Autor: Sabina Świtała, Anna Grabarczyk

Temat: Sens liryków lozańskich. Wiersz‑płacz, czyli Polały się łzy... Adama Mickiewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpozna w tekście poszczególne środki artystycznego wyrazu i omówi ich funkcje;

• dokona interpretacji utworu Polały się łzy... jako tekstu o charakterze rozrachunkowym;

• odczyta w utworze sensy uniwersalne;

• omówi utwór Polały się łzy... w kontekście biograficznym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• klasowe rozmowy;

• gadająca ściana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Klasowe rozmowy. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: Jakie macie przemyślenia na temat sensu życia i nieuchronności przemijania? Następnie prosi uczniów o powstanie. Młodzież spaceruje po klasie, wita się ze sobą. Na sygnał prowadzącego każdy znajduje partnera do rozmowy. Najpierw wypowiada się jedna osoba, potem druga. Konwersacje w parach trwają około dwóch minut. Na sygnał nauczyciela rozmówcy spacerują dalej i szukają kolejnych osób do rozmowy. Po trzech, czterech rundach następuje omówienie ćwiczenia.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi o odczytanie dwóch krótkich utworów z sekcji „Przeczytaj”. Wskazane osoby opisują sytuację liryczną przedstawioną w utworach, następnie uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Uczniowie rozmawiają o etapach życia, o których mówi postać mówiąca w utworze Polały się łzy. Następnie wykonują ćwiczenie 3 z sekcji „Sprawdź się”.

3. Nauczyciel pyta uczniów, jakie środki artystycznego wyrazu dostrzegają w utworze Polały się łzy. Uczestnicy zajęć dobierają się w pracy i wykonują ćwiczenia 4 i 5 z sekcji „Sprawdź się”.

4. Ćwiczenia 7 i 8 uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje odpowiedzi uczniów.

5. Nauczyciel za pomocą rzutnika prezentuje linię chronologiczną. Uczniowie w parach analizują linię chronologiczną, a następnie omawiają miejsce liryków lozańskich na tle całej twórczości i biografii Adama Mickiewicza. Wyjaśniają również, jaki wpływ na życie i światopogląd poety miał upadek powstania listopadowego.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wybierają obraz, który ich zdaniem najlepiej koresponduje z utworem Polały się łzy. Uzasadniają wybór, formułując dwa argumenty.
   Ćwiczenie 6 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Gadająca ściana: Co sądzisz na temat dzisiejszej lekcji? Każdy z uczniów przed wyjściem z klasy zapisuje na tablicy krótką opinię na temat zajęć. Zamiast zdań mogą pojawić się symboliczne rysunki (np. emotikony).

Praca domowa:

1. Na podstawie podanego fragmentu Pana Tadeusza wyjaśnij, jak Adam Mickiewicz postrzegał okres dzieciństwa w ludzkim życiu.

   Adam Mickiewicz
   Pan Tadeusz
   Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
   Święty i czysty jak pierwsze kochanie,
   Niezaburzony błędów przypomnieniem,
   Niepodkopany nadziei złudzeniem,
   Ani zmieniony wypadków strumieniem.
   Te kraje rad bym myślami powitał,
   Gdziem rzadko płakał, a nigdy nie zgrzytał:
   Kraje dzieciństwa, gdzie człowiek po świecie
   Biegł jak po łące, a znał tylko kwiecie
   Miłe i piękne, jadowite rzucił,
   Ku pożytecznym oka nie odwrócił.
   Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny,
   Jak świat jest boży, tak on był nasz własny!
   Jakże tam wszystko do nas należało,
   Jak pomnim wszystko, co nas otaczało:
   Od lipy, która koroną wspaniałą
   Całej wsi dzieciom użyczała cienia,
   Aż do każdego strumienia, kamienia,
   Jak każdy kącik ziemi był znajomy
   Aż po granicę — po sąsiadów domy.

   Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Kraków 2015, s. 279.

Materiały pomocnicze:

• A. Witkowska, Adam Mickiewicz, [w:] A. Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Linia chronologiczna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.