Autor: Bożena Święch

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Miron Białoszewski, Zapadnięcie pociągnięcie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• analizuje wiersz Mirona Białoszewskiego Zapadnięcie pociągnięcie;

• rozpoznaje cechy poezji lingwistycznej w wierszu Zapadnięcie pociągnięcie;

• wykorzystuje w interpretacji wiersza Zapadnięcie pociągnięcie funkcjonalne konteksty;

• redaguje pisemne uzasadnienie tezy interpretacyjnej wiersza Zapadnięcie pociągnięcie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• pogadanka heurystyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu;

• Słownik terminów literackich.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcji „Przeczytaj” i wysłuchanie dostępnego online koncertu łacińskich śpiewów chorałowych w wykonaniu scholi benedyktynów tynieckich.
   Wybrani uczniowie korzystają z dostępnych źródeł tradycyjnych i online,
   np. zaproponowanych w materiałach pomocniczych i zdobywają wiedzę na temat poezji lingwistycznej i sposobu podejmowania w niej tematów egzystencjalnych.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na 6 grup i każdej daje kopertę z wierszem Mirona Białoszewskiego Zapadnięcie pociągnięcie pociętym na poszczególne słowa. Proponuje uczniom ułożenie wiersza, który będzie się składał ze wszystkich słów zamieszczonych w kopercie i zatytułowanie utworu, który powstał.

2. Grupy prezentują efekty swojej pracy, uzasadniają układ wiersza, jego treść i zaproponowany tytuł.

3. Nauczyciel komentuje efekty pracy grup i podaje cel zajęć oraz temat.

Faza realizacyjna:

1. Wybrany uczeń odczytuje głośno wiersz Zapadnięcie pociągnięcie, pozostali uczniowie wykonują polecenie 2 z sekcji „Schemat”. Zapisują swoje pytania związane z wierszem. Mogą one dotyczyć treści, formy, skojarzeń itd.

2. Analiza i interpretacja tekstu. Wybrane wcześniej osoby – eksperci przedstawiają na forum zebrane informacje na temat poezji lingwistycznej i dylematów egzystencjalnych wyrażonych w poezji Mirona Białoszewskiego. Eksperci będą pełnić funkcję liderów grup. Klasa zostaje podzielona na zespoły
   5–6‑osobowe. Każda grupa dostaje zestaw poleceń do opracowania:
   • Wstępne rozpoznanie. Określenie elementów świata przedstawionego w analizowanym wierszu, interpretacja tytułu.
   • Analiza kulturowych odwołań związanych ze sferą sacrum: chorału gregoriańskiego, tajemnicy poznania Boga, symbolu Trójcy Świętej.
   • Dzielenie się refleksjami na temat wysłuchanego w czasie przygotowań do lekcji koncertu, przypomnienie cech chorału, np.: patos, tradycja, jednogłosowość.
   • Odczytanie funkcji zastosowanych w utworze środków artystycznego wyrazu, wykonanie polecenia 4 związanego z rozpoznawaniem środków artystycznego wyrazu i ich funkcji.
   • Identyfikacja problemu poruszonego w wierszu:
   – Sformułowanie notatki z tezą interpretacyjną.
   – Przywołanie kontekstów: historycznoliterackich, filozoficznych, estetycznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.
   • Wykorzystanie pytań, które pojawiły się po pierwszym odczytaniu wiersza i próba odpowiedzi na wybrane z nich. Eksperci koordynują pracę swoich zespołów. Po ukończeniu zadania grupy przedstawiają i porównują efekty swojej pracy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dyktuje uczniom tezę i prosi, aby na podstawie wiedzy zdobytej w czasie lekcji indywidualnie zredagowali jej pisemne uzasadnienie: Zapadnięcie pociągnięcie to wiersz o próbie dotarcia do Boga, Absolutu poprzez sztukę.
   Wybrani uczniowie odczytują swoje uzasadnienia tezy.

2. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej, komentuje aktywność grup i jakość pracy indywidualnej.

Praca domowa:

1. Uzasadnij funkcjonalność przywołania w wierszu Mirona Białoszewskiego chorału gregoriańskiego. W swoim uzasadnieniu wykorzystaj specyficzną definicję chorału, którą zamieszczono na stronie internetowej Opactwa benedyktynów w Tyńcu: https://opactwotynieckie.pl/choral-gregorianski/
   Czas płynie, przynosi wiele słów i pytań, odejść i powrotów. Chorał wciąż trwa. Nieodmiennie inspiruje i wciąż jest nagrywany. Nic dziwnego, że ci, którzy śpiewają go codziennie – a takich miejsc na świecie jest, niestety, coraz mniej – czują się zobowiązani, by dzielić się jego niezwykłą mocą i pięknem.

Materiały pomocnicze:

• Joanna Armatowska, Mirona Białoszewskiego i Emmanuela Levinasa oswajanie istnienia: fenogram w pięciu odsłonach, dostęp: https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2011-t-n6_(132)/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2011-t-n6_(132)-s149-168/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r2011-t-n6_(132)-s149-168.pdf

• Chorał gregoriański. Najpiękniejsze, łacińskie śpiewy chorałowe w wykonaniu scholi benedyktynów tynieckich, dostęp:https://www.google.com/search?q=chora%C5%82+gregoria%C5%84ski+yutube&oq=chora%C5%82+gregoria%C5%84ski+yutube&aqs=chrome..69i57j0i13.13604j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”,
  aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.