Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Rola aluzji literackiej na podstawie interpretacji porównawczej sonetu Adama Mickiewicza Cisza morska i wiersza Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej Najpiękniejsza zwrotka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• wyjaśni, jakie znaczenie ma kontekst w analizie i interpretacji utworu poetyckiego;

• przeanalizuje teksty literackie: Ciszę morską Adama Mickiewicza i Najpiękniejszą zwrotkę Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej;

• omówi rolę aluzji literackiej;

• ustosunkuje się do poglądu Stanisława Barańczaka, wedle którego naczelna zasada poezji to: „paradoksalna zwięzłość produkująca wieloznaczność i wieloznaczność istniejąca na przekór zwięzłości”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie przed zajęciami zapoznają się z utworami:

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel pyta o pierwsze wrażenia uczniów po zapoznaniu się z wierszami. Uczestnicy zajęć próbują z pomocą nauczyciela odpowiedzieć na pytania:
   - Czym jest aluzja literacka?
   - Jakie znaczenie ma kontekst utworu?
   - W jakim stopniu znajomość kontekstu pomaga zrozumieć intencje autora?
   - Jaki jest, zdaniem uczniów, powód zestawienia obu tekstów i omawiania och podczas jednej lekcji?

2. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba przedstawia krótko informacje, które zapamiętała z przeczytanych materiałów.

2. Uczestnicy zajęć zapoznają się z pierwszą częścią audiobooka i wyjaśniają własnymi słowami, na czym polega naczelna zasada poezji według Stanisława Barańczaka: „paradoksalna zwięzłość produkująca wieloznaczność i wieloznaczność istniejąca na przekór zwięzłości”.
   Następnie zapoznają się z definicją kontekstu (polecenie 3, sekcja „Audiobook”). Odwołując się do niej oraz pozostałych materiałów zamieszczonych w tej sekcji, wyjaśniają, jakie znaczenie ma kontekst w analizie i interpretacji utworu poetyckiego.

3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1‑4 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 5, 6, 7 i 8. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie zapoznają się z drugą częścią audiobooka. Opisują elementy i płaszczyzny, na jakich dokonujemy analizy porównawczej dwóch utworów.

Praca domowa:

1. Ćwiczenie 9 z e‑materiału:
   Napisz tekst, w którym przeprowadzisz analizę i interpretację porównawczą sonetu Adama Mickiewicza Cisza morska i wiersza Najpiękniejsza zwrotka Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Zwróć uwagę na funkcję aluzji literackiej.

Materiały pomocnicze:

• Iwona Benenowska, Beata Morzyńska‑Wrzosek, Dialog z tekstem. Analiza i interpretacja wybranych utworów poetyckich, Bydgoszcz 2014.

• Stanisław Żak, Analiza porównawcza w szkole, „Lekcje poezji w szkole średniej”, 1993.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.