyskryminacyjnej polityki wobec wyznawców buddyzmu.
Przypomnij sobie, które kraje Dalekiego Wschodu i w jakich latach zostały poddane władzy komunistycznej przed wybuchem wojny w Wietnamie.
Aby przeciwstawić się wpływom komunizmu, prezydent USA John F. Kennedy wsparł Wietnam Południowy, wysyłając amerykańskich doradców wojskowych i broń. W 1964 roku rozpoczęła się interwencja zbrojna Amerykanów w Wietnamie. Konflikt pochłonął ogromną liczbę ofiar, nie przyniósł jednak sukcesu. W wojnę zaangażowanych było ponad pół miliona Amerykanów. Działania objęły całe Indochiny: przeniosły się też do Laosu i Kambodży. W 1973 roku zakończono interwencję i siły amerykańskie zostały wycofane. To przesądziło o dalszym przebiegu wojny. Siły Demokratycznej Republiki Wietnamu pokonały wojska Wietnamu Południowego. 30 kwietnia 1975 roku wkroczyły do Sajgonu, który zresztą przemianowany został na miasto Ho Chi Minha, a 2 lipca 1976 roku proklamowano Socjalistyczną Republikę Wietnamu ze stolicą w Hanoi.
Wojna w Wietnamie już przez społeczeństwo francuskie została nazwana „brudną wojną”, spotkała się też z niechęcią Amerykanów. Wielu młodych ludzi otrzymujących wezwanie do wojska darło lub demonstracyjnie paliło karty powołania i odmawiało udziału w wojnie.
W I wojnie indochińskiej (w której Francja próbowała utrzymać panowanie nad Wietnamem) Wietnamczycy stracili około 20 tys. żołnierzy, a Francuzi około 15 tys. (1726 zabitych, 1694 zaginionych i 11 721 wziętych do niewoli).
W II wojnie indochińskiej, kiedy w konflikt zaangażowało się USA, zginęło 56 tys. Amerykanów, około 200 tys. odniosło rany. Wietnamczyków zginęło około 1 mln, a 2 mln odniosły rany. Koszty materialne wojny przekroczyły 200 mld dolarów.
Laos i Kambodża, mimo że uzyskały niezależność od Francji, stały się terenem walk między komunistami a siłami prozachodnimi, wspieranymi przez USA. W obydwu krajach sukces odnieśli komuniści. W Kambodży rozpoczął się okres władzy Czerwonych Khmerów z Pol Potem na czele. W trakcie ich rządów i w wyniku tworzenia przez nich „nowego społeczeństwa” zginęło ponad 2 mln osób.
Zachodnia popkultura lat 60., 70. i 80. XX w. wykreowała przemawiający do wyobraźni obraz konfliktu w Wietnamie jako „brudnej” i niesprawiedliwej wojny. Wydaje się jednak, że taka jednostronna wizja nie oddaje całej prawdy o zaangażowaniu militarnym USA w Indochinach. Po wycofaniu się wojsk amerykańskich zarówno w Wietnamie, jak i sąsiedniej Kambodży rozpoczęły się eksperymenty ideologiczne, które przyczyniły się do niebywałych cierpień milionów mieszkańców regionu.
Wojny w Afganistanie
Afganistan po jedenastu stuleciach odzyskał niepodległość w połowie XVIII w. Jednak w dalszym ciągu targały nim wojny domowe, a w XIX w. kraj stał się miejscem rywalizacji Rosji i Wielkiej Brytanii. Doprowadziło to do trzech wojen brytyjsko‑afgańskich, które ostatecznie zakończyły się uznaniem niepodległości Afganistanu przez oba państwa w 1921 r..
W 1979 r. o Afganistanie przypomniał sobie Związek Sowiecki i dokonał zbrojnej interwencji na terytorium tego kraju. Podczas tej wojny, wpisującej się w zimnowojenny konflikt, Stany Zjednoczone pomagały walczącym z sowieckimi wojskami Afgańczykom, również militarnie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rprc13bP3XC2a
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Dlaczego doszło do interwencji w Afganistanie?
Wojna afgańsko‑sowiecka
-
Od momentu obalenia w lipcu 1973 r. przez gen. Mohammada Dauda monarchii rozpoczął się okres nieustających zamieszek i wojen.
-
Rządy Dauda, upływające na nieustających zmaganiach z opozycją, zakończyły się zamachem stanu w 1978 r. W jego wyniku na czele państwa stanęli komuniści – Nur Mohammad Taraki i Babrak Karmal.
-
Hasła całkowitej równości i kolektywizacji, wprowadzane za pomocą niezwykle represyjnych metod, zostały odrzucone przez plemienno-rodowe społeczeństwo, a Taraki zginął w kolejnym zamachu stanu po roku rządów. Wprawdzie władzę utrzymał dotychczasowy wicepremier – Hafizullah Amin – jednak była ona iluzoryczna.
-
W wojnie domowej, jaka się rozpętała, coraz silniejszym głosem przemawiali zwolennicy utworzenia państwa islamskiego na wzór tego, jakie powstało właśnie w Iranie.
-
Zaniepokojony rozwojem sytuacji ZSRS zdecydował się na interwencję, opierając się na zapisie sowiecko-afgańskiego układu z 1978 r., na mocy którego sytuacja zagrożenia integralności terytorialnej którejś ze stron pociągała za sobą automatyczną współpracę wojskową obu państw.
-
W grudniu 1979 r. żołnierze sowieckich sił specjalnych, przebrani w afgańskie mundury, zamordowali Amina. Kreml natychmiast ogłosił, że winni są islamiści i że obecność sowieckich wojsk jest niezbędna do zachowania pokoju w regionie.
-
Interwencja w Afganistanie ujawniła całą słabość armii sowieckiej oraz determinację – wspieranych przez muzułmanów z całego świata i przez Stany Zjednoczone – mudżahedinów, czyli bojowników za wiarę. W ich oddziałach walczyli Pasztuni, Tadżycy i Uzbecy.
-
W klimacie gorbaczowskiej pierestrojki Kreml podjął decyzję o zakończeniu wojny. Porozumienie podpisano w Genewie w kwietniu 1988 r., a w lutym 1989 r. wojska sowieckie zostały wycofane. Nie oznaczało to jednak całkowitego spokoju.
Ćwiczenia
Na podstawie ilustracji zaznacz na mapie Azji kraje zagrożone, według zwolenników teorii domina, ekspansją komunizmu.
Zaznacz stwierdzenia, które znajdują potwierdzenie w tekście.
To był konflikt, który drogo kosztował Amerykę. Oficjalne dane mówią o 58 318 poległych lub zaginionych amerykańskich żołnierzach w czasie wojny wietnamskiej. Wliczeni są w ten rachunek Amerykanie, którzy mogli znaleźć się w komunistycznej niewoli w Wietnamie, Laosie i Kambodży, a których los jest nieznany. 153 303 żołnierzy sił zbrojnych USA odniosło rany, około 20 tys. popełniło samobójstwo po zakończeniu konfliktu. Nigdy się nie dowiemy, ilu uzależniło się od narkotyków. Straty ponosili też sojusznicy USA: Korea Południowa, Australia, Nowa Zelandia i przede wszystkim Wietnam Południowy, który mógł stracić 100–250 tys. żołnierzy. Socjalistyczny Wietnam skrupulatnie milczał o swych stratach, choć szacuje się, że wojna kosztowała go od 400 tys. do miliona zabitych żołnierzy armii regularnej i partyzantów Wietkongu. Jeszcze trudniej ustalić liczbę zabitych wietnamskich cywilów. Może wynosić od 300 tys. do 2 mln. A trzeba też pamiętać o komunistycznych represjach po upadku Sajgonu. Gdy płk Le Xuan Chuyen, wielokrotnie odznaczany północnowietnamski bohater, zbiegł do USA, zeznał, że 5 mln ludzi z Wietnamu Południowego znalazło się na czarnych listach Hanoi. Mówił, że 10–15 proc. z nich zostanie zabitych, 40 proc. uwięzionych, a inni będą „reedukowani”. Przytoczone dane nie uwzględniają kosztów finansowych, społecznych i psychologicznych konfliktu.
Cytat za: Artykuł Wojna wietnamska: Konflikt, który był do wygrania, H. Kozieł, 2019 r., rp.pl.
- Konflikt w Wietnamie przyniósł nie tylko wiele ofiar śmiertelnych, ale także pogłębił problemy społeczne w USA.
- Straty wojenne Wietnamczyków i Amerykanów były porównywalne.
- Oficjalne dane wskazują na śmierć ok. 2 mln. wietnamskich cywilów.
- Korea Południowa wspierała USA podczas wojny w Wietnamie.
- Do liczby zabitych na skutek konfliktu w Wietnamie należy zaliczyć także ofiary politycznych czystek przeprowadzonych przez komunistów już po zakończeniu działań zbrojnych
- Armia Wietnamu Południowego jedynie w ograniczonym stopniu brała udział w działaniach przeciwko siłom Wietkongu.
- Wiarygodne źródła dyplomatyczne mówią o 5 mln. osób z Wietnamu Południowego, które padły ofiarami represji komunistycznych.
Na podstawie fotografii przedstawiającej scenę z musicalu „Hair” wskaż dwa elementy świadczące o antywojennej wymowie przedstawienia.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Interwencja ZSRR w AfganistaniePróby wskazania jednoznacznych powodów, dla których Rosjanie zdecydowali się na wysłanie swoich wojsk do Afganistanu, nadal pozostają przedmiotem spekulacji, czego przyczyną jest brak dostępu do rosyjskich archiwów. Oficjalnym motywem było zapewnienie bezpieczeństwa ZSRR. Z radzieckich informacji prasowych wynikało, że Afganistan był zagrożony utratą niepodległości i mógł się stać przyczółkiem USA. Inwazja była także uzasadniana ideologicznie – socjalizm obligował ZSRR do pomocy Afgańczykom w obronie zdobyczy rewolucji kwietniowej. Powoływano się także na prośby o udzielenie wsparcia ze strony LDPA.
Źródło: Adrian Kosowski, Interwencja ZSRR w Afganistanie, dostępny w internecie: pionier.net.pl [dostęp 26.10.2020].
Jedną z możliwych przyczyn interwencji ZSRS w Afganistanie nie była… Możliwe odpowiedzi: 1. zimna wojna., 2. prośba lewicowej partii., 3. doktryna powstrzymywania., 4. doktryna ograniczonej suwerenności.
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj ćwiczenie.
Źródło I
(…) – sojusznik naszych wrogówW Kabulu od dawna nikt nie ma wątpliwości, że (x) prowadzi podwójną grę: oficjalnie jest amerykańskim sojusznikiem i walczy z talibami, a naprawdę daje im schronienie i zaopatruje w broń. To nie przypadek, że w (x) ukrywa się mułła Omar (podobnie jak do niedawna Osama bin Laden), w (…) Kwecie ma siedzibę rada talibów, stamtąd też operuje konkurencyjna dla talibów terrorystyczna organizacja Haqqaniego. Islamabad w oficjalnych komunikatach zarzeka się, że walczy z terroryzmem, tyle że sukcesów w tej walce nie odnosi.
Źródło: (…) – sojusznik naszych wrogów, 26.11.2011, dostępny w internecie: newsweek.pl [dostęp 26.10.2020].
Źródło II
Słownik
(z łac. collectivus – zbiorowy, wspólny) nadanie formy kolektywnej, przekształcenie drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa rolne
bojowy środek zapalający; w czasie wojny wietnamskiej używany przez wojska amerykańskie do wypalania puszczy
(z łac. pacificus – wprowadzający pokój, pax, D. pacis – pokój + facere – czynić) ruch społeczno‑polityczny propagujący pokój; potępiający wszystkie wojny bez względu na ich charakter, zarówno wojny sprawiedliwe (np. wojna obronna), jak i niesprawiedliwe (np. agresja na inne państwo)
(ang. Vietcong, wiet. Việt Cộng) nazwa stworzona przez południowowietnamskich polityków i przyjęta przez żołnierzy amerykańskich, a potem przez światowe media, na określenie komunistycznej partyzantki w Wietnamie Południowym
(skrót od wiet. Việt Nam Ðộc Lập Ðồng Minh Hội) Liga Niepodległości Wietnamu – organizacja założona w 1941 r. przez wietnamskie stronnictwa niepodległościowe związane z Komunistyczną Partią Indochin, której celem było uniezależnienie Wietnamu od Francji, a podczas II wojny światowej – Japonii
bojownicy uczestniczący w ruchu religijnym, społecznym lub wyzwoleńczym w krajach muzułmańskich lub zamieszkanych przez muzułmanów
fundamentalistyczne ugrupowanie islamskie (sunnickie), powstałe we wrześniu 1994 r. w Kandaharze (Afganistan)