Dla nauczyciela

Autor: Marzenna Śliwka

Przedmiot: Język polski

Temat: Bohater w poszukiwaniu własnej tożsamości. Kordian, reż. J. Englert

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Lektura obowiązkowa

20) Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Zalecane dzieła teatralne i filmowe

8) Kordian, reż. Jerzy Englert;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

dowiesz się, w jaki sposób w dramacie Słowackiego realizowany jest motyw homo viator.
wyjaśnia, w jaki sposób układ scen w przedstawieniu Englerta wpływa to na ukształtowanie losów głównego bohatera,
analizuje fragmenty przedstawienia, które odnoszą się do budowania własnej tożsamości przez Kordiana.
interpretuje wybrane kadry, określisz ich znaczenie.
dostrzega różnice między wymową dramatu Słowackiego a jego interpretacją sceniczną zrealizowaną przez Jana Englerta.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda aktywizująca - spacer klasowy.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Bohater w poszukiwaniu własnej tożsamości. Kordian, reż. J. Englert”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i „Multimedium” (bez wykonywania poleceń).
Uczniowie oglądają spektakl Kordian (1994) w reż. Jana Englerta (dostępny na platformie encyklopediateatru.pl).

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, podaje cele.
Prowadzący wyświetla fragment spektaklu – próba samobójcza Kordiana [00:29:15‑00:32:20]. Następnie zadaje pytania: Jakie znaczenie dla spektaklu ma ten fragment? Co mówi o bohaterze? Uczniowie wypowiadają się, nauczyciel uzupełnia wnioski, np. Pierwsza scena jest reminiscencją z dzieciństwa, kolejne pokazują młodzieńca i jego dylematy. Próba samobójcza i maligna bohatera są racjonalnym uzasadnieniem wprowadzenia następnych scen, często nierealistycznych.

Faza realizacyjna:

Nawiązanie do informacji zawartych w sekcji „Multimedium”. Nauczyciel pyta: Co oznacza określenie „homo viator”? W jakim stopniu Kordian Słowackiego odpowiada temu określeniu? Czy tę nazwę możemy przypisać bohaterowi wykreowanemu w spektaklu przez Michała Żebrowskiego? Chętni uczniowie wypowiadają się, uzasadniając swoje zdanie odpowiednimi argumentami.
Praca z multimedium. Uczniowie w parach wykonują polecenie 1 i 2 (sekcja „Multimedium”). Wybrane lub chętne osoby dzielą się przemyśleniami.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Prosi uczniów o wykorzystanie posiadanej wiedzy o filmie i wykonanie ćwiczeń (sekcja „Sprawdź się”):
Grupa 1 – ćwiczenie 1, 2,
Grupa 2 – ćwiczenie 3,
Grupa 3 – ćwiczenie 4, 6.
Po upływie określonego czasu przedstawiciele grup prezentują wnioski z pracy.
Nauczyciel podkreśla, że spektakl Englerta zawiera elementy o znaczeniu symbolicznym i prosi o wspólne wykonanie ćwiczenia 5. Następuje prezentacja wniosków.
Nauczyciel pyta: Jakie rozterki przeżywa bohater spektaklu? Co go gnębi? Co rozczarowuje? Jakich wartości szuka? Czy w jakimś stopniu Kordian przypomina współczesnego młodego człowieka? Chętni uczniowie wypowiadają się, dzielą się spostrzeżeniami – mogą one dotyczyć zarówno postaci literackiej, jak i teatralnej. Nauczyciel nawiązuje do definicji pojęcia tożsamości i odwołuje się do tematu lekcji.

Faza podsumowująca:

Uczniowie na osobnych kartkach zapisują swoje refleksje będące odpowiedzią na pytania: Co znaczy „być sobą”? Co różni mnie od innych? Jeden z uczniów czyta na głos wszystkie wypowiedzi (można też dać możliwość uczniom, aby samodzielnie zapoznali się z notatkami).
Na zakończenie można polecić uczniom obejrzenie filmu Amy Adkins Who am I? A philosophical inquiry.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują jedno z poleceń, do wyboru:
1. Wykonaj prezentację multimedialną, w której przedstawisz bohaterów literackich poszukujących prawdy o sobie.
2. Zastanów się nad znaczeniem dokumentalnych scen pokazanych w zakończeniu spektaklu. Zapisz swoje wnioski.

Materiały pomocnicze:

Amy Adkins, Who am I? A philospohical inquiry, film dostępny w internecie.
Jerzy Płażewski, Język filmu, Warszawa 2008.
Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się