To wcale nie wymagało wielkiego charakteru nasza odmowa niezgoda i upór mieliśmy odrobinę koniecznej odwagi lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku Tak smaku w którym są włókna duszy i chrząstki sumienia
Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono słano kobiety różowe płaskie jak opłatek lub fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha lecz piekło w tym czasie było jakie mokry dół zaułek morderców barak nazwany pałacem sprawiedliwości samogonny Mefisto w leninowskiej kurtce posyłał w teren wnuczęta Aurory chłopców o twarzach ziemniaczanych bardzo brzydkie dziewczyny o czerwonych rękach
Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana (Marek Tulliusz obracał się w grobie) łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu składnia pozbawiona urody koniunktiwu
Tak więc estetyka może być pomocna w życiu nie należy zaniedbywać nauki o pięknie Zanim ogłosimy akces trzeba pilnie badać kształt architektury rytm bębnów i piszczałek kolory oficjalne nikczemny rytuał pogrzebów Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie
To wcale nie wymagało wielkiego charakteru mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku Tak smaku który każe wyjść skrzywić się wycedzić szyderstwo choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała głowa
(Raport z oblężonego miasta, 1983)
smak Źródło: Zbigniew Herbert, Potęga smaku, [w:] tegoż, Raport z oblężonego miasta, 1983.
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
Opisz postawę podmiotu lirycznego wiersza Potęga smaku Zbigniewa Herberta wobec ukazanego w tekście systemu sprawowania władzy.
R2my5bcU2ZRF2
Przypomnij sobie okoliczności powstania utworu i dowolny opis świata rzeczywistości totalitarnej. Zastanów się, jak w takim świecie władza mówi o jednostce i zbiorowości.
Poeta wypowiada się w imieniu tych, którzy mieli „odrobinę odwagi”.
Poczucie smaku jako czynnik, który decydował o „odmowie niezgodnej i uporze”.
Kontrast pomiędzy zbiorowością a systemem.
Odmowa akceptacji estetycznej jest równoznaczna z odrzuceniem etycznym.
Zło nie może być piękne.
Przestroga: „zanim ogłosimy akces trzeba pilnie badać”.
Zmysły („oczy i uszy”) są najwrażliwszymi receptorami; to one „odmawiają posłuchu”.
Sprzeciw w stosunku do estetyki oprawców podobny jak wobec dzieła, które sztuką nie jest („wyjść skrzywić się wycedzić szyderstwo”).
Ich system nie tolerował innych gustów – dlatego ostateczną ceną sprzeciwu była śmierć.
11
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj ukazany w wierszu Potęga smaku Zbigniewa Herberta świat oprawców.
R1PgynpSNp0mo
Podkreśl w wierszu te fragmenty, które dotyczą ludzi czyniących zło i negatywnie ocenianych przez poetę. Opowiedz o nich swoimi słowami. Zapisz wnioski.
Zwróć uwagę w wierszu na te fragmenty, które dotyczą ludzi czyniących zło i negatywnie ocenianych przez poetę. Opowiedz o nich swoimi słowami. Zapisz wnioski.
Bohaterowie tego świata to: „samogonny Mefisto w leninowskiej kurtce”, „wnuczęta Aurory”, „chłopcy o twarzach ziemniaczanych”, „bardzo brzydkie dziewczyny o czerwonych rękach”.
Posługiwali się swoistą retoryką, była to „dialektyka oprawców”: szorstka, zgrzebna mowa („aż nazbyt parciana”).
Mowa ich jest również prostacka („pojęcia jak cepy”).
Brakuje jej elegancji („dystynkcji w rozumowaniu”).
Rzeczywistość owego świata jest siermiężna i groźna.
Piekło nieprzypominające malarskiego (ukazane bez upiększania, brzydkie).
W dziedzinie estetyki: obowiązywanie jedynie słusznej doktryny.
Zawiera niezamierzone powtórzenia kwalifikowane jako błąd wyrazowy („łańcuchy tautologii”).
RqFbB9UCdaDT31
Ćwiczenie 3
R8N0KBiz40F1k21
Ćwiczenie 4
RohD2HKCfPeEf21
Ćwiczenie 5
21
Ćwiczenie 6
Scharakteryzuj postawę sprzeciwu wobec systemu, o której rozważa Zbigniew Herbert w wierszu Potęga smaku, oraz opisz, jak poeta odniósł się do jego zwolenników.
RH6fSRU2jSqyf
Zastanów się – o jakiej kulturze rozważa poeta w swoim wierszu. Jakie wybiera jej odmiany i jakie formułuje oceny.
Postawa sprzeciwu, o której rozważa Zbigniew Herbert polega na tym, że krąg wyrafinowanej estetyki kultury śródziemnomorskiej nie rozumie, nie akceptuje parcianej retoryki (sztuki, kultury) łączącej się z bolszewickim sposobem decydowania o zachowaniu jednostek.
31
Ćwiczenie 7
Wskaż w wierszu Potęga smaku Zbigniewa Herberta jak najwięcej kontekstów kulturowych, a następnie wyjaśnij ich znaczenie dla interpretacji utworu. W jaki sposób Herbert pogłębia rozumienie tych kulturowych odniesień? W jaki sposób wpływają one na rozumienie współczesności?
Wymień z wiersza Potęga smaku Zbigniewa Herberta jak najwięcej kontekstów kulturowych, a następnie wyjaśnij ich znaczenie dla interpretacji utworu. Odpowiedz na pytanie: w jaki sposób Herbert pogłębia rozumienie tych kulturowych odniesień? W jaki sposób wpływają one na rozumienie współczesności?
RyPC425IWSrIq
Rozpoznaj w wierszu nawiązania do tradycji oraz historii.
Poeta nawiązuje do dzieł i autorów starożytnych oraz średniowiecza. Wykorzystuje je do wartościowania obserwowanej rzeczywistości, w której istnieją ludzie porażeni systemem
311
Ćwiczenie 8
Do podanych związków frazeologicznych dopisz odpowiednie cytaty z wiesza i określ ich rolę w utworze Potęga smaku.
RPa8V32FgjCqe
Związek frazeologiczny
Cytat
Funkcja w wierszu
Mieć charakter
To wcale nie wymagało wielkiego charakteru.
Podkreślenie roli dobrego smaku w życiowych wyborach tych, którzy nie akceptowali komunizmu (odmawiali współpracy z komunistami).
Odmówić posłuszeństwa
Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu.
Podkreślenie artystycznej niezgody na wszystko, co propagowali, tworzyli komuniści.
Cedzić przez zęby Cedzić słowa
Wycedzić szyderstwo
Wyrażenie pogardy dla brzydoty czasów komunizmu.
Przewracać się w grobie
Marek Tulliusz obracał się w grobie.
Zaznaczenie, że krąg wyrafinowanej estetyki kultury śródziemnomorskiej nie rozumie, nie akceptuje parcianej retoryki (szerzej: sztuki, kultury).
31
Ćwiczenie 9
Wykorzystaj wnioski z analizy i interpretacji wiersza Potęga smaku do uzasadnienia, że w utworze to, co etyczne, pozostaje w ścisłym związku z tym, co estetyczne.
Wykorzystaj wnioski z analizy i interpretacji wiersza Potęga smaku do uzasadnienia, że w utworze to, co etyczne, pozostaje w ścisłym związku z tym, co estetyczne. Zapisz swoje rozważania.
R15s7Pfnk5oMK
Przypomnij sobie definicje etyki i estetyki.
Zastanów się nad powiązaniem tych kategorii w postepowaniu człowieka.
Egzystencja stanowi źródło estetycznych i etycznych wyborów. Według poety: Tak więc estetyka może być pomocna w życiu nie należy zaniedbywać nauki o pięknie.
Praca domowa
Zinterpretuj sens sformułowania: „Głowa to bezcenny kapitel ciała. Estetyka może być pomocna w życiu”.
Na podstawie wiersza Zbigniewa Herberta Powrót prokonsula porównaj wizerunek urzędnika z ukazanymi w wierszu Potęga smaku oprawcami.