Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Postawa sprzeciwu wobec systemu w wierszu Potęga smaku Zbigniewa Herberta

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Przeanalizujesz wpływ języka na ocenianie i wartościowanie świata przedstawionego przez Zbigniewa Herberta.

• Określisz rolę języka w nazywaniu i ocenianiu dwóch przestrzeni kultury.

• Przywołasz funkcjonalne konteksty kulturowe, które rozszerzą interpretację wiersza Potęga smaku (kontekst kulturowy, filozoficzny, historyczny, polityczny i społeczny

Cele operacyjne. Uczeń:

• potrafi czytać, analizować i interpretować teksty literackie oraz innych teksty kultury, a także wskazuje ich wzajemną korespondencję;

• kształtuje system wartości na fundamencie prawdy, dobra i piękna oraz szacunku dla człowieka;

• rozpoznaje i nazywa w tekście literackim środki wyrazu artystycznego;

• stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Postawa sprzeciwu wobec systemu w wierszu Potęga smaku Zbigniewa Herberta”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 1 w sekcji „Sprawdź się”.

2. Recytacja. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują się do głośnego czytania utworu w e‑materiale: Potęga smaku z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

1. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Jeśli większość uczniów nie przeczytała tekstu, nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną wprowadzającą w temat.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Następnie zadają swoje pytania dowolnie wybranej osobie z klasy i odpowiadają na nie.

2. Kształcenie umiejętności analizowania i interpretowania utworów poetyckich. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy i postępują według ustalonego trybu pracy:
   – Wstępne rozpoznanie. Określenie nadawcy i odbiorcy wypowiedzi, typu liryki oraz sytuacji lirycznej.
   – Określenie tematu utworu.
   – Analiza środków stylistycznych. Zwrócenie uwagi na język i styl utworu, wskazywanie, nazywanie i określanie funkcji środków poetyckiego wyrazu.
   – Ukształtowanie wypowiedzi. Określenie cech gatunkowych utworu i dominanty kompozycyjnej.
   – Postawienie tezy interpretacyjnej i wspólna dyskusja z przywołaniem argumentów.
   – Przywołanie kontekstów: historycznoliterackich, filozoficznych, estetycznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.
   Nauczyciel może wyznaczyć zdolnego ucznia do pomocy określonej grupie lub grupom uczniów (ekspert).

3. Praca z multimedium. Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie: Wysłuchaj nagrania i na jego podstawie opisz płaszczyzny interpretacyjne wiersza Zbigniewa Herberta Potęga smaku. z sekcji „Audiobook”. Następnie prosi uczniów, aby – po zapoznaniu się z multimedium – podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczenia 2 zawartego w sekcji „Sprawdź się”. Wspólne rozwiązanie zadania na forum klasy.

5. Nauczyciel wyświetla uczestnikom zajęć kolejne ćwiczenie 3. Uczniowie tym razem pracują w parach. Ustalają wspólne stanowisko i wskazują wybraną odpowiedź, używając telefonów lub komputerów. Nauczyciel kontroluje wyniki pracy uczniów, którzy następnie łączą się w grupy 4‑osobowe i dyskutują, uzasadniając swój wybór w tym ćwiczeniu.

6. Kolejne ćwiczenie 4‑8 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zinterpretuj sens sformułowania z wiersza Zbigniewa Herberta Potęga smaku „Głowa to bezcenny kapitel ciała. Estetyka może być pomocna w życiu”.

Materiały pomocnicze:

• Danuta Opacka‑Walasek, „Znać sekret zaklinania słów”: o poezji Zbigniewa Herberta, „Postscriptum Polonistyczne” 2008, nr 2.

• Adam Poprawa, Piętno piękna. O wierszu „Potęga smaku”, [w:] Niepewna jasność tekstu. Szkice o twórczości Zbigniewa Herberta, red. J.M. Ruszar, Kraków 2009.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.