Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Ćwiczenia w pisaniu równań reakcji zobojętniania

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

5) pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i wybranych soli z wodą w formie jonowej pełnej i skróconej.

Zakres rozszerzony:

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

9) pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i wybranych soli z wodą w formie jonowej pełnej i skróconej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcie: reakcja zobojętniania;

• opisuje procesy jakie towarzyszą reakcji zobojętniania;

• zapisuje równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej, jonowej pełnej i jonowej skróconej;

• powtarza nomenklaturę związków chemicznych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• krzyżówka;

• mapa pojęć;

• dyskusja dydaktyczna;

• gra edukacyjna;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami; smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna;

• tablica i kreda/pisak;

• aplikacja LearningApss.org/Quizizz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: czy wiesz, co się stanie, gdy kwas zostanie zmieszany z zasadą? Czy potrafisz zapisać równanie reakcji obrazujące procesy, które zachodzą po zmieszaniu napoju typu Cola z wodnym roztworem wodorotlenku sodu?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „reakcja zobojętniania”. Efektem burzy mózgów ma być mapa pojęć, narysowana na tablicy interaktywnej z wykorzystaniem generatora, mająca przedstawiać rodzaje układów kwas‑zasada, które biorą udział w reakcji zobojętniania oraz typu soli, które powstają w wyniku tej reakcji.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Chętni lub wybrani uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji zobojętniania w zapisie cząsteczkowym, jonowym pełnym i jonowym skróconym w zależności od mocy kwasu i zasady. Uczniowie podają przykłady kwasów i zasad na forum klasy.

2. Gra edukacyjna przedstawiająca reakcje zobojętniania w różnych układach kwas‑zasada – praca w parach.

3. Uczniowie samodzielnie wykonują pierwsze dwa ćwiczenia interaktywne w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 3‑8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z sąsiadującą parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Tworzenie krzyżówki z hasłem końcowym „elektrolity”, z wykorzystaniem aplikacji, np. LearningApss.org lub Quizizz. Nauczyciel dzieli uczniów w grupy czteroosobowe. Podopieczni analizują materiały w różnych źródłach informacji, w tym e‑materiał w kontekście reakcji dysocjacji elektrolitycznej, po czym – z wykorzystaniem sprzętu komputerowego/tabletów i z dostępem do internetu – układają krzyżówkę. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera ich. Po zakończeniu pracy, chętne osoby prezentują na forum efekty pracy grup. Powrót do mapy pojęć (faza wstępna) i skonfrontowanie pojęć.

2. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają samoprzylepnymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowania się do kartkówki lub sprawdzianu. Również uczniowie, nieobecni na lekcji, mogą wykorzystać grę dydaktyczną do samokształcenia, celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel może przygotować uczniom na karteczkach grafikę z rodzajami soli (w zależności od mocy kwasu i zasady), które powstają w reakcjach zobojętniania, żeby uczniowie mogli wkleić ją do zeszytu.

2. Nauczyciel przygotowuje na arkuszu schemat baterii ze skalą oraz samoprzylepne dla uczniów.

3. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to reakcja zobojętniania?

• W jaki sposób zapisać równanie reakcji zobojętniania i jednocześnie strącania, w przypadku powstawania związku trudno rozpuszczalnego?